De noodzaak tot verandering zat al driedubbel in de lucht, maar nu hebben de corona-omstandigheden er een voldongen feit van gemaakt. Terug kunnen we niet meer.

Voor sommige ethische avant-gardisten was het natuurlijk al langer urgent, en toen in 2011 het boek Je moet je leven veranderen van Peter Sloterdijk verscheen, kregen degenen die pleitten voor drastische veranderingen in de samenleving de beschikking over een geducht Handboek Verandering van vijfhonderd pagina’s.

Het was afgelopen met de frivoliteitscultuur. Het inmiddels vast aan elkaar geklonken probleemrijtje klimaat, fossiele brandstoffen, neoliberalisme, nationalisme, bureaucratie en globalisering kwam ineens in een nieuw perspectief te staan. Het gedicht waarin de volmaaktheid van de torso van Apollo de dichter Rainer Maria Rilke aanspoort iets te doen aan zijn eigen onvolmaaktheid kreeg een universele betekenis: ‘Du musst dein Leben ändern’ werd een boodschap aan de wereld.

De vraag is of men het momentum van...