<div class="info-box">
<h5><a href="https://www.vn.nl/sterke-verhalen/">Sterke verhalen</a></h5>
Dit is een van de twaalf sterke verhalen uit een speciale VN-uitgave, getiteld (geloof het of niet) &#8216;Sterke verhalen&#8217;. Meer sterke verhalen van onder anderen Minka Nijhuis, Arnon Grunberg en Jamal Ouariachi lees je <a href="https://www.vn.nl/sterke-verhalen/">hier</a>.
</div>
Wat deed hij daar toch? Hoe bracht hij zijn dagen door, hoe zijn nachten? Bestond er voor hem eigenlijk nog enig verschil tussen dag en nacht?
Twee jaar geleden kwamen mijn vriendin en ik hier wonen, op de tweede verdieping van een oud pand dat ’s zomers ruikt naar muizen en waar ’s winters de ramen klapperen in hun sponningen. De huiseigenaar had me verteld dat de man die onder ons woonde ‘een beetje op zichzelf was’. Moet kunnen, dacht ik, dat was ik ook.
Na een slopende verhuizing klopte ik bij hem aan, een goede buurman is beter dan een verre vriend. Geen reactie. De volgende dag deed ik het opnieuw. Die eerste week heb ik op vijf verschillende dagen op zijn deur geklopt, altijd zonder succes. Misschien was hij met vakantie.
Mijn klop-intervallen werden groter. Een maand later klopte ik weer aan. Niks.
‘Wat zou die man doen?’ vroeg ik mijn vriendin. Had zij in de tijd dat we hier woonden ook maar één geluid gehoord? Nee, niks. ‘Best raar,’ zei ze, ‘als je erover nadenkt.’ Dus dat deed ik. Ik dacht er eindeloos over na. Vanaf de straat kreeg ik eenzelfde beeld: geen enkel raam liet meer dan een beetje licht toe. Nu ik iets beter keek, zag ik dat hij zijn kieren had gestopt met oud papier, en achter de jaloezieën had hij boodschappentassen geschoven. Vanaf mijn kleine balkonnetje kon ik schuin naar beneden kijken – nicotinebruinen jaloezieën, stijf dicht. Hij rookte dus. Zolang hij rookte, leefde hij nog. Op zijn balkonnetje lag nu al maanden een opengereten vuilniszak; karton puilde eruit, sinaasappelschillen. (Hij nam dus nog vitaminen tot zich. Goed nieuws.) Langzaam verdween de stank, maar het afval bleef liggen. Af en toe kwam er een duif neergedaald, om stukjes eten uit de puinhopen te pikken, een enkele keer zag ik zelfs een meeuw. Toen begon het eten te rotten. Op een gegeven moment was het weer uitgerot. Soms luisterde ik vanuit mijn trappenhuis, niks, geen zuchtje, geen kuchje. Wat deed hij daar toch?
Hij was niet zoals wij. Hij was anders. Heel af en toe lag er een envelop op de trap, zijn voorletter was R. Ronald? Nee, dat was te alledaags. Roark? Rex?
Of misschien had hij helemaal geen voornaam. Misschien was hij wel gedoopt als R. Zoiets als R. Kelly. Ook zo’n zonderling figuur, met duistere geheimen, met gesloten kamers waar het licht niet kwam. Wat deed hij daar toch? Woonde er wel iemand? Ja, af en toe schemerde een beetje licht door de jaloezieën, een dof lampje, laag wattage. Op andere dagen bleef het licht helemaal uit.
Mijn vriendin had ook geen idee. Op een avond keek ze me aan. Hij zou toch nog wel in leven zijn? Soms las je in de krant dat iemand dagen of weken dood was voordat iemand hem vond. Maar dan zouden we dat toch ruiken? ‘Hoe dan? Hij heeft de kier onder zijn deur afgestopt, heb je dat niet gezien?’
Ik ging naar zijn voordeur. Ze had gelijk, er kwam geen enkel licht onderdoor. Ik klopte nogmaals aan. Geen gehoor. Een enkele keer hoorde ik een licht geschuifel. Maar als ik dan naar mijn deur rende, verdween het geschuifel meteen. Wat moest ik doen? Teelde hij soms wiet? Soms rook ik een dikke, zoete marihuanalucht, dwarrelend door het trappenhuis. Maar misschien rookte hij gewoon soms een joint, moest kunnen, we woonden in de stad. Soms verplaatste ik een rekening die voor hem bestemd was van de trap naar zijn deur. Het duurde soms een paar dagen, maar uiteindelijk verdween de envelop. Hij kreeg van die rare reclames toegestuurd. Van begrafenisondernemers, van een kerkelijke organisatie, van een pensioenfonds. Verder geen post. Geen brieven, geen pakketjes. Wat deed hij daar in vredesnaam? Wat was dit voor man? Ik klopte aan, geen gehoor.
Hij had geen familie, of wel, maar dan op afstand. Nooit, niet één keer, had ik zijn telefoon horen overgaan, of zijn stem gehoord. Hoe zou zijn stem klinken? Vast gebroken, rokerig, beschadigd. Misschien had hij hem al maanden niet gebruikt. Hij had geen hond, geen kat. Hoe zou zulke diepe eenzaamheid aanvoelen? Als verlangen, als gemis, of zou ze al gefermenteerd zijn, en nu voortleven als verbittering? Zou hij weleens kwaad worden, op de mensen die hij van zich heeft weggeduwd, die hem in de steek hebben gelaten?
Eén keer lag er een briefkaart op de trap, met Poolse namen erop. De briefkaart bleef drie maanden liggen. Nadat ik er een keertje over was uitgegleden, gooide ik hem maar weg.
Misschien had hij wel een ongeluk gehad, en was hij sindsdien mensenschuw. Hij verdiende mijn medelijden. Ik zette een goede fles wijn voor zijn deur. Toen deze na een paar dagen nog niet was opgepakt, nam ik hem weer mee naar binnen. Mijn vriendin proefde kurk. Hij had geen baan, zoveel wist ik wel. Dat kon gewoon niet. Mogelijk was hij een computergenie die de beurs bespeelde, zo iemand van wie later gezegd wordt: hij was apart, hij dacht in cijfers.
Maar als hij echt geslaagd was zou hij toch niet hier wonen, op deze ene verstikte verdieping?
Ik bekeek de wifi-netwerken – vond alleen mijn eigen. Hoe kon dat toch – wat kon iemand in hemelsnaam doen, dagen achtereen, zónder internet? Misschien las hij wel boeken, een eindeloze stroom aan boeken. Nee, dat kon niet. Hoe kwam hij aan nieuwe exemplaren?
Misschien was hij in plaats van een lezer wel een schrijver. Misschien schreef hij wel meesterwerken. Maar dan zou ik toch een typemachine horen, of desnoods het zachte getrippel van vingers over het toetsenbord? Ik legde mijn oor tegen zijn deur: niks.
Hij leefde in zijn eigen wereld. Wat verborg hij voor de rest van ons? Ik herinnerde me dat de huiseigenaar had gezegd dat de man ‘iets met muziek deed’. Maar wat dan? Hij speelde niks, anders had ik dat wel gehoord. Gebruikte hij een koptelefoon? Zelfs het aanslaan van pianotoetsen maakt enig geluid. Totale stilte. Of had ik het me maar ingebeeld dat de huiseigenaar dat had gezegd? Wat voerde hij toch in zijn schild? Wij, zijn buurtgenoten, hadden het recht om dat te weten. Ik overlegde met de overbuurman. Nog even aankijken, vond hij. Volgens mij was dat zijn antwoord op elk levensprobleem. En hoe lang duurde even eigenlijk? Misschien was hij wel een terrorist. Maanden en maanden aan het sleutelen, de perfecte bom aan het maken. Zo iemand van wie je later, nadat de noodlottige aanslag heeft plaatsgevonden, zegt: ‘Hij was altijd al op zichzelf. Ik had hem nog nooit gezien, terwijl ik al meer dan een jaar boven hem woonde. Waarom ik nooit aan de bel heb getrokken? Nou, hij deed geen vlieg kwaad. Tot vandaag dan, ja.’ Dan ga je jezelf toch verwijten dat je nooit iets hebt gedaan, jij had het gekund, alleen jij. Ik was een lafaard.
Ik besefte dat ik het geluid van zijn bel niet kende. In bijna twee jaar tijd had helemaal niemand ooit voor hem aangebeld. Zelfs geen postbode. Hoe kwam hij dan aan zijn explosieven? Misschien had hij ze eerder gekocht, jaren geleden, en was het nu een kwestie van finetunen. Van aftellen.
Mijn vriendin werd ook zorgelijker. Misschien moesten we iemand bellen, vond ze. Ik klopte nog een keer aan, zonder succes. Volgende week zou ik de politie bellen. Nee, waarom wachten? Morgen, zei ik tegen mezelf. Het aftellen was al begonnen.
Toen ik die avond laat terugkwam van boodschappen doen, zag ik iemand bij mijn voordeur, over de deurklink gebogen, tussen zijn benen stond een boodschappentas. Een inbreker, bezig het slot te forceren, in die tas zat zijn gereedschap. Ik versnelde mijn pas, in gedachten oefenend op een zo autoritair mogelijke stem. Ho eens even! Wat heeft dit te betekenen? Houdt de dief! De man kreeg de deur open en glipte naar binnen. Ik begon te rennen. ‘Haast?’ Een vriendelijke stem. Hij hield de deur voor me open. Een bleke veertiger met wallen en een kwetsbare blik. ‘Vervelend is dat,’ zei hij, ‘haast.’ In zijn boodschappentas zag ik blikken ananas, suiker, leverworst, broodjes, en verjaardagskaarsjes. We liepen samen naar boven.
Voor onze deuren schudden we elkaar de hand. Pas toen ik mijn jas ophing, begreep ik het, waarom hij ’s avonds laat boodschappen deed, waarom hij zijn jaloezieën sloot, waarom hij zijn privacy zo beschermde. Hij had een zonderlinge bovenbuurman die hem altijd in de gaten hield.
<div class="info-box">
Daan Heerma van Voss (1986) is historicus, columnist, journalist en romanschrijver. Hij schreef onder meer de romans Een zondagsman (2010), Zonder tijd te verliezen (2012), De vergeting (2013), De laatste oorlog (2016) en Noem het liefde (2018).
</div>