Dit verhaal is ook te beluisteren.

Napoleon stelde dat ook als je tegenstander drie keer zoveel soldaten en wapens heeft, je alsnog wint als je troepen een superieure strijdlust hebben. Kolonel Foertsch, een Duitse militair theoreticus voegde daaraan toe: ‘Het laatste woord over overwinning en nederlaag rust niet op wapens en uitrusting, noch op de manier waarop ze worden gebruikt, zelfs niet op de principes van strategie en tactiek, maar op de moraal van de troepen.’

In Nederland zagen we de collectieve moraal in actie komen met de Russische invasie van Oekraïne. Er volgde een collectieve inspanning om het gasverbruik drastisch te verminderen om de oorlogskas van Rusland niet meer te spekken. Overal ging de verwarming omlaag, doofden de lichten en werden warmtepompen geïnstalleerd. Het menselijke leed aan de andere kant van het Europese continent gaf een enorme boost aan de moraal in de rest van Europa.

Het slagen of falen van een collectief doel hangt voor een groot...