<div class="lead">
We herkennen de tekeningen van Banksy als schokkende, controversiële kunst, maar eigenlijk bevestigt het alleen de mening die we al hadden. Niemand raakt er meer echt door van slag.
</div>
Afgelopen week stencilde Banksy, het beroemdste anoniempje van deze tijd, een nieuw werk op een muur tegenover de Franse ambassade in Londen. En zoals eigenlijk alles wat Banksy doet, werd ook deze afbeelding – de poster van de musical Les Misèrables met een Cosette die dikke tranen huilt in een wolk traangas voor een gerafelde Franse vlag – <a href="https://www.cntraveler.com/stories/2016-01-26/new-banksy-covered-up-in-london-too-political" target="_blank">ontvangen</a> met termen als &#8216;controversieel&#8217;, &#8216;subversief&#8217; en een echte &#8216;eye-opener&#8217;. Want mocht je de overduidelijke symboliek over het hoofd ziet: Banksy heeft kritiek op hoe de Franse overheid met de belabberde situatie van de vluchtelingen in Calais <a href="https://news.vice.com/article/three-days-before-france-bulldozes-a-third-of-calais-refugee-jungle" target="_blank">omgaat</a>.
<div class="figure--right">
<figure id="post-313970 media-313970" class="align-left"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2016/01/HH-52995259.jpg" alt="" /><figcaption>Toerist maakt een selfie met de nieuwste creatie van graffitikunstenaar Bansky deze week | Foto: Tolga Akmen / Anadolu Agency / HH</figcaption></figure>
</div>
En daar is niets mis mee, natuurlijk. Maar wat me moedeloos stemt, is de zouteloze manier waarop Banksy zijn brede maatschappijkritiek al jaren vormgeeft. Het zijn altijd kleine kinderen en herkenbare beelden uit de popcultuur, die gecontrasteerd worden met iets naars, om zo de argeloze toeschouwer &#8216;aan het denken&#8217; te zetten: Assepoester die levenloos uit haar pompoenkoets hangt tegen een flitsende achtergrond van gezichtsloze paparazzi, het hartverscheurende napalm-meisje dat hand in hand loopt met een grijnzende Mickey Mouse en Ronald McDonald, een bloedende Jezus Christus met zijn handen vol kerstinkopen.
Het is een oud trucje: je combineert iets liefs en vertrouwds met iets gruwelijks, dan is de schok extra groot. Daarom kun je kleine meisjes in horrorfilms ook nooit vertrouwen. Alleen: dit trucje is zo oud, dat je waarschijnlijk vijftig jaar terug in de tijd moet reizen om mensen te vinden die daadwerkelijk geschokt raken van Banksy&#8217;s werk.
In de jaren zeventig <a href="https://books.google.nl/books?id=_YG7AAAAIAAJ&amp;printsec=frontcover#v=onepage&amp;q&amp;f=false" target="_blank">schreef</a> de literatuurcriticus Peter Bürger al een knorrig boek over de &#8216;neo-avant garde&#8217;; een kunststroming die volgens hem nergens meer op sloeg. De avant garde had tijdens het begin van de twintigste eeuw geprobeerd kunst met het leven te verenigen – om daardoor de &#8216;kunst&#8217; zelf uiteindelijk op te heffen. De neo-avant garde, zegt Bürger, kopieert de uiterlijke kenmerken van de avant garde, maar heeft dat streven al lang uit het oog verloren. Wat overblijft is een avant garde-achtige &#8216;stijl&#8217;: zelfs de meest ongeïnteresseerde scholier kan het herkennen als avant-garde kunst, maar daarmee verliest het juist zijn functie. De kunst wordt weer kunst, opgenomen in het het instituut, veilig tussen de muren van een museum en met een duidend bordje ernaast als houvast.
<q class="pull-right">Zo controversieel zijn de boodschappen van Banksy nou ook weer niet.</q>
En dit is er ook aan de hand met Banksy&#8217;s stencilwerken. We herkennen het als schokkende, controversiële kunst, maar in werkelijkheid raakt niemand er echt meer door van slag. En de mensen die schrijven dat ze door Banksy &#8216;aan het denken&#8217; worden gezet, konden zich waarschijnlijk allang vinden in een anti-kapitalistische, anti-autoritaire manier van denken. Want zo controversieel zijn de boodschappen van Banksy nou ook weer niet: hij is tegen geweld, vindt dat geluk niet te koop is, dat politici niet te vertrouwen zijn en dat kinderen lekker moeten buitenspelen. Het zijn respectabele, maar niet bepaald tegendraadse opvattingen die hij op de muur spuit.
Dat hij er wel zoveel aandacht mee krijgt, komt omdat Banksy de stijl van subversiviteit als geen ander beheerst. Hij is er dan wel rijk en beroemd mee geworden, maar dat resulteert in volstrekt oninteressante, tandeloze kunst.

Gerelateerd