<div class="info-box">
<h5>Aflevering gemist</h5>
<p>Deel 1, &#8216;Waarom de mannenpil er nog steeds niet is&#8217;, gemist? Die vind je <a href="https://www.vn.nl/mannenpil-deel-1/" target="_blank" rel="noopener">hier.</a></p>
</div>
<p>De farmaceutische industrie ziet geen verdienmodel in de pil, en dat komt niet alleen omdat het een medicijn voor gezonde mensen betreft. Mannen willen niet aan de pil, denken farmaceuten, en met hen veel sceptici. Die gedachte kwam beter dan ooit naar voren bij de berichtgeving rond een studie uit 2016 naar een anticonceptiemethode met hormonale injecties, die werd gesponsord door de Wereldgezondheidsorganisatie. De studie moest worden stilgelegd, ondanks succesvolle resultaten. Al snel werd de reden groot opgetekend in blogs en kranten: de mannelijke proefpersonen zouden de bijwerkingen – stemmingswisselingen, libidoverlaging, acne – niet hebben aangekund.</p>
<p>Het nieuws leidde tot woedende reacties. Waarom moeten vrouwen al vijftig jaar bijwerkingen voor lief nemen, van depressies tot trombose? En waarom was dat voor mannen reden om weg te lopen bij een onderzoek?</p>
<p>Het is niet moeilijk begrip op te brengen voor deze reacties. Maar bij nadere beschouwing blijkt de schuld te gemakkelijk bij de mannen te zijn gelegd.</p>
<p>De studie werd stilgelegd op last van een onafhankelijke commissie. Aanleiding was het feit dat negen proefpersonen depressieve klachten kregen en één van hen suïcide pleegde. ‘Maar die zelfdoding, zo werd beoordeeld, had niets met de studie te maken,’ zegt Doug Colvard, hoofdonderzoeker bij CONRAD, het onderzoeksinstituut dat de studie uitvoerde. ‘En de bijwerkingen die optraden, hadden wij wel verwacht.’ Colvard noemt de overgrote meerderheid van de bijwerkingen ‘mild’. Maar het belangrijkste: veel proefpersonen wilden zélf helemaal niet stoppen. Colvard: ‘Een groot deel van de mannen vroeg of ze niet alsnog konden blijven doorgaan met de injecties.’ Uiteindelijk gaf tachtig procent van de proefpersonen aan het product te zullen gebruiken als dit beschikbaar zou zijn.</p>
<h5><strong>Positief over een mannenpil</strong></h5>
<p>De commotie rond Colvards onderzoek laat zien dat het niet de opvattingen van mannen zélf zijn die verhinderen dat de pil op de markt komt. De houding van mannen (en vrouwen) tegenover mannenanticonceptie is bovendien gewoon onderzocht. Zoals in 2005, toen onderzoekers negenduizend mannen uit negen landen in Europa, de VS, Zuid-Amerika en Azië vroegen of ze mannenanticonceptie zouden willen gebruiken. Het aantal welwillende mannen varieerde van 30 procent in Indonesië tot 70 procent in Spanje.</p>
<p>Volgens het onderzoek zouden factoren als opleidings- en inkomensniveau, acceptatie van sterilisatieprocedures en religie samenhangen met een positieve houding tegenover mannenanticonceptie. Zo bleken christenen, joden en niet-religieuzen positiever over een mannenpil dan moslims en boeddhisten, met de belangrijke kanttekening dat deze laatste twee groepen voor het overgrote deel uit Indonesië kwamen.</p>
<p>Pak verschillende onderzoeken samen en gemiddeld blijkt rond de 50 procent van de mannen positief te staan tegenover mannenanticonceptie. ‘Dat zijn behoorlijk hoge aantallen voor een product dat nog niet bestaat,’ zegt Logan Nickels, bestuurslid van het Male Contraception Initiative.</p>
<blockquote><p>Onder deelnemers aan de studies is het enthousiasme, ondanks de bijwerkingen, hoog.</p></blockquote>
<p>In een overzichtsstudie uit 2012 schatten Britse onderzoekers hoe groot de markt voor mannenanticonceptie zou zijn. Ze keken bijvoorbeeld naar de studie uit 2005 onder negenduizend mannen. Ze maakten een interessante extrapolatie. Als slechts 25 procent van de mannen die volgens die studie anticonceptie zouden willen gebruiken het ook daadwerkelijk zou doen, dan zou de potentiële markt al 44 miljoen mannen tellen. En dat alleen in de negen onderzochte landen.</p>
<p>Onder deelnemers aan de studies is het enthousiasme, ondanks de bijwerkingen, hoog. Dat bleek niet alleen bij de studie van Colvard. Ook Ellen Mommers, projectleider bij het Organon-onderzoek uit 2008, benadrukt dat de proefpersonen positief bleven. ‘De meerderheid zou het middel wel willen gebruiken,’ zegt Mommers. Ook het vinden van proefpersonen bleek geen probleem. ‘In driekwart jaar vonden we vijfhonderd mannen bereid om mee te doen. Mannen stonden echt in de rij.’</p>
<h5><strong>Eenmalige avonturen</strong></h5>
<p>Een tweede, veelgehoorde sceptische noot bij de mannenpil: vrouwen willen de verantwoordelijkheid voor anticonceptie niet uit handen geven. Zij zitten immers met de lichamelijke gevolgen als het misgaat. In opinieblogs en -artikelen komt dat argument op twee manieren voorbij. Allereerst zou een man bij eenmalige avontuurtjes kunnen liegen over het feit dat hij aan de pil is. Ten tweede zou een man in een relatie de pil kunnen vergeten, net als vrouwen dat weleens doen. Maar mannen hebben dus geen zwangerschap in het vooruitzicht en zouden er luchtiger mee omspringen.</p>
<blockquote><p>Wanneer mannen anticonceptie gaan gebruiken, betekent dat niet automatisch dat vrouwen ermee zullen stoppen.</p></blockquote>
<p>Mannenanticonceptie is echter niet bedoeld voor eenmalige avonturen, het beschermt namelijk niet tegen soa’s. Of vrouwen in langetermijnrelaties mannen vertrouwen in het correct gebruiken van anticonceptie is onderzocht, hoewel de hoeveelheid data niet groot is. Een eenduidig beeld is daarin niet te vinden. In een Schotse studie uit 2000 onder ongeveer 1800 vrouwen in China, Schotland en Zuid-Afrika bleek dat slechts 2 procent van de vrouwen hun partner niet zou vertrouwen in het gebruiken van anticonceptie. Een Britse studie uit 2011 vond juist dat 42 procent van de 186 ondervraagde mannen en vrouwen bezorgd was dat mannen de pil zouden vergeten; onder vrouwen was dit aantal 52 procent. Dit probleem speelt overigens alleen een rol bij een pil of andere dagelijkse methodes. Een eenmalige injectie in de zaadleiders maakt het logischerwijs onmogelijk om nog de inname van een pil te vergeten.</p>
<p>Wanneer mannen anticonceptie gaan gebruiken, betekent dat niet automatisch dat vrouwen ermee zullen stoppen. Nickels: ‘Het gaat niet om een verschuiving van verantwoordelijkheid van vrouwen naar mannen. Het gaat wél om het delen van die verantwoordelijkheid. Vergelijk anticonceptie bijvoorbeeld met het huishouden, die last wil ik ook delen met mijn vrouw.’</p>
<p>De behoefte tot gedeelde verantwoordelijkheid is er bij vrouwen in elk geval wel, omdat sommigen van hen vervelende bijwerkingen ondervinden. ‘Het zou makkelijk zijn om af te kunnen wisselen,’ beargumenteert hoofdonderzoeker Stephanie Page van de University of Washington School of Medicine. ‘Bij het ene koppel is het misschien de man die de pil goed verdraagt, bij het andere koppel de vrouw. Ik denk dat we mannen onderschatten als we zeggen dat zij hun bijdrage niet willen leveren.’</p>
<div class="media-wide">
<p><img decoding="async" class="alignnone size-image_1280 wp-image-401707" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/08/Mannenpil22729-1_1_preview-1280x854.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/08/Mannenpil22729-1_1_preview-320x213.jpg 320w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/08/Mannenpil22729-1_1_preview-640x427.jpg 640w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/08/Mannenpil22729-1_1_preview-1280x854.jpg 1280w" alt="Mannenpil" width="1280" height="854" /></p>
</div>
<h5><strong>Miljarden zaadcellen</strong></h5>
<p>Vormen de biologische verschillen tussen man en vrouw niet een onoverkomelijk probleem? Een mannenpil zou moeilijker te ontwikkelen zijn dan een vrouwelijke variant, omdat je bij mannen miljarden zaadcellen moet ‘tegenhouden’. Bij vrouwen is dat slechts één eicel. In haar boek <em>The Male Pill, a Biography of a Technology in the Making</em> haalt Nelly Oudshoorn, emeritus-hoogleraar technologie en gender aan de Universiteit Twente, dit idee onderuit. Een continu proces als de zaadproductie zou volgens sommige biologen juist makkelijker te blokkeren zijn dan de eisprong.</p>
<p>‘Ik denk niet dat een van de processen lastiger te ontregelen is dan de ander,’ zegt onderzoeker Page echter. Al leek het lange tijd dat het ontregelen van de zaadproductie lastiger was dan uiteindelijk is gebleken. Page: ‘Het heeft namelijk best lang geduurd om uit te vinden dat de hoeveelheid zaadcellen in sperma niet helemaal tot nul gereduceerd hoeft te worden.’</p>
<p>Er is zelfs een biologische reden om juist op mannen te focussen. ‘Mannen blijven langer vruchtbaar,’ zegt Oudshoorn. Nog steeds wordt volgens het Guttmacher Instituut, dat onderzoek doet naar gezondheid en voortplanting, 44 procent van de kinderen geboren zonder dat ze gepland zijn. Waarom dan niet de andere helft van de bevolking betrekken bij anticonceptie? ‘Vanuit bevolkingspolitiek geredeneerd is het belangrijk dat zij een goed middel krijgen,’ zegt Oudshoorn.</p>
<h5><strong>Vicieuze cirkel</strong></h5>
<p>Rest de vraag: onder welke omstandigheden gaat de farmaceutische industrie weer investeren in anticonceptie voor mannen? Mag een mannenpil bijvoorbeeld net zoveel bijwerkingen hebben als de vrouwenvariant? ‘Volgens de publieke opinie verdragen mannen geen bijwerkingen,’ zegt Page. ‘Maar daar hebben we helemaal geen data over, omdat er nog geen pil is. Als je vrouwen had gevraagd of ze bijwerkingen zouden tolereren, hadden velen waarschijnlijk ook “nee” gezegd.’</p>
<blockquote><p>Doordat de vrouwenpil bestaat, zien we anticonceptie als een vrouwenzaak. Dat beeld verandert niet, juist omdát er geen mannenpil is.</p></blockquote>
<p>Juist het gebrek aan marktonderzoek maakt speculeren over het wel of niet op de markt komen van de mannenpil ook zo ontzettend lastig. ‘Het is een beetje een kip-of-ei-verhaal,’ zegt Page. ‘Farmaceuten willen marktwaarde kunnen garanderen door bijvoorbeeld een nieuw product te vergelijken met de introductie van soortgelijke producten bij mannen. Maar die zijn er niet.’ Die vicieuze cirkel bestaat ook op cultureel gebied. Doordat de vrouwenpil bestaat, zien we anticonceptie als een vrouwenzaak. Dat beeld verandert niet, juist omdát er geen mannenpil is. ‘En mannen bemoeien zich niet met anticonceptie, omdat ze zulke waardeloze opties hebben,’ zegt Page.</p>
<h5><strong>Briljante nieuwe ontdekkingen</strong></h5>
<p>Toch zijn wetenschappers als Nelly Oudshoorn of Miriam Klemm en betrokkenen als Logan Nickels van het Male Contraception Initiative ervan overtuigd dat de pil er komt. De tijdspanne is moeilijk te voorspellen. Roepen dat hij er over vijf jaar écht is, zoals al decennialang gebeurt, is te optimistisch. Nickels gaat zelfs uit van nog twintig jaar wachten. Maar hij ziet ook: farmaceuten zullen vanwege het geld op een gegeven moment moeten inspringen, en dat doen ze pas als de sociale druk hoog genoeg is. De roep om alternatieven voor vrouwenanticonceptie, die wordt aangewakkerd nu steeds meer bijwerkingen als depressie worden ontdekt, kan die sociale druk mogelijk snel opvoeren.</p>
<blockquote><p>Vrouwen werden aanvankelijk niet met zo’n grote verantwoordelijkheid vertrouwd. ‘Ze zouden de pil toch maar vergeten te slikken.’ Dezelfde bewering wordt nu over mannen gedaan.</p></blockquote>
<p>‘Ondanks het feit dat het een gemarginaliseerd en fondsenarm onderzoeksveld is, blijft een groep wetenschappers gepassioneerd werken aan mannenanticonceptie,’ zegt Klemm. ‘Dat vind ik indrukwekkend. We weten nu veel meer over voortplanting bij mannen dan een paar decennia geleden en er zijn een paar briljante nieuwe ontdekkingen gedaan.’</p>
<p>Oudshoorn wijst op het enige vergelijkingsmateriaal dat we hebben wat betreft het introduceren van een nieuw anticonceptiemiddel: de vrouwenpil. ‘Zonder de invloed van de eerste feministische golf hadden we die helemaal niet gehad,’ zegt ze. En wat we wellicht niet meer weten, is dat vrouwen toen niet met zo’n grote verantwoordelijkheid werden vertrouwd. ‘Ze zouden de pil toch maar vergeten te slikken,’ zegt Oudshoorn. Herkenbaar: dezelfde bewering wordt nu over mannen gedaan. ‘De vrouwenpil was toen zoveel meer omstreden dan het idee van een pil voor mannen nu is,’ zegt Oudshoorn. ‘Misschien heeft de komst van een mannenpil nog wat langer nodig, maar ik geloof niet dat dit nooit gaat gebeuren.’</p>
<div class="info-box">
<p>Fotografie: Philippe Vogelenzang, assistent fotografie: Jorin Koers, model: Coen Koch, visagie: Joanne @ Head Affairs, buik: Rob&#8217;s Propshop.</p>
</div>


Marit Willemsen

Aflevering gemist

Gerelateerd