Essay

<div class="info-box">
<p><iframe src="https://w.soundcloud.com/player/?url=https%3A//api.soundcloud.com/tracks/715860256&amp;color=%233e1d15&amp;auto_play=false&amp;hide_related=true&amp;show_comments=false&amp;show_user=true&amp;show_reposts=false&amp;show_teaser=false" width="100%" height="166" frameborder="no" scrolling="no"></iframe></p>
<p>Liever luisteren dan lezen? Blendle heeft dit verhaal ingesproken.</p>
</div>
<p class="tekst">Remco was zijn Swapfiets kwijt. Hij zette hem altijd op dezelfde plek als hij een nachtje ging stappen in Groningen, maar voor één keer was hij van dit principe afgeweken. En toen moest hij opeens gaan zoeken tussen een massa van precies dezelfde fietsen. Een uur lang stak hij zijn sleutel in tientallen sloten, verhaalde het <span class="Cursief">Dagblad van het Noorden</span> afgelopen augustus in een artikeltje getiteld ‘<a href="https://www.dvhn.nl/groningen/Nachtelijke-zoektocht-naar-Swapfiets-Ik-heb-zeven-fietsen-geprobeerd-daarna-gaf-ik-het-op-24735830.html?" target="_blank" rel="noopener">Nachtelijke zoektocht naar Swapfiets</a>’. De zon was alweer opgekomen en hij was helemaal alleen over. Ach, Remco.</p>
<h5>Gepamperde billen</h5>
<p class="tekst">De Swapfiets is een soort leasefiets, door Swapfiets zelf ‘het nieuwe fietsen’ genoemd, en is te herkennen aan zijn blauwe voorwiel en zijn flegmatieke berijder, doorgaans van een leeftijd (student-ish) die niet matcht met het glimmend verzorgde stalen ros onder zijn gepamperde billen.</p>
<p class="tekst">In veel steden staan de smalle stoepen er vol mee, waardoor dit zo langzamerhand een typisch Nederlands aangezicht begint te worden. In maart vierde Swapfiets zijn honderdduizendste klant. We spreken nog van een klein aandeel op de 22,8 miljoen tweewielers die dit land telt, maar wel een dat binnen vijf jaar is behaald. Sinds 2014 groeit het klantenbestand jaarlijks 500 procent of meer.</p>
<h5>Niet-bestaande problemen</h5>
<p class="tekst">De <span class="Cursief">origin story</span> van Swapfiets gaat ongeveer zo: drie Delftse studievrienden zagen een rammelend barrel voorbijkomen, dachten ‘dat kan beter’ en verzonnen een abonnementsmodel voor fietsen. Het <span class="Cursief">let’s make the world a better place</span>-verhaal van Swapfiets luidt: verhuren is duurzamer dan verkopen en dit is dus ‘heel wat anders dan de wegwerpcultuur’ van het bedrijfsleven – zo is te lezen in verschillende stukjes over het bedrijf. Het doet allemaal fijn minimalistisch en modern aan, met minder bezit en zo.</p>
<blockquote><p>Met oplossingen voor niet-bestaande problemen (maakte iemand zich ooit zorgen over een fiets?) valt vaak goed geld te verdienen.</p></blockquote>
<p class="tekst">Maar dat is natuurlijk niet waarom iemand op zo’n blauwgewield ding stapt. Swapfiets is, in de woorden van het bedrijf zelf, ‘het abonnement waardoor jij je nooit meer zorgen maakt over een kapotte fiets.’ Met oplossingen voor niet-bestaande problemen (maakte iemand zich ooit zorgen over een fiets?) valt vaak goed geld te verdienen. Een correctere slogan zou zijn: het abonnement waarmee jij nooit meer voor je kapotte fiets hoeft te zorgen.</p>
<p class="tekst">Voor het niet zo studentikoze bedrag van 13,50 tot 19,50 euro per maand krijgt de abonnee een fiets. Als-ie kapotgaat, rijdt er binnen een dag een vrolijke auto voor met een fietsrek op het dak en wordt hij door een stel joviale jongens <span class="Cursief">geswapt </span>voor een andere.</p>
<p class="tekst">De Netflix/Spotify/Uber/Deliveroo voor fietsen, zou je kunnen zeggen. Alles kun je streamen, of in elk geval <span class="Cursief">on demand </span>maken. Op de bijbehorende app zijn de meest voor de hand liggende ‘zorgen’ die iemand over zijn fiets zou kunnen hebben direct klikbaar gemaakt. Bij een lekke band, kapot licht of spatbord, of een ketting die eraf ligt, hoeft hij maar het scherm aan te raken en iemand komt het fixen.</p>
<h5>De ijsbaan des levens</h5>
<p class="tekst">Sinds de term werd genoemd in <span class="Cursief">De luizenmoeder</span> afgelopen voorjaar, gaat het weer vaak over de curlingouder: vaders en moeders die de ijsbaan des levens gladbezemen voor hun kinderen. Journalist Annemiek Leclaire schreef in 2017 al in <span class="Cursief">NRC Handelsblad</span> over deze ‘overbeschermende ouders die alle obstakels voor de voeten van hun kinderen proberen weg te vegen’ – ouders die zich bemoeien met klassenindelingen, aanwijzingen van de voetbalcoach en ruzies van hun kinderen. Van de kinderen wordt geen zelfredzaamheid verwacht.</p>
<p class="tekst">De Swapfiets is een sterk staaltje commerciële curling waar blijkbaar een grote vraag naar is. Het zou onterecht en ook een beetje lullig zijn om een hele groep mensen als gecurld af te schrijven, maar het is wel een verontrustende gedachte dat ‘het nieuwe fietsen’ gespeend is van enige eigen invulling. Van iedereen die je op een Swapfiets ziet zitten, weet je dat hij waarschijnlijk zijn band niet kan – of in elk geval niet hoeft – te plakken, noch met een <span class="Cursief">tiewrap</span> zijn spatbord hoeft te stabiliseren, of met een halve tissue de kettingsmeer van zijn vingers hoeft af te poetsen. Hij hoeft niet eens een fietsenmaker onder ogen te komen.</p>
<h5>Jokkebrokboete</h5>
<p class="tekst">In de opzet van de dienst worden allerlei meningen en onderzoeken over de moderne jonge mens bevestigd. Die zou graag op safe spelen en kiest daarom voor verzorgd en comfortabel, eenvormig – zie het probleem van Remco uit de eerste alinea – en fysiek veilig.</p>
<blockquote><p>Wie zich graag door een ander laat pamperen, moet dat natuurlijk lekker doen.</p></blockquote>
<p class="tekst">Het wordt er allemaal wel een beetje infantiel van: tot in de kleine lettertjes van de dienst ligt de benadering van abonnees als kleine kinderen besloten (die al zo prachtig wordt gereflecteerd in het smurfenblauwe voorwiel). Als een fiets wordt gestolen, doen klant en Swapfiets <span class="Cursief">samen</span> aangifte. Als een klant liegt over de aard van een beschadiging aan zijn fiets, dient hij een ‘oneerlijkheidstoeslag’ van honderd euro te betalen – een jokkebrokboete. Er zit geen bagagedrager achter op de Swapfietsen, want dan zou er iets of iemand achterop vervoerd kunnen worden, en dat is risicoverhogend. <span class="Cursief">Turks fruit</span>-achtige romantiek dient niet te worden beoefend.</p>
<h5>Op hun kop gezet</h5>
<p class="tekst">Zelfs het probleem van de eenvormigheid wordt door Swapfiets zelf en op een eenvormige manier opgelost: in de Swapfiets-winkels liggen stickers die op de spatborden van de fietsen mogen worden geplakt. En de hangsloten hebben verschillende kleurtjes gekregen.</p>
<p class="tekst">Afgelopen september ontstond er een speelse studentengrap in Wageningen: Swapfietsen werden massaal op hun kop gezet. In <span class="Cursief">De Gelderlander</span> waarschuwde het bedrijf: ‘Stop met het omdraaien van onze fietsen.’ De gebruikers, zei Swapfiets, werden op deze manier opgezadeld (hun woord) met een probleem. Zij willen namelijk altijd de beschikking hebben over een werkende fiets. ‘Wanneer deze is omgedraaid is dat vervelend, want de gebruiker moet zijn fiets dan eerst zelf weer omdraaien.’</p>
<h5>Ontzorging</h5>
<p class="tekst">Wie zich graag door een ander laat pamperen, moet dat natuurlijk lekker doen. De wereld is in de afgelopen jaren nu eenmaal verworden tot een plek waar alles met een tik op het scherm direct wordt verzorgd, voor wie het financieel goed heeft en op de juiste plaats woont, en dat went snel.</p>
<blockquote><p>Swapfiets maakt van de simpelste reparaties iets exotisch.</p></blockquote>
<p class="tekst">Maar de mentaliteit waarop Swapfiets inspeelt, en die het bedrijf tegelijkertijd consolideert, draagt een dieperliggend maatschappelijk probleem in zich dan wat flauwe kinderlijkheid. Het is niet alleen comfort, gemak en ‘ontzorging’ – woorden die in het gesprek over Swapfiets en gelijkgestemde diensten vaak worden gebruikt – maar ook een gebrek aan verantwoordelijkheid en rekenschap.</p>

<div class="newsletter-teaser bg-gray">
    <div class="teaser__content__container">
                    <div class="teaser__header">Blijf vrij van geest. Lees onze nieuwsbrief.</div>
        
                    <div class="teaser__text">Ontvang de beste verhalen van Vrij Nederland twee keer per week in je mail. In elke nieuwsbrief ontvang je één artikel helemaal gratis.</div>
            </div>

    <div class="teaser__btn__container">
                    <div class="teaser__btn">
                <a class="btn btn--rounded btn--white-bg" 
                    href="/service/nieuwsbrieven"
                    data-ga-category="banner-newsletter-button" 
                    data-ga-label="Blijf vrij van geest. Lees onze nieuwsbrief." 
                    data-ga-action="clicked">Ja, dit wil ik ></a>
            </div>
            </div>
</div>
<p class="tekst">Wie een voertuig heeft dat niet herkenbaar is als het zijne, bekommert zich minder om hoe hij het door de openbare ruimte beweegt. <span class="Cursief">So what</span> als-ie even asociaal geparkeerd staat? De Swapfietser kan zich een lid van de grote homogene club voelen, veilig gecamoufleerd tussen de duizenden andere blauwe fietsen. Mocht een ander zijn irritatie hierover uitleven op de fiets, dan wordt die vanzelf gerepareerd.</p>
<h5>Consumentisme ten top</h5>
<p class="tekst">Wie zijn eigen fiets niet hoeft te maken, zal er minder zuinig mee omgaan en zich bovendien minder bewust zijn van hoe het ding in elkaar zit. Swapfiets maakt van de simpelste reparaties iets exotisch. Dit werkt een beweging in de hand die tegenovergesteld is aan wat de wereld nodig heeft, namelijk een groter bewustzijn over en zorgvuldige omgang met onze eindige grondstoffen.</p>
<p class="tekst">Het gemak waarmee de ene Swapfiets voor de andere wordt ingewisseld – een druk op de knop – is consumentisme ten top en, in tegenstelling tot wat vaak wordt gesuggereerd, helemaal niet ‘wat anders dan de wegwerpcultuur’.</p>
<p class="tekst">Daarom hoop ik stiekem dat die Wageningse studentengrap hardnekkig en wijdverbreid zal blijken: ik gun het die Swappers oprecht om zelf ook wat te moeten doen.</p>


Economie