Ook meiden radicaliseren

Columns van de week

Hannah Prins en Chard van den Berg

<div class="lead">
Marian Husken werkt al veertig jaar voor Vrij Nederland. Vandaag verschijnt bij Balans haar boek Deals en dodenlijstjes. Van Willem Endstra tot Astrid Holleeder: wie durft er nog te getuigen? We vroegen Husken naar haar vijf beste verhalen over de georganiseerde misdaad, het justitiële systeem, en de deals tussen die twee.
</div>
Geregeld kwam ze de redactie op met mannen in trainingspak, of praatte ze ons onnavolgbaar bij over wat ze nu weer had gehoord in de wandelgangen van de Bunker, in de TBS-kliniek, bij een advocatenkantoor of in de schimmige cafés waar ze haar informatie opdeed. Marian Husken gaat altijd tot het gaatje, maar noem haar geen ‘misdaadjournalist’, het gaat haar om iets hogers: om het systeem.
We vroegen haar naar haar beste verhalen aan de hand van vijf vragen.
<h3>Op welk artikel ben je het meest trots?</h3>
‘Trots? Dat vind ik een vervelend woord. Maar als je me ’t mes op de keel zet: <a href="https://www.vn.nl/lucia-de-b-deed-ze-t-of-deed-ze-t-niet/" target="_blank">een destijds (we spreken 2006) tegendraads artikel over de toen nog tot levenslang veroordeelde verpleegster Lucia de B.</a>  Bijna iedereen was van haar schuld overtuigd. Gelukkig was er een arts die vraagtekens zette bij de dood van de patiënten die zij zou hebben vermoord. Ik ging samen met Freke Vuijst – zij in Amerika – op zoek naar andere deskundigen die met een onafhankelijke blik naar dit strafdossier konden kijken. Later bleek er inderdaad sprake te zijn geweest van een justitiële dwaling. In 2010 maakte ik ook nog een stuk onder de kop <a href="https://www.vn.nl/leven-na-de-vrijspraak" target="_blank">Leven na de vrijspraak </a>(2010). Gesprekken met zowel Lucia de B. als Kees B., die eveneens slachtoffer was geweest van een justitiële dwaling, in de Schiedammer parkmoord, over hoe het hen sindsdien was vergaan.
<div class="figure--right">
<figure id="post-379148 media-379148" class="align-left"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/01/VN_VN_VN_3_01.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/01/VN_VN_VN_3_01-320x480.jpg 320w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/01/VN_VN_VN_3_01-640x960.jpg 640w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/01/VN_VN_VN_3_01-1280x1920.jpg 1280w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/01/VN_VN_VN_3_01-1920x2880.jpg 1920w" alt="" /><figcaption>Veelpleger John Janssen in zijn cel in Vught. Foto: Ad Nuis</figcaption><figcaption></figcaption></figure>
</div>
En ik volgde bijvoorbeeld twee jaar lang een veelpleger die een zware gevangenismaatregel kreeg opgelegd – <a href="https://www.vn.nl/nu-pas-zie-ik-mijn-fouten-in" target="_blank">een zeer bijzondere verslaafde</a> (2007). Ook schreef ik in 2009 <a href="https://www.vn.nl/santosh-slavin-in-den-haag/" target="_blank">een portret over een treurig maar moedig slachtoffer van mensenhandel</a>.’
<h3>Welk stuk is de beste inleiding op Deals en dodenlijstjes?</h3>
‘Over het onderwerp van mijn nieuwste boek heb ik veel gepubliceerd in Vrij Nederland: over de faux pas die de overheid maakte, over de onbetrouwbaarheid van de criminelen met wie justitie in zee ging om andere misdadigers te kunnen veroordelen, maar ook over het werk van de criminele inlichtingendienst en het Openbaar Ministerie. Op <a href="https://www.vn.nl/het-gelijk-van-de-wijkerslooth" target="_blank">8 mei 2004 verscheen Het gelijk van De Wijkerslooth</a>, over een deal met een crimineel die tegengehouden was door de top van justitie – de man zou te onbetrouwbaar zijn. De officier van justitie die met deze man in zee wilde gaan, was hier zeer kwaad over. Het was een primeur – VN haalde die dag zelfs het NOS Journaal. Hoe het afliep met deze afgewezen deal-getuige, en met anderen die in getuigenbeschermingsprogramma’s belandden, kun je lezen in mijn nieuwste boek, dat vanaf vandaag in de winkel ligt.’
<h3>Welk stuk veroorzaakte de meeste reuring in de boven- of onderwereld?</h3>
‘Reuring is een gek begrip – dat is niet waarvoor je schrijft. Als je eronder verstaat: het nieuws (in de andere media) halen, zorgen voor Kamervragen, dan zeg ik: onze enquêtes onder de rechterlijke macht van Nederland en de stukken over omstreden deals met criminelen. Als je met reuring bedoelt: voor welk stuk renden mensen naar de kiosk: een van de eerste grote portretten van topcrimineel Willem Holleeder, over wie destijds bijna niemand publiceerde. Zo schreven Harry Lensink en ik in 2005 <a href="https://www.vn.nl/de-methode-holleeder/" target="_blank">De methode Holleeder</a>.’
<h3>Welk stuk had je bij nader inzien misschien niet moeten maken?</h3>
‘Ik sta nog altijd achter alle stukken die ik maakte – al krijg je door latere en nieuwe informatie soms een andere kijk op een onderwerp. Een keer maakte ik mee dat een verhaal later toch op losse schroeven kwam te staan. Samen met Harm Botje publiceerde ik <a href="https://www.vn.nl/diamanten-al-qaeda/" target="_blank">Diamanten voor Al-Qaida</a>, over de financiering van de terreurbeweging van Bin Laden. We baseerden ons niet alleen op Nederlandse strafdossiers en eigen onderzoek, maar ook op artikelen van een befaamde onderzoeksjournalist voor The Washington Post. Die verslaggever stak zijn hand in het vuur voor zijn deep throat. Nadien kwam er in Amerika een rapport uit waaruit bleek dat zowel de CIA als de FBI geen bewijs hadden gevonden voor de beweringen van zijn Liberiaanse bron. In Deals en dodenlijstjes volg ik het spoor van deze Liberiaan terug, die later eveneens opdook als beschermde getuige in een Nederlandse strafzaak.’
<h3>Door welk stuk ben je anders gaan kijken naar de persoon of organisatie die erin centraal staat?</h3>
‘<a href="https://www.vn.nl/oude-rekening-voor-de-bouwvakker/" target="_blank">De oude rekening voor de Bouwvakker</a> (2013). Harry Lensink en ik hadden enkele maanden voor zijn dood een interview met de zakenman Rob Grifhorst, alias ‘De bouwvakker’. Hij vond het vreselijk dat hij in de media jarenlang ‘de vijfde Heineken-ontvoerder’ werd genoemd. Hij was aangehouden, maar ook meteen weer vrijgelaten. Hij had met ‘die erge misdaad’ niets te maken, zei hij. Bij justitie bestond echter de verdenking dat Grifhorst wel had geholpen met het witwassen van het losgeld dat Heineken aan Cor van Hout en Willem Holleeder en hun maten had betaald. Grifhorst werd hiervoor jarenlang vervolgd. Ten onrechte, claimde hij. Hij liet ons stukken en documenten zien die zijn gelijk bevestigden. Die kwamen geloofwaardig en authentiek over. Maar de man stierf nog voordat hij in de rechtszaal moest verschijnen. In 2016 verscheen Judas, van Astrid Holleeder. En wat lazen we dáár: het Heineken-geld bleek volgens haar wel degelijk door Grifhorst naar de bovenwereld te zijn gesluisd. Nieuwe informatie die zorgde voor een andere kijk op deze case uit onze VN-serie Crimineel Geld – en uiteraard zorgde dat ook voor <a href="https://www.vn.nl/dat-verdomde-heineken-geld-holleeder" target="_blank">een nieuwe aflevering</a>.’

Vrij Nederland Redactie

Handboek Husken, de grande dame van de Nederlandse misdaadjournalistiek

<div class="lead">Doe mee en stuur ons uw waargebeurde verhaal. De winnaars worden geplaatst in  ons zomernummer, dat  28 juni verschijnt, en  gehonoreerd met een  boekenbon van vijftig euro.</div>
 U huurt. Koopt. Zoekt. Lijdt. Geniet.
U woont driehoog achter en droomt van een villa. U woont in een villa en droomt van een romantische zolderkamer. U bent domweg gelukkig op uw balkon. U wilt dolgraag scheiden, maar uw hypotheek staat onder  water en u moet dus bij elkaar blijven  wonen. U zoekt een appartement maar wordt gek van de makelaars-taal. U heeft zo’n leuk tweede huisje in Frankrijk, waar u nu elke vakantie heen moet. U haat uw huis. Of u bent er dolgelukkig.
<figure id="post-21579 media-21579" class="align-none"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2014/06/fabeae8c-07ae-4fee-9f3f-617e69a39633_7.jpg_preview.jpg" alt="" border=" /></figure>
Mijn huis en ik Een huis is als een familielid: het zit dicht op onze huid en beïnvloedt ons leven tot in de vezels. Hoe woont u? In een plaatje uit een tijdschrift of in een zwijnenstal? Trekt uw man zich terug in het schuurtje? Heeft u op  een avond alle woonfrutsels van uw vrouw bij het vuilnis gezet? Verlustigt u zich stiekem aan Funda-porno? Bent u domweg gelukkig in uw rijtjeshuis? Zou u eigenlijk weleens zo’n tv-metamorfose willen? Of hecht u buitensporig aan uw oude spullen? Woont u samen? Of alleen? Of bent  u dakloos? 
Schrijf ons erover!
Geen abstracte bespiegelingen,  essays of politieke manifesten graag, wél waargebeurde verhalen. Over uzelf, dus, of uw naasten: de buren die naast uw nieuwe droomhuis  bleken te wonen, de industriële keuken  waar u slechts een eitje in bakt, de twee smaken op één kussen, de  terreur van uw huisbaas, het genot  van een eigen kamer, de verbouwing die uw huwelijk overleefde, enzovoort.
<div class="wpg-element kader">
<h3>Meedoen</h3>
Bijdragen mogen niet langer zijn dan 800 woorden.
Ze moeten uiterlijk 11 juni binnen zijn, liefst <a href="https://mailto:redactie@vn.nl" class="normal" title="https://mailto:redactie@vn.nl">per e-mail</a>. Vergeet niet uw huisadres en telefoonnummer te vermelden. Een jury van VN-redacteuren beoordeelt de inzendingen. De beste worden geplaatst in  ons zomernummer, dat  28 juni verschijnt, en  gehonoreerd met een  boekenbon van vijftig euro.
Postadres: Redactie Vrij Nederland, Postbus 1254, 1000 BG Amsterdam. E-mailadres: <a href="https://mailto:redactie@vn.nl" class="normal" title="https://mailto:redactie@vn.nl">redactie@vn.nl</a>, o.v.v. ‘Lezersoproep’.
</div>

Lezersoproep: schrijf over uw huis!

De redactie

Over Vrij Nederland Redactie

<div class="lead">In samenwerking met stichting Kennisland presenteert Vrij Nederland de Radicale vernieuwers: de interessantste eenlingen en collectieven die zoeken naar oplossingen.</div>
<div class="wpg-element paragraph">
Van een afstand mag het soms dood tij lijken in Nederland. De regering regeert (of doet daar een poging toe), het volk gaat voort. Maar onder de oppervlakte bruist en gist het. De drang om te vernieuwen is groot. Ook, of juist, onder slechtere economische omstandigheden.
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
Veel mensen hebben ideeën over hoe het anders, beter kan. De doorzetters maken er ook echt werk van, desnoods tegen de stroom in. Zij halen niet snel de voorpagina&#8217;s of de praatprogramma&#8217;s, maar ze bestaan wel degelijk. Vrij Nederland en Kennisland, denktank voor sociale vernieuwing, namen, naar voorbeeld van de Britse zondagskrant The Observer, het initiatief om de Radicale Vernieuwers voor het voetlicht te halen.
Op de oproep kwamen bijna vierhonderd reacties binnen. De jury, bijgestaan door medewerkers van Kennisland en Vrij Nederland, had er een klus aan. Uiteindelijk selecteerden zij 23 inzendingen die hier nader worden gepresenteerd. Er zijn geen winnaars en verliezers; het is een bloemlezing van veel initiatieven van verschillende snit &#8211; eenlingen en collectieven, groot en klein, binnen en buiten de gevestigde structuren, al enkele jaren onderweg of net begonnen, gesubsidieerd, commercieel of zich op eigen kracht bedruipend. Het gaat over voeding, onderwijs, cultuur, energie, media, communicatie, hulpverlening, wetenschap en wat &#8216;sociale cohesie&#8217; heet.
Sommigen zijn radicaler en vernieuwender dan anderen, maar wat zij gemeen hebben is, in de woorden van Marjan Minnesma, de instelling &#8216;niet te denken aan wat er allemaal fout kan gaan, maar te zoeken naar oplossingen als problemen zich aandienen&#8217;. En velen lijken ook een eigen antwoord te hebben op de economische crisis. Als we meer op onszelf zijn teruggeworpen, de welvaartsstaat ons minder kan bieden, dan kunnen we maar beter slim samenwerken. Waarom zou je een kapotte lamp vervangen als een buurman hem kan repareren? Waarom zou je alleen voor jezelf koken als je er een ander ook mee kunt plezieren? Waarom zou je wachten op subsidie als je samen voordelig kunt inkopen? Enzovoorts.
De jury
Voorzitter: Herman Wijffels (co-voorzitter Worldconnectors en hoogleraar duurzaamheid en maatschappelijke verandering aan de Universiteit Utrecht) Willemijn Verloop (oprichter War Child Nederland) Frans Nauta (innovatieadviseur) Rob Gonggrijp (hacker en medeoprichter van internetprovider xs4all) Sywert van Lienden (initiator van de G500) Chris Sigaloff (voorzitter Kennisland en adviseur sociale innovatie) Frits van Exter (hoofdredacteur Vrij Nederland)
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>De Radicale vernieuwers: 23 ideeën voor een betere wereld</h3>
Alle 23 initiatieven hebben we overzichtelijk weergegeven op onze Radicale vernieuwers-pagina, deze vindt u <a href="https://www.vn.nl/Radicale-vernieuwers.htm" class="normal" title="https://www.vn.nl/Radicale-vernieuwers.htm">hier</a>. Voor de volledigheid vindt u ze ook allemaal, op willekeurige volgorde, hieronder:
<a href="https://www.vn.nl.kpnis.nl/Radicale-vernieuwers/Radicale-vernieuwers/Bluerise-een-zee-aan-energie.htm" class="normal" title="Bluerise: een zee aan energie">Bluerise</a> Twee ondernemers willen een zeewatercentrale bouwen op Curaçao. Want de oceaan zit vol schone energie.
<a href="https://www.vn.nl.kpnis.nl/Radicale-vernieuwers/Radicale-vernieuwers/Onterfd-Goed-ontzamelen-uit-de-taboesfeer.htm" class="normal" title="Onterfd Goed: ontzamelen uit de taboesfeer">Onterfd Goed</a> Drie museologen willen musea leren hun collecties te delen. &#8216;Hoeveel Rembrandts hebben we eigenlijk nodig?&#8217;
<a href="https://www.vn.nl.kpnis.nl/Radicale-vernieuwers/Radicale-vernieuwers/Eddie-the-Eagle-Museum-door-alle-hokjes-heen.htm" class="normal" title="Eddie the Eagle Museum: door alle hokjes heen">Eddie the Eagle Museum</a> In plaats van het publiek te pleasen, wil het Eddy the Eagle Museum het uitdagen. &#8216;Durf te falen.&#8217;
<a href="https://www.vn.nl.kpnis.nl/Radicale-vernieuwers/Radicale-vernieuwers/Het-Nieuwe-Leren-alle-macht-aan-de-leraar.htm" class="normal" title="Het Nieuwe Leren: alle macht aan de leraar">Nieuwe kansen voor het nieuwe leren</a> Volgens innoverende docent Jelmer Evers moet het in het onderwijs om de individuele verhalen gaan.
<a href="https://www.vn.nl.kpnis.nl/Radicale-vernieuwers/Radicale-vernieuwers/Thijs-de-la-Court-duurzame-wethouder.htm" class="normal" title="Thijs de la Court: duurzame wethouder">Duurzame wethouder</a> Thijs de la Court, wethouder duurzaamheid in Lochem, helpt zijn stad op onconventionele wijze aan een groene toekomst.
<a href="https://www.vn.nl.kpnis.nl/Radicale-vernieuwers/Radicale-vernieuwers/Thuisafgehaald.nl-waarom-alleen-voor-jezelf-koken.htm" class="normal" title="Thuisafgehaald.nl: waarom alleen voor jezelf koken?">Thuisafgehaald.nl</a> Marieke Hart en Jan Thij Bakker begonnen een website voor thuiskoks. Het bleek een ongekend succes.
<a href="https://www.vn.nl.kpnis.nl/Radicale-vernieuwers/Radicale-vernieuwers/Hack-de-Overheid-niet-kraken-maar-bouwen.htm" class="normal" title="Hack de Overheid: niet kraken maar bouwen">Hack de Overheid</a> Hack de Overheid haalt overheden over data vrij te geven. Dan maakt zij er een handige app van.
<a href="https://www.vn.nl.kpnis.nl/Radicale-vernieuwers/Radicale-vernieuwers/GeenSchool-anders-leren.htm" class="normal" title="GeenSchool: anders leren">GeenSchool</a> Met flashmobs, een-op-eencoaching, presentaties aan de gemeente, colleges van de kapper en de politie daagt GeenSchool leerlingen én docenten uit om verder te kijken dan het schoolgebouw.
<a href="https://www.vn.nl.kpnis.nl/Radicale-vernieuwers/Radicale-vernieuwers/Flintwave-crowdfunding-voor-wetenschappers.htm" class="normal" title="Flintwave: crowdfunding voor wetenschappers">Flintwave</a> Op Flintwave.com laten ondernemers David van Hartskamp en Klaas Jan Bolt wetenschappers met behulp van crowdfunding hun projecten financieren.
<a href="https://www.vn.nl.kpnis.nl/Radicale-vernieuwers/Radicale-vernieuwers/Butch-and-Sundance-Media-leergames.htm" class="normal" title="Butch and Sundance Media: leergames">Butch and Sundance Media</a> Butch and Sundance Media is gespecialiseerd in serious gaming &#8211; videogames waar gebruikers iets van leren. Komend schooljaar gaan scholen ermee werken.
<a href="https://www.vn.nl.kpnis.nl/Radicale-vernieuwers/Radicale-vernieuwers/Herman-de-Zonnestroomverdeler-zonnepanelen-op-de-flat.htm" class="normal" title="Herman, de Zonnestroomverdeler: zonnepanelen op de flat">Herman, de Zonnestroomverdeler</a> Christiaan Brester bedacht een kastje dat zonne-energie mogelijk maakt voor Verenigingen van Eigenaren.
<a href="https://www.vn.nl.kpnis.nl/Radicale-vernieuwers/Radicale-vernieuwers/VJ-Movement-nieuws-vanuit-eigen-perspectief.htm" class="normal" title="VJ Movement: nieuws vanuit eigen perspectief">VJ Movement</a> VJ Movement biedt videojournalisten van Mali tot Mexico de mogelijkheid hun verhalen te vertellen.
<a href="https://www.vn.nl.kpnis.nl/Radicale-vernieuwers/Radicale-vernieuwers/WakaWaka-ledlamp-licht-in-de-Derde-Wereld.htm" class="normal" title="WakaWaka led-lamp: licht in de Derde Wereld">WakaWaka led-lamp</a> Licht opgewekt door zonne-energie voor de 1,5 miljard mensen die nu zijn aangewezen op vervuilende, brandgevaarlijke olielampen.
<a href="https://www.vn.nl.kpnis.nl/Radicale-vernieuwers/Radicale-vernieuwers/Too-Good-To-Waste-lekkers-van-afgekeurd-eten.htm" class="normal" title="Too Good To Waste: lekkers van afgekeurd eten">Too Good To Waste</a> Too Good To Waste redt kromme komkommers en overgebleven tomaten van de composthoop.
<a href="https://www.vn.nl.kpnis.nl/Radicale-vernieuwers/Radicale-vernieuwers/Wij-Willen-Zon-niet-wachten-op-de-staat.htm" class="normal" title="Wij Willen Zon: niet wachten op de staat">Wij Willen Zon</a> Marjan Minnesma nam veel risico&#8217;s om goedkoop zonnepanelen in te kopen voor een grote groep mensen.
<a href="https://www.vn.nl.kpnis.nl/Radicale-vernieuwers/Radicale-vernieuwers/Rambler-een-merk-van-straatjongeren.htm" class="normal" title="Rambler: een merk van straatjongeren">Rambler</a> Carmen van der Vecht en Tim Dekker begonnen een modelabel met straatjongeren als ontwerpers.
<a href="https://www.vn.nl.kpnis.nl/Radicale-vernieuwers/Radicale-vernieuwers/Peerby-sociale-en-duurzame-leenapp.htm" class="normal" title="Peerby: sociale en duurzame leenapp">Peerby</a> Spullen die je even nodig hebt lenen of huren van mensen bij jou in de buurt. De website en app Peerby helpt je om deze mensen te vinden.
<a href="https://www.vn.nl.kpnis.nl/Radicale-vernieuwers/Radicale-vernieuwers/Rietveld-Landscape-ontwerpen-vol-wetenschap.htm" class="normal" title="Rietveld Landscape: ontwerpen vol wetenschap">Rietveld Landscape</a> Met hun studio Rietveld Landscape zijn de broers Erik en Ronald Rietveld altijd op zoek naar raakvlakken tussen wetenschap, architectuur en kunst.
<a href="https://www.vn.nl.kpnis.nl/Radicale-vernieuwers/Radicale-vernieuwers/Eigen-Kracht-zelf-hulp-regelen.htm" class="normal" title="Eigen Kracht: zelf hulp regelen">Eigen Kracht</a> Fiet van Beek is voorzitter van de Eigen Kracht-centrale. Het idee: zet, bijvoorbeeld bij een gezinsprobleem, familieleden en vrienden bij elkaar om zelf praktische afspraken te maken.
<a href="https://www.vn.nl.kpnis.nl/Radicale-vernieuwers/Radicale-vernieuwers/Het-Repair-Cafe-duurzaam-repareren.htm" class="normal" title="Het Repair Caf&eacute;: duurzaam repareren">Het Repair Café</a> Zodra iets kapot gaat, gooien we het weg. Het Repair Café laat zien dat het anders kan.
<a href="https://www.vn.nl.kpnis.nl/Radicale-vernieuwers/Radicale-vernieuwers/Sistah-grote-zus-voor-tienermeisjes.htm" class="normal" title="Sistah: grote zus voor tienermeisjes">Sistah</a> Aan de hand van onderwerpen als pesten, loverboys of eerwraak organiseert Sistah bijeenkomsten voor meiden.
<a href="https://www.vn.nl.kpnis.nl/Radicale-vernieuwers/Radicale-vernieuwers/FairPhone-geen-mobiele-moordenaar.htm" class="normal" title="FairPhone: geen mobiele moordenaar">FairPhone</a> FairPhone wil een eerlijke telefoon maken die mens en natuur zoveel mogelijk spaart.
<a href="https://www.vn.nl.kpnis.nl/Radicale-vernieuwers/Radicale-vernieuwers/Zorgvoorelkaar.com-marktplaats-voor-vrijwilligers.htm" class="normal" title="Zorgvoorelkaar.com: marktplaats voor vrijwilligers">Zorgvoorelkaar.com</a> Ook drukke mensen willen wel vrijwilligerswerk doen, als het past. Zorgvoorelkaar.com brengt vraag en aanbod bij elkaar.
</div>

Radicale vernieuwers: 23 ideeën voor een betere wereld

<div class="wpg-element paragraph">
22-11-2008 
Foto en tekst Ilse Frech
Fotografe Ilse Frech trok twee jaar lang regelmatig op met de ex-verslaafde en met hiv besmette Russische Nika en haar vrienden. Resultaat: Russia Love, een intiem portret van een veerkrachtige groep jongeren. In Vrij Nederland deze week een fotodocument, hieronder hoort u een opname van Nika en haar vrienden die Russische liedjes zingen op een zomerdag in Moskou.
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
Ik ontmoette Nika in maart 2005, via iemand van een organisatie voor hiv-patiënten in Moskou. Het klikte meteen. Nika, toen vijfentwintig, was bijdehand, om niet te zeggen grof gebekt, en had wel zin in een avontuur. Dat begon een paar maanden nadat ik haar voor het eerst had gesproken. Het hotel waar ik overnachtte, maakte me claustrofobisch, en Nika bood me aan bij haar te slapen. We sliepen in hetzelfde bed, behalve wanneer er een vriendje van haar langskwam. Dat gaf niet, want dan kon ik dat mooi fotograferen de volgende ochtend. Zo ging dat twee jaar lang. Wat me in haar raakte, was haar nuchterheid en realisme; ze heeft hiv, maar ze gaat er mee om alsof het suikerziekte is. Ze is nergens bang voor en vertelt er wie het maar wil horen over.
Omdat ik altijd een camera bij me had, en later ook een microfoon, werd ik aan onbekenden al snel voorgesteld als ‘de persoonlijke fotograaf van Nika’. We sliepen steeds ergens anders; in Moskou bij haar vriendin Zhanna, voormalig nachtclubdanseres en drugdealer, een wilde jongedame die nog steeds verslaafd is, aan seks, aandacht en vriendjes wel te verstaan. In Sint-Petersburg sliepen we bij verschillende vrienden. Tot diep in de vroege ochtend rookten en praatten ze. Ik ging mee in dat ritme, er zat niets anders op. Vervelend als je nuchter moet blijven en de Russische taal niet helemaal kunt volgen. Maar ik was inmiddels gewend om als doofstomme fotograaf rond te lopen. Nika was mijn toegang tot haar wereld, we spraken Frans met elkaar, en als Nika werkte en we waren in Moskou, dan ging ik met Zhanna op pad. Die reed me graag rond in haar grote auto, mijmerend over haar eigen taxibedrijf. Zhanna werkt niet, ze wordt onderhouden door haar ouders. Die zijn gescheiden en hebben haar het huis gegeven.
Nika raakte hiv-besmet op haar zeventiende, Zhanna is ex-verslaafde, net als Masha en Nika’s toenmalige vriendje Vitali, beide ook met hiv besmet. Ik heb Nika en haar vrienden in die twee jaar gevolgd, geïnterviewd, gefilmd. Ze praatten zonder gêne, zoals de meeste jonge Russen die ik tegenkwam, ze droegen eigen liederen en gedichten voor, de wodka werd er – zoals het hoort – af en toe ook bijgehaald.
In de nazomer van 2007 was ik voor het laatst bij haar. Tegenwoordig woont Nika in Ekaterinburg, waar ze met haar ex-vriendje Vitali in een zelf opgericht centrum voor (ex-)drugsverslaafden werkt. Zelf is ze sinds zes jaar clean.
Ilse Frech heeft zojuist haar eerste boek ‘ I Am – Paradox Identity’ (Episode Publishers) gepresenteerd in Parijs, waar t/m 21 december een tentoonstelling te zien is in het Institut Néerlandais onder de titel ‘I Am – Identités pluri-elles’. Voor dit project maakte Frech portretten van een groep jonge moslimvrouwen uit de voorsteden van Parijs. Het project bestaat uit fotografie, geluidsopnamen en interviews, en een documentaire van vijftig minuten,‘ I AM’. Zie <a class="normal" title="https://www.ilsefrech.com" href="https://www.ilsefrech.com">www.ilsefrech.com</a>.
</div>

Handboek Husken, de grande dame van de Nederlandse misdaadjournalistiek

Lezersoproep: schrijf over uw huis!

Over Vrij Nederland Redactie

Radicale vernieuwers: 23 ideeën voor een betere wereld

Een Russische jeugd