‘Daar trad in hun midden de oude Jood Ben Gurion: Geeft gas, oude Germanen, op naar de zevende miljoen.’
‘Daar schreed in hun midden een spleetogige Chinees: Ook wij zijn Indo-Germanen en willen bij de Waffen SS.’
Het zijn de coupletten 7 en 8 van een gezang uit het liedboek van de Burschenschaft Germania zur Neustadt Wien, laatste druk 1998. Je kunt je zo voorstellen dat de voorzanger het eerste deel zong, en de aangeschoten menigte inviel bij de dubbele punt. Deze antisemitische liederen werden eerder dit jaar een FPÖ-politicus in Oostenrijk fataal. Udo Landbauer (31) was lang vicevoorzitter van Germania, maar beweerde niets te weten van het bestaan van het liedboek. Een verontwaardigde FPÖ verdedigde zijn politicus met hand en tand. Het was vergeefs. Luid protesterend ‘tegen de dictatuur van de linkse media’ trad Landbauer begin februari af.
<blockquote>Veel politici zijn lid van zogenaamde Pflichtschlagende Burschenschaften: clubs waar een archaïsch mannelijkheidsideaal heerst, vrouwen niet welkom zijn en op het scherp van de snede wordt geduelleerd.</blockquote>
Het is het eerste politieke ongelukje dat de nauwe banden van de FPÖ met de Oostenrijkse Burschenschaften (zie kader onderaan) heeft veroorzaakt. Volgens de FPÖ is er sprake van een partijpolitieke hetze van links. Maar tegenstanders noemen de Oostenrijkse regering nu al ‘de regering van de Burschenschaften’. Bijna zeventig politici en topambtenaren in nationale en regionale regeringen zijn corpsleden, onder wie zestien parlementsleden en twee van de veertien ministers. Vicekanselier en minister van Sport Heinz-C. Strache en Verkeersminister Norbert Hofer, die in 2016 bijna president van Oostenrijk was geworden, zijn beiden lid van zogenaamde Pflichtschlagende Burschenschaften: clubs waar een archaïsch mannelijkheidsideaal heerst, vrouwen niet welkom zijn en op het scherp van de snede wordt geduelleerd.
<figure id="attachment_390221" aria-describedby="caption-attachment-390221" style="width: 1280px" class="wp-caption alignnone"><img decoding="async" class="size-image_1280 wp-image-390221" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/04/Drakegoodman-Flickr_preview-1280x792.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/04/Drakegoodman-Flickr_preview-320x198.jpg 320w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/04/Drakegoodman-Flickr_preview-640x396.jpg 640w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/04/Drakegoodman-Flickr_preview-1280x792.jpg 1280w" alt="burschenschaft" width="1280" height="792" /><figcaption id="caption-attachment-390221" class="wp-caption-text">Een mensuur in het bos, 1907. Foto: American-Atelier, Würzburg</figcaption></figure>
<h5>Leugens en halve waarheden</h5>
Die brallende mannenclubs zijn veel meer dan een stukje folklore uit het verleden. FPÖ-gezinde media, ultrarechtse websites en de Twitter- en Facebook-accounts van de leden vormen een netwerk van propaganda, waarin de Burschenschaften een centrale rol innemen. De kritische pers in Oostenrijk, de publiek omroep ORF voorop, legt steeds opnieuw de vinger op de leugens en halve waarheden die extreemrechts verspreidt, gesterkt door de broederlijke band van de mannenclubs. Maar de reactionaire basis van het FPÖ-smaldeel in de nieuwe regering is taai.
<blockquote>Meer dan in Duitsland, kampioen Vergängenheitsbewältigung, sluimert het bruine gedachtengoed in Oostenrijk.</blockquote>
In Oostenrijk, dat zich na de oorlog eerder als slachtoffer dan als mededader van het nationaalsocialisme wist te positioneren, heeft nooit dezelfde ideologische opruimingsactie plaatsgevonden als in Duitsland. Meer dan bij de noorderburen, die kampioen Vergängenheitsbewältigung zijn, sluimert het bruine gedachtengoed in Oostenrijk. Het wordt opnieuw tot leven gewekt nu de FPÖ deel uitmaakt van de regering.
<h5>Een keiharde strategie</h5>
Volgens de schrijver Martin Pollack (74) kunnen de Burschenschaften als kadersmeden van de FPÖ de politieke koers in Oostenrijk wel degelijk bepalen. Zelf opgegroeid in zo’n milieu, vertelt hij van het jaarlijkse uitstapje van een oom, die lid was van de extreme Weense academische club <a href="http://olympia.burschenschaft.at/" target="_blank" rel="noopener">Olympia.</a>
<blockquote>Ook belangrijke toezichthouders, rechters en bestuurders van bijvoorbeeld de Oostenrijkse Spoorwegen worden nu geleverd door de corpsen.</blockquote>
Tot in de jaren negentig van de vorige eeuw trok de bewuste oom elk jaar op 20 april naar het geboortehuis van Hitler in Braunau am Inn, om daar met gelijkgezinden de verjaardag van de Führer te vieren. De kameraden marcheerden heen en weer voor het Hitlerhuis, onder het zingen van nationaalsocialistische liederen, ‘een belachelijk stelletje idioten (…) reactionair tot op het bot, en door niemand serieus genomen,’ schrijft <a href="https://www.nzz.ch/meinung/stille-machtergreifung-ld.1363065" target="_blank" rel="noopener">Pollack in de Neue Zürcher Zeitung</a>.
Maar sinds de FPÖ in november regeringspartij werd, blijkt volgens Pollack dat er een keiharde strategie achter zit. Alsof de reactionaire corpora rustig hun moment hebben afgewacht. Alsof hun finest hour nu pas komt, nu ze regeringszetels en andere topposities in hun bezit hebben. Want ook belangrijke toezichthouders, rechters en bestuurders van bijvoorbeeld de Oostenrijkse Spoorwegen ÖBB worden nu geleverd door de corpsen.
<figure id="attachment_390223" aria-describedby="caption-attachment-390223" style="width: 697px" class="wp-caption alignnone"><img decoding="async" class=" wp-image-390223" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/04/542360917_preview.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/04/542360917_preview-320x423.jpg 320w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/04/542360917_preview-640x846.jpg 640w" alt="burschenschaft" width="697" height="922" /><figcaption id="caption-attachment-390223" class="wp-caption-text">Duellerende studenten, 1928. Foto: Ullstein Bild/Getty Images.</figcaption></figure>
<h5>De zwijgende kanselier</h5>
Volgens sommige commentaren biedt ÖVP bondskanselier Sebastian Kurz (31) te weinig weerwerk. ‘De zwijgende kanselier’ wordt hij al genoemd, net als zijn voorganger Wolfgang Schüssel, die in 2000 een coalitie smeedde met de toenmalige FPÖ, onder leiding van Jörg Haider. Regeringsdeelname van populisten, die hun bewondering voor Hitler niet onder stoelen of banken staken, was toen nog taboe. Het kwam Oostenrijk op een isolement in Europa te staan.
Hoewel zelf corpslid en openlijk antisemiet, zette Haider de Burschenschaften juist op afstand van de partij. In plaats daarvan omringde hij zich liever met jonge aanhangers, die aan zijn lippen hingen.
<blockquote>De kritische pers waarschuwt voor de sluipende machtsovername van het Dritte Lager, zoals de FPÖ-achterban ook wel wordt genoemd.</blockquote>
Pas toen Haider zich in 2004 afsplitste in de Bündnis Zukunft Österreich (BZÖ), begon de opmars van de Burschen binnen de FPÖ, onder leiding van de nieuwe partijchef Heinz-C. Strache. Sinds die tijd waarschuwt de kritische pers in Oostenrijk, waaronder de krant der Standard en de publieke omroep ORF, voor de sluipende machtsovername van het Dritte Lager (het derde kamp), zoals de FPÖ-achterban ook wel wordt genoemd.
<h5>Hetzes</h5>
Een van de grootste opponenten van de onheilige alliantie tussen Burschenschaften en FPÖ is de journalist Hans-Henning Scharsach (73), die er een heel boek aan wijdde. In Stille Machtergreifung: Hofer, Strache und die Burschenschaften (Stille Machtsovername: Hofer, Strache en de Burschenschaften) bewijst Scharsach pagina na pagina hoeveel leugens FPÖ’ers met een corps-achtergrond over hun kiezers uitstrooien. Door zorgvuldig bronnenonderzoek geeft hij aan dat het antisemitisme, de bereidheid tot geweld en de nationaalsocialistische traditie in het derde kamp nog overal aanwezig is. Correcties van leugens of de uiteenzetting van feiten dringen niet door tot de parallelle wereld van de FPÖ.
<blockquote>
De FPÖ voert een veldtocht tegen de ‘Systempresse’ of ‘Lügenpresse’. Termen die de nazi’s ook gebruikten.
</blockquote>
Scharsachs boek is een bestseller. Bij de aperte leugens van de vicepremier en de verkeersminister van Oostenrijk verbleken die van de Amerikaanse president.
Sinds de campagne voor het presidentschap van Norbert Hofer in 2015 wordt door de FPÖ een veldtocht tegen de ‘Systempresse’ of ‘Lügenpresse’ gevoerd. Het zijn termen die de nazi’s ook gebruikten. Op de sociale media en de persoonlijke websites van de FPÖ-politici/Burschenschaften groeien de hetzes aan tot enorme proporties. Hun aanhangers laten zich op krantenwebsites ook niet onbetuigd. ‘Verheug me er nu al op als Hofer straks president is’ schreef een lezer aan Josef Votzi, journalist bij de linkse Kurier. ‘Dan worden Jodenzwijnen als u naar Mauthausen gebracht’. De hoofdredacteur van een andere kritische krant kreeg diezelfde post.
<figure id="attachment_390225" aria-describedby="caption-attachment-390225" style="width: 739px" class="wp-caption alignnone"><img decoding="async" class=" wp-image-390225" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/04/542356379_preview.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/04/542356379_preview-320x405.jpg 320w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/04/542356379_preview-640x809.jpg 640w" alt="bruschenschaft" width="739" height="935" /><figcaption id="caption-attachment-390225" class="wp-caption-text">De littekens op het hoofd geven nog steeds aanzien in de Burschenschaften. Een man wordt behandeld na de wedstrijd, 1900. Foto: Ullstein Bild/Getty Images.</figcaption></figure>
<h5>Voorlopig dieptepunt</h5>
Strache voert openlijk oorlog met de publieke omroep, met als voorlopig dieptepunt dat hij Armin Wolf, de onkreukbare presentator van de ORF-nieuwsprogramma’s, op zijn Facebookpagina van leugens betichtte. De vicekanselier van een EU-land die bij een foto van een gerespecteerd journalist schrijft ‘Er is een plaats waar leugens nieuwsberichten worden, en dat is de ORF’; het is op zijn minst opmerkelijk. En ditmaal kwam Strache er niet mee weg. Hij moest door het stof en betaalde een boete. Het wachten is op de volgende confrontatie.
<blockquote>Met de vorming van de conservatief-rechtse fractie in het Europaparlement treden Strache en Wilders, samen met Marie le Pen, vaker op de voorgrond.</blockquote>
Zoals de vicekanselier in Oostenrijk kan terugvallen op zijn Burschenschaften-netwerk, zo onderhoudt hij ook internationaal de beste contacten. Twee keer kwam Geert Wilders naar Wenen. Een keer om Straches eerste gooi in 2013 naar het kanselierschap kracht bij te zetten, en een tweede keer in 2015 voor een debat over de toenemende islamisering van Europa. Met de vorming van de conservatief-rechtse fractie in het Europaparlement treden Strache en Wilders, samen met Marie le Pen, vaker op de voorgrond. Net na Straches verkiezing in december jongstleden hield de fractie een conferentie in Praag, waar ze eenstemmig hun anti-Europese standpunten verdedigden. Niet leuk voor Straches coalitiegenoot Sebastian Kurz, die met het oog op het aanstaande Oostenrijkse voorzitterschap van de EU op 1 juli juist een pro-Europees gezicht wil laten zien.
<h5>Stevig in het zadel</h5>
Dat spanningsveld in de coalitie was bekend. Zelfs de ongemakkelijke FPÖ-lobby voor een terugkeer van Zuid-Tirol in de republiek werd door coalitiegenoot ÖVP geabsorbeerd.
Heikeler liggen de FPÖ-sympathieën voor Servië en het Rusland van Wladimir Poetin. Nu FPÖ’ers ook machtsposities hebben bij de geheime diensten van Oostenrijk, kan er makkelijk informatie vanuit Wenen naar Moskou doorsijpelen. Vanaf 2007 zijn Strache en consorten begonnen de banden met Belgrado en Moskou nauwer aan te halen. De officiële erkenning van Kosovo door Oostenrijk in 2008 werd door Strache ondermijnd met de opmerking, dat ‘Kosovo het hart van Servië is’, vrij naar Milošević. De Russische inval in Georgië, die internationaal werd bekritiseerd, kon op begrip van Strache rekenen. Het totalitair optreden van Poetin oefent duidelijk aantrekkingskracht uit op de eerste vicekanselier van Oostenrijk met een neonazi-verleden.
Vol zelfvertrouwen vierde de FPÖ op 6 april jongstleden de eerste 111 dagen in de Oostenrijkse regering. Ondanks de botsingen met de pers en het politieke slachtoffer Udo Landbauer zit de partij stevig in het zadel. Waar Jörg Haider door een kritische tegenwind nog water bij de wijn moest doen, zijn nationalisme en populisme nu overal in Europa mainstream geworden. In dit klimaat kan Strache zijn reactionaire koers, die het corpslid van Vandalia Wien twaalf jaar geleden zorgvuldig begon uit te zetten, verder versterken.
<div class="info-box">
<h5>De Oostenrijkse Burschenschaften</h5>
Een Burschenschaft is een studentenvereniging (soms ook een scholierenvereniging) van mannen die elkaar levenslang trouw zweren. Je kunt er niet uitstappen: een lidmaatschap blijft een leven lang geldig. Afgestudeerd treed je toe tot het gilde van de Alte Herren, de oude heren. 
 In Oostenrijk zijn er ongeveer drie- tot vierduizend corpsleden, nog geen 0,05 procent van de bevolking. In de Oostenrijkse regering ligt hun aandeel rond de 25%. De meeste clubs zijn Duits-nationaal van gezindte, dat wil zeggen dat ze zichzelf zien als onderdeel van het groot-Duitse rijk. De sjerpen die ze dragen hebben de Duitse kleuren zwart-rood-goud. ‘In feite komt dat neer op de ontkenning van Oostenrijk als autonome staat,’ zegt historica prof. Brigitte Bailer, oud-directeur van het Döw, het Oostenrijkse Instituut voor Oorlogsdocumentatie. 
 De wens tot een Anschluss met Duitsland, zoals die in 1938 plaatsvond, is weliswaar niet meer aan de orde, al is het maar omdat de Oostenrijkse grondwet dat verbiedt. Toch hebben corpora slogans als ‘Voor keizer, vrijheid en vaderland’ in hun banier, waarmee de Duitse keizer en het Duitse vaderland bedoeld worden. Ook ressorteren de meeste Oostenrijkse Burschenschaften onder de koepelorganisatie van de Duitse Burschenschaft. Verbindingen met hun Duitse broeders zijn dan ook legio. Maar de Oostenrijkse clubs zijn extremer dan de Duitse. In Duitsland zijn er meer afsplitsingen geweest van gematigder clubs, die zich niet meer konden vinden in het antisemitische gedachtengoed; in Oostenrijk is de groep Burschenschaften homogener conservatief. 
 Naast clubs waar niet gevochten wordt, zijn er vijftig ‘schlagende’ corpsen, wat wil zeggen dat de leden verplicht zijn beledigingen met de sabel te beantwoorden. Regelmatig vindt een duel plaats in de kelder van het corpsgebouw, de zogenaamde Mensur, waarbij de Burschen elkaar behoorlijk kunnen verwonden. Hoe meer Mensuren, hoe hoger je aanzien in de pikorde. Burschen herken je vaak aan het litteken op hun gezicht, voor zover ze niet boven de haargrens zitten. Brigitte Bailer: ‘Het is een afschuwelijk gezicht, zo’n verbonden schedel net na een gevecht. Zo’n mensur is een ongelofelijk archaïsch mannelijkheidsritueel dat nog stamt uit de tijd van de barok.’ 
 Burschenschaften verwijzen graag naar 1848, het jaar waarin de corpsen overal in Europa vochten voor meer democratische rechten. Maar vooral in Oostenrijk duurde het niet lang voordat het nationalistische en antisemitische gedachtengoed ging overheersen. Die gezindheid dreef volgens het Döw de Burschenschaften volautomatisch in de armen van de Duitse nationaalsocialisten in de jaren dertig van de vorige eeuw, wat tenslotte leidde tot Oostenrijks Anschluss bij Hitler-Duitsland in 1938. 
 De FPÖ werd opgericht in 1955. Het werd een verzamelpartij van liberalen en zogenaamd ‘Ehemaligen’ – vroegere nationaalsocialisten, onder wie veel Burschenschaften. In de jaren zestig en onder Jörg Haider rond de laatste eeuwwisseling hadden de liberale stromingen binnen de partij de overhand, ook onder invloed van de tijdgeest. Haider zocht zijn partijkader eerder in jonge volgelingen dan in de Alte Herren van de corpora. Met Heinz C. Strache, de huidige partijleider en vicekanselier van Oostenrijk, begon in 2005 de comeback van de Burschenschaften in de partij.
</div>

Gerelateerd