Het was een ongemakkelijk tafereel: Paul Cliteur, hoogleraar te Leiden en kersvers fractievoorzitter van Forum voor Democratie in de senaat die voor de camera van EenVandaag probeerde uit te leggen dat het helemaal geen probleem was dat zijn partijleider Thierry Baudet een filmpje van een extreem-rechtse, antisemitische website had gedeeld via de sociale media.

‘Ik vind ook dat we veel te veel gepreoccupeerd zijn met waar iets vandaan komt,’ sprak de hooggeleerde, waarna hij ongevraagd olie op het vuur gooide door te suggereren dat er ook niks mis mee hoeft te zijn zonder bronvermelding te citeren uit Mein Kampf. Het is al opmerkelijk genoeg dat uitgerekend een wetenschapper de stelling poneert dat bronnen er niet toe doen, maar nog pijnlijker was het dat Cliteur kennelijk vindt dat ook politici zo achteloos met de herkomst van hun bijdragen aan het publieke debat kunnen omgaan, en dat het eigenlijk maar onzin is daar kritische vragen over te stellen.

Het Armageddon en de Conservatie Revolutie

Zo gaat het al een tijdje met Forum voor Democratie, sinds Baudets eigen uitspraken over de ‘homeopatische verdunning’ van de cultuur en de ‘boreale wereld’ die teloor dreigt te gaan. Afgelopen weekend was het weer raak, toen Frederik Jansen, voorzitter van de jongerenvereniging van FVD en fractiemedewerker van Baudet, in een speech verkondigde dat we ‘doorzettingskracht, discipline, overwinningsdrang, ja, overheersingsdrang’ nodig zouden hebben, en zelfs opriep tot ‘dat laatste, maar ook eerste gevecht’ om de westerse beschaving te redden.

Lees ookMacht op vrijdag: Vaak is een ultimatum politieke bluf, soms is het menens14 juni 2019

Het waren overduidelijke verwijzingen naar het Armageddon uit de Germaanse mythologie en naar het gedachtengoed van de Conservatieve Revolutie van denkers als Carl Schmitt, Ernst Jünger en Oswald Spengler in de Republiek van Weimar, die worden beschouwd als wegbereiders van het fascisme. Vervolgens voltrok zich weer het vaste patroon: via de sociale media regende het zware kritiek dat Forum voor Democratie een verkapte fascistoïde beweging zou zijn, waarna sympathisanten van FVD er op hun beurt schande van spraken dat de ‘fascismekaart’ zo snel werd getrokken, want met de jongeren van JFVD was helemaal niks mis.

In de tijd van Frits Bolkestein werden de conservatieve jongeheren die nu de JFVD bevolken gewoon lid van de JOVD, de jongerenclub van de VVD.

Dat laatste is ook vast het geval: vroeger werden de conservatieve jongeheren die nu de JFVD bevolken gewoon lid van de JOVD, de jongerenclub van de VVD, toen Frits Bolkestein als partijleider een stevig conservatief geluid liet horen. Onder de wendbare manager Mark Rutte is daar weinig meer van over, zodat ze nu hun heil zoeken bij de nieuwe ster die de cultuur van het Avondland verdedigt: Thierry Baudet. Het probleem is alleen dat de gedachten waar Baudet en zijn volgelingen geregeld mee flirten, níet onschuldig zijn.

Vrijblijvend praatclubje in de marge

Zolang Forum voor Democratie een denktank was en zich in een keldertje aan de gracht wijdde aan avondjes over muziek en literatuur, was er nog niet zo veel aan de hand: reactionaire studentenclubjes zijn er altijd geweest. Het had ook niet veel gescheeld of Forum was zo’n vrijblijvend praatclubje in de marge gebleven. Na zijn inzet met Forum voor Democratie en GeenPeil voor het Oekraïne-referendum in 2016 liep Thierry Baudet een tijdje met zijn ziel onder de arm. Een wetenschappelijke carrière zat er niet in, zijn droom om concertpianist te worden had hij al eerder opgegeven, en voor eeuwig een noodlijdende denktank leiden bood ook weinig perspectief.

Baudets ogen begonnen meteen te glimmen toen ik hem vertelde dat Vrij Nederland op zoek was naar een hoofdredacteur. Je kon hem horen denken: is dat niks voor mij?

Toen ik hem in dat jaar interviewde in Bodega Keyzer bij het Concertgebouw begonnen zijn ogen meteen te glimmen toen ik hem vertelde dat Vrij Nederland op zoek was naar een hoofdredacteur. Je kon hem horen denken: is dat niks voor mij? Toen Baudet in dezelfde tijd ter ore kwam dat een kennis van hem CEO van een bedrijf was geworden, belde de jonge hemelbestormer hem meteen op, niet gehinderd door enige kennis van het bedrijfsleven: ‘CEO, hoe word je dat?’ Zo hoog was de nood gestegen.

Uit een fraaie reconstructie van Ruben Koops en Marcel Wiegman in Het Parool bleek vorig jaar dat vastgoedondernemer Cor Verkade, geldschieter van Forum, Baudet in diezelfde maanden aanraadde om een politieke partij te beginnen, want ‘wie zetels haalt in de Tweede Kamer kan een budget krijgen voor een wetenschappelijk bureau.’

Meer dan hoogdravende ideeën

Aldus geschiedde. En zo is ook te verklaren waarom Baudet steeds in aanvaring komt met zijn critici: eigenlijk ziet hij Forum voor Democratie nog steeds niet als politieke partij, maar als conservatieve denktank die vrijelijk allerlei wilde reactionaire gedachten de wereld in kan slingeren. Dat blijkt ook uit het dedain voor het politieke ambacht dat Baudet sinds zijn aantreden in de Tweede Kamer tentoon spreidt: bij Kamerdebatten komt hij zelden opdagen, voor het smeden van meerderheden en het verbeteren van wetgeving heeft hij geen enkele belangstelling. Baudet is pas in zijn element op bijeenkomsten van het Renaissance Instituut – zoals hij het wetenschappelijk bureau doopte – en van de JFVD: daar kan hij zijn provocerende gedachten de vrije loop laten en zich koesteren in de warme belangstelling van zijn aanhangers.

Zakenlieden als Henk Otten willen Forum voor Democratie ombouwen van een in de politiek verdwaalde praatclub tot een serieuze politieke partij – tot op heden met weinig succes.

Het probleem is alleen dat van een politieke partij meer wordt verwacht dan hoogdravende, ongerichte ideeën. In het onbarmhartige licht van de schijnwerpers staat Baudet keer op keer te kijk als verdwaalde eeuwige student – tot groeiende ergernis in delen van zijn eigen achterban, waar zakenlieden als Henk Otten, de in ongenade gevallen voormalige penningmeester van FVD, weinig moeten hebben van Baudets boreale verhalen: zij willen Forum voor Democratie ombouwen van een in de politiek verdwaalde praatclub tot een serieuze politieke partij – tot op heden met weinig succes.

Hoe het in de politieke praktijk mis kan gaan bleek de afgelopen weken toen de formatie in Zuid-Holland stuk liep doordat ChristenUnie en SGP hun steun aan een coalitie met Forum voor Democratie introkken vanwege het door Baudet verspreide filmpje van de extreemrechtse website – waarna ook het CDA afstand nam van de coalitie in wording. Verschillende FVD’ers probeerden achteraf het ‘partijkartel’ de schuld te geven, maar de waarheid is een andere: wie zich in de politieke arena blijft gedragen als studeerkamergeleerde en eeuwige provocateur slaat uiteindelijk geen deuk in een pakje boter.