Wie is er nog vruchtbaar?

Columns van de week

Teun van de Keuken en Amber Wiznitzer

Bovenkop Karin Sitalsing en Sheila Sitalsing
Een vriendin kwam langs met bloemen. Een mooie bos was het: kop op meid, wilde ze ermee zeggen. Er was iets met Eva de laatste tijd, ze deed vreemd, afstandelijk. Toen de vriendin weg was, heeft Eva’s moeder het boeket helemaal uit elkaar getrokken. Eén voor één vlooide ze de bloemen door. Op zoek naar afluisterapparatuur, naar antrax, naar god weet wat. Dat is wat cyberstalking doet: onschuldige gebaren bestaan niet meer.
Stond er iemand aan de overkant van de straat op de stoep, ging Eva’s vader buiten staan om hem in de gaten te houden. Waren ze met het gezin wat gaan drinken, om even niet aan de terreur te hoeven denken, kwam er weer een ping binnen op de Blackberry: ‘Ik heb je wel zien zitten, hoer.’ En dan keken ze schichtig om zich heen. Hij zag ze, hij hield ze in de gaten, hij wist waar ze waren. Altijd. Overal.
Van hem wisten ze niets. Niet wie hij was, niet waarom hij dit deed. Eva wist alleen dat het was begonnen op een dag in april 2011. De zesde, dat vergeet ze niet licht. Ze was negentien en kreeg via een anoniem account op Twitter een linkje toegestuurd dat leidde naar een site over haar, haar naam was de domeinnaam, zij werd ‘hoer’ genoemd. Eva zat in de hiphop- en rapscene, ze zingt, ze nam wel eens een clip op. Ook de naam van haar label stond erop.
We hebben naaktfoto’s, stond er op die site, en filmpjes van Eva. Bij voldoende reacties zouden die online worden geplaatst. Ondertussen werd haar twitteraccount gebombardeerd door een anoniem account. Vileine berichtjes, de hele dag door.
‘Ju hebt geen vrienden.’ ‘Wu gaan ju pakken.’
Ze durfde amper nog naar buiten. Met een vriendin ging ze naar de politie. Terwijl ze daar zat, bleven de dreigmailtjes binnenrollen. Tientallen berichtjes, ze buitelden over elkaar heen. Kijk dan!, hield ze haar Blackberry omhoog. Maar de politie kon niet veel doen. Neem een ander mailadres, zeiden ze.
Seksadvertenties
Die avond trof haar vader zijn vrouw en dochter op de bank. ‘Totaal aangeslagen.’
Ze bleven komen: mailtjes, sms’jes, berichtjes op Twitter en op ping, anoniem en dreigend.
‘Heb ju ju documentaire al gezien? Fijnu zomervakantie en heb ju vaak genoeg in du stad zien lopen ju foto in je kleurenboxer staat online, wie zal zoeku zal vindu, leuk dat ju er weer bent op ping en twitter, ik volg ju en ik zal al ju profielen weer verwijderu ook hebben jullie cams die live staan zodra er verbinding wordt gemaakt.
Wie deed dit? Misschien was het de jongen van de studio waar ze wel eens liedjes opnam. Leuke jongen, had een keer geprobeerd haar te zoenen – en daar was ze niet van gediend geweest. Bij de politie noemde ze zijn naam, verder kon ze niemand bedenken. Met de politie sprak ze af om elk binnengekomen bericht meteen door te sturen, voor het dossier. Dat deed ze, ook al waren het er meer dan honderd op een dag. Het stopte nooit. Midden in de nacht, ’s ochtends vroeg, het ging maar door. De berichtjes waren dan weer schunnig, dan weer bedreigend, dan weer gênant: seksadvertenties met haar nummer erbij, willekeurige pornofilmpjes, altijd de suggestie dat hij haar van nabij stond te beloeren, maar ook privéfoto’s van Eva naakt of Eva in lingerie.
Als het ene gezinslid het even van zich had afgezet, zat de ander er vol van, en dan ging het er toch weer over. Ontspannen werd onmogelijk. Zaten ze eindelijk ’s avonds op de bank met een glaasje wijn, waren ze het nét heel even vergeten – piep piep, ging er weer een telefoon.
‘Oowk een leuk filmpje van ju! Hoe zoudu ju ouders het vindu als ze ju zo zien?’
Ook de vader werd bestookt met berichten. Of hij zijn eigen dochter niet kende. Wat er mis was gegaan in de opvoeding – zo’n slet van een dochter die voor de camera uit de kleren ging.
En dan volgden beelden die vaders liever niet zien van hun dochters.
Eva had wel eens naaktfoto’s en -filmpjes van zichzelf gestuurd naar een jongen die ze leuk vond. Er was eens een fotoshoot in lingerie geweest – iets met een sponsor voor een videoclip. Privézaken, ze was er heus voorzichtig mee geweest. Nu lag alles op straat. Het hoort niet, zegt Eva’s vader, dat je met je dochter over haar seksleven moet praten op een leeftijd dat ze zelf haar weg aan het vinden is. Hij wilde het helemaal niet weten. Maar de sms’jes en pingberichten bleven hem informeren.
Ze bewaarden alles: sms’jes, e-mails en screenshots. Al was het maar om zichzelf wijs te maken dat ze greep op de situatie hadden. Vader René: ‘We probeerden alles in kaart te brengen. Plozen alles na, op zoek naar een aanwijzing. En maar redeneren.’
Verkrachting
Godlof was daar Giovanni. Eva had hem leren kennen via Twitter, in het echt groeide een vriendschap. Giovanni had verstand van computers, en toen hij hoorde dat Eva nare berichten ontving, wierp hij zich op. Eindelijk hulp.
Binnen een paar dagen was het bingo. Gio­van­ni haalde een factuur boven water voor het gebruik van de server waarvanaf Eva werd gespamd. Via een valse naam en dito adres was die te herleiden tot Nordin, de jongen uit de studio die Eva had proberen te zoenen. Doe aangifte, adviseerde Giovanni, en dik het een beetje aan, zeg dat hij aan je heeft gezeten, dan nemen ze je tenminste serieus.
Giovanni vond een server in Berlijn en een site in aanbouw. Het zou een betaalsite worden met foto’s en filmpjes van Eva. Volgens de loggegevens had een indrukwekkende lijst mensen via die server informatie uitgewisseld: stuk voor stuk bekenden van Eva. Ex-vriendjes, jongens met wie ze wel eens had gezoend, een paar vriendinnen.
De paniek en het wantrouwen sloegen toe. Toen een vriendin haar hyves-account verwijderde – naar eigen zeggen omdat ze geschrokken was van de spam die over Eva werd verspreid – kon Eva alleen maar denken: jaja, of zit je ook in het complot en ben je bang dat we je zullen vinden?
Op de Berlijnse server vond Giovanni een plan van aanpak om Eva te ontvoeren en verkrachten. Op Koninginnedag zou het gebeuren. Een vriendin zou haar meelokken. Filmpjes van de verkrachting zouden op de server komen te staan.
Eva durfde het plan niet aan haar moeder te laten lezen.
Er stond: ‘Het is de bedoeling dat we niet te snel handelen. We hebben meer dan twintig mensen op haar ping die ons informatie kunnen verschaffen. [&#8230;] Vriendinnen en klasgenoten zijn bereid om te helpen. Het is dus ook de bedoeling dat we eventueel iets in haar huis of kamer kunnen plaatsen waardoor we haar kunnen afluisteren. Dat kunnen dan die vriendinnen van haar wel doen. Een van haar vriendinnen heeft ons ook foto’s gestuurd dat Eva naakt is.
Het plan is dat we Eva meenemen maar het moet voorzichtig gebeuren. Dat kan als ze bij een vriendin is die met ons samenwerkt. [&#8230;]
Eva vertrouwt ons en haar vriendinnen, dus dat maakt het makkelijk. We weten haar planning, de foto’s die verspreid worden lopen goed. Op Koninginnedag zal het makkelijker zijn om haar te pakken. Lukt het eerder, dan is dat ook prima.
Heb je Eva, zorg dan dat ze voorzichtig op locatie komt. Iedereen mag over haar heen, we filmen alles, onze gezichten worden weggehaald met een blur.
Haar vriendinnen kunnen haar ook uit laten kleden. Nooit direct met vriendinnen of klasgenoten praten, of namen noemen, alle acties die je uitvoert op de anonieme server, twitbeef.nl.’
Gekooid
In een aanval van machteloosheid belde René een officier van justitie die hij via via kende. Stuur alles wat je hebt, zei deze. De man schrok zich te pletter na bestudering van Renés archief: mapjes met twitterberichten, e-mails, screendumps, informatie over de server in Berlijn. Eva, zo luidde de analyse, was verstrikt geraakt in een circuit van mensenhandelaren, een netwerk dat voor de buitenwacht gezellige dingen deed met hiphoppende en rappende jongeren en via de achterdeur handelde in pornomateriaal van misbruikte meisjes.
De officier schakelde een gespecialiseerde politie-eenheid in. Die zette twintig rechercheurs op de zaak. En zo belandden ze in een slechte film. Eva mocht niet meer alleen over straat of met het openbaar vervoer. Haar moeder reed haar heen en weer naar school. ‘Ik was weer een klein kind.’ Ze kregen valse mailadressen en namen om met de politie te communiceren. Ze kregen een aparte status bij het alarmnummer: zodra ze belden, rukte een politieagent uit.
Op advies van Giovanni wiste ze iedereen uit haar ping en verwijderde ze haar accounts op Hyves, Facebook en Twitter. Afgesloten van normale tienercommunicatie sloot ze zich op in haar gekrompen sociale kringetje: haar ouders, haar broertjes en Giovanni.
Wie niet online is, bestaat niet, zeker in de muziek: internet is de kraamkamer van nieuw talent. Zonder Facebook miste ze van alles. Hyves gebruikte ze ook zakelijk: ze zette er nummers op die veel werden beluisterd, legde contacten met platenlabels.
Ergens in die tijd liep Eva door de dierentuin. ‘Dat ben ik,’ dacht ze toen ze de dieren zag. ‘Gekooid.’
De gevreesde Koninginnedag brak aan. Ze zaten thuis met het hek op slot, een paar vriendinnen kwamen solidair barbecuen in de tuin. Zegt er eentje: ‘Hé kom mee, Eva, gaan we lekker de stad in!’ Haar hart sloeg over. Ook gij, Brutus?
Renés breekpunt kwam een dag later. Ze waren Koninginnedag heelhuids doorgekomen, nu zou het afgelopen moeten zijn, maar hij wilde er nu niet aan denken, zijn zoons waren aan het hockeyen, hij stond naast het veld, de wind in zijn haar. En toen die piep in zijn broekzak.
‘Dagt ju dat het afgelopen was?’
Horoscooptechniek
Wat nou als het die jongen is die jullie helpt, had een rechercheur eens tegen René gezegd. De gedachte was eerder bij René opgekomen, maar ‘die jongen’ was dag en nacht voor ze in touw.
Och, Giovanni. Online was hij gevat en bijdehand, in het echt eenzelvig en stilletjes, maar reuze aardig, een paar jaar ouder dan Eva. Ze waren een keer in bed beland, hij was verliefd op haar, maar het was niet wederzijds, had Eva gezegd. Giovanni had zich snel hersteld van zijn gekwetstheid.
De stalker werd slordiger. Na wat prutsen vond René twee IP-adressen, die hij triomfantelijk aan de politie overhandigde. Mijn vader heeft iets gevonden!, juichte Eva tegen Giovanni. Maar die raakte in paniek: ‘Ze proberen me erin te luizen!’
Toen de politie Giovanni oppakte, wist ze al drie weken dat hij het was. Men wachtte op een heterdaadje. Maar het OM zei: pak hem op, nu, dit gezin gaat kapot. Dat klopte: bij Eva thuis sliep niemand meer normaal.
Al bij het tweede verhoor bekende hij.
Onmogelijk, zei Eva, toen ze hoorde dat de enige die ze nog vertrouwde haar kwelgeest was geweest. Later vielen de stukjes op hun plaats. Giovanni had eerder mensen opgelicht. Hij loog wel vaker. Dat hij artiest was, studio’s had, contacten in de muziekscene. Dingen waar jonge meisjes die beroemd willen worden gevoelig voor zijn.
Nee, hij had haar niet permanent in de gaten gehouden. Had algemeenheden gepingd: ‘Ik zag ju wel zitten.’ ‘Heb ju die rode auto niet gezien?’ De horoscooptechniek: je zit altijd wel ergens, rode auto’s zijn overal. Maar als je murw bent gebeukt, zoals Eva, ga je na zo’n bericht doodsbang achter de bank liggen met de lichten uit.
De rechtszaak, anderhalf jaar later, leek een film, zegt Eva. Alsof het over iemand anders ging. Hij zei dat hij haar een lesje had willen leren, maar ook dat het geen vooropgezet plan was. Hij had zich laten meesleuren.
De officier eiste twaalf maanden onvoorwaardelijk. Het werd de maximale werkstraf: 240 uur. ‘Je gaat,’ zegt de vader daarover, ‘minder genuanceerd denken over het rechtssysteem dan voorheen.’
‘Ik had gezegd dat er geen plaats voor hem was in mijn leven,’ zegt Eva. ‘Geen plaats? moet hij hebben gedacht. Let maar op. Hij had ons in zijn macht. Hij was onze held, we behandelden hem met egards.’
Uitlegsessie
Eva is nu 22, ze woont sinds kort op zichzelf, met vriendinnen. De eerste tijd na het stalken stortte ze zich op school, ze haalde alles. Nu voelt ze dat ze moe is. Tweeënhalve maand duurde de stalking, twee jaar later loopt ze nog steeds bij een psycholoog. Er is PTSS bij haar geconstateerd, nog steeds loopt ze niet graag alleen over straat. Ze heeft een vriend, maar kan geen seks met hem hebben – dan blokkeert ze. Ook daarvoor krijgt ze hulp.
Ze is weer online, met mate. Ze is voorzichtiger geworden. Maar blijft nuchter: hoe groot is de kans dat zoiets haar nog een keer overkomt? Zingen doet ze nog wekelijks op zangles, maar veel lol heeft ze niet meer in de muziekscene. Het doet haar te zeer aan die donkere periode denken.
Voor de politie niets dan lof. Ze hadden een rechtstreekse lijn met de rechercheurs. Het prettige contact is gebleven. Het tofste vindt Eva dat na afloop een politieteam een uitlegsessie belegde voor haar vriendinnen. Eindelijk snapten ze waarom Eva zo raar had gedaan.
Soms voelt vader René zich schuldig: welke belangrijke zaken zijn blijven liggen omdat hun stalkingzaak ten onrechte voor mensenhandel werd aangezien? Een ‘normale’ stalking zou nooit zo groots zijn aangepakt. Misschien zijn er wel duizenden meisjes in de positie van Eva, die worden afgescheept met ‘neem maar een nieuw mailadres’. Op stalking staat een lagere straf dan op winkeldiefstal.
Aan de andere kant: de politie heeft er veel van geleerd, want cybercrime is relatief nieuw en rukt snel op. ‘Zij hebben er ook iets aan gehad. Ze gebruiken onze zaak nu als voorbeeld.’
Bij de deur wijst Eva’s vader: kijk, een spionnetje en een ketting op de deur. ‘Hebben we al die jaren nooit gehad. Maar nu wel.’
Uit privacy-overwegingen zijn de namen van alle betrokkenen gefingeerd.

Karin Sitalsing

sheila sitalsing

‘Ik heb je wel zien zitten, hoer’

<div class="lead">Op 8 december 1982 liet de Surinaamse dictator Desi Bouterse vijftien tegenstanders van zijn bewind doodschieten. In dat noodlottige jaar 1982 bevond de tante van Karin en Sheila Sitalsing zich plotseling midden in de storm.</div>
<div class="wpg-element paragraph">
Wanneer de tweelingbroers Sugrim en Baal op de avond van 10 maart 1982 onaangekondigd opduiken in haar tuin – het is donker, de avondklok is al lang ingegaan, waarom staan ze daar in hemelsnaam onderaan de buitentrap indringend te fluisteren: goed volk, kunnen we binnenkomen? – weet Sylvia Mitrasing (dan 56) nog niet dat een keten van noodlottige gebeurtenissen in gang is gezet.
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
De mannen zijn op zoek naar haar man Frits Mitrasing, die ze ‘Broer’ noemen. Is Broer thuis, vragen ze, mogen we binnen? Natuurlijk mogen ze binnenkomen, vlug, vlug, voordat iemand ziet dat de broers na donker nog buiten zijn. Het zijn vrienden van Frits en Sylvia, al spreken ze elkaar niet zo veel de laatste tijd.
Sugrim en Baal hebben twee jonge, zenuwachtige militairen bij zich. De sfeer is vreemd, er hangt nerveuze opwinding in de lucht, je zou bijna zeggen: de mannen zijn uitgelaten. Ze zeggen het elkaar na: we gaan Bouta afzetten, we zoeken Broer, waar is Broer? Er blijkt een tegencoup in de maak te zijn tegen Desi Bouterse, de man die twee jaar eerder via een staatsgreep aan de macht kwam. Gangmakers van de contracoup zijn twee muitende militairen, Surendre Rambocus en Wilfred Hawker. Enkele burgers die al langer broeden op herstel van de democratie hebben zich bij hen aangesloten. De mannen hebben in het geheim al een groot deel van het leger achter zich gekregen.
Dit kan niet mislukken. Ze kunnen Bouta ruiken in zijn hol, nog even en ze hebben hem. Ze gaan Suriname weer teruggeven aan de Surinamers.
Wat mist is de juridische legitimatie. Er moet een proclamatie komen, en een nieuwe grondwet, die ze op televisie willen voorlezen als de machtsgreep is gelukt. Ze hebben iets opgesteld, maar het document moet gescreend door een deskundige. En wel door Frits: bekend staatsrechtgeleerde, hoogleraar aan de juridische faculteit. Eerder schreef hij al een proeve van een grondwet. Frits is druk bezig zijn spullen bij elkaar te zoeken als de mannen binnenkomen, morgen moet hij voor een congres naar het buitenland.
Broer, screen dit even voor ons. En kun je het overtypen?
Wie de twee handgranaten op de salontafel legde, weet later niemand meer. Plotseling liggen ze daar, pontificaal, midden in de voorkamer. Gefascineerd kijkt de jongste zoon ernaar. Ligt het wapentuig daar om de druk op te voeren? Of wilde een van de militairen gewoon even de handen vrij hebben? Wie zal het zeggen?
Frits schrikt zich te pletter. Hij wist niet van de plannen en hij wil er niet van weten. Dit lijkt hem niet de juiste weg. Hij bedenkt een smoes. Het lint! Het lint van de typemachine is op. Sorry jongens, ik kan jullie niet helpen. Ik heb alleen rood lint.
Daar doen de mannen het voor. Dan maar met rood.
Met tegenzin stelt Frits de tekst bij, adviseert over de formuleringen en typt alles over. Baal drukt het handgeschreven origineel in handen van een van de kinderen. Vernietig het! Dat zal iemand later doen, in de garage, met een aansteker in trillende handen.
Haastig vertrekken de mannen met de getypte versie van het kostbare document.
Niet veel later, als de poging tot een machtsgreep is uitgemond in een mislukking en in bloedvergieten, wordt op televisie een bebloed stuk papier getoond, uit de binnenzak gehaald van de doodgeschoten Wilfred Hawker. Het is incriminerend bewijs, het is het teken dat het de muiters menens was. Het is de proclamatie die Frits heeft bijgesteld en uitgetypt.
Sylvia en de kinderen zien het op televisie. De jongste dochter roept verschrikt uit: ‘Mama, nu komen ze papa halen!’
A frou faja! Wie Frits verraden heeft, is nooit opgehelderd. Paramaribo is een dorp, iedereen kent iedereen, genoeg mensen wisten dat de broertjes op de avond van de tegencoup bij Frits langs waren geweest. En: zo veel juristen die een dergelijk document konden produceren telde de stad niet in die dagen.
Het is half drie in de ochtend als de stemmen door de nacht galmen. ‘Meneer Mitrasing! Meneer Mitrasing! We zijn u komen halen!’
Voor het huis staat een truck met veertien militairen. ‘Heren, wat is er van uw dienst?’ vraagt Frits vanaf het balkon. Hij moet mee, nu meteen.
Maar dan kennen ze Sylvia nog niet. Geen denken aan dat haar man zich in pyjama laat meevoeren. ‘Frits, je gaat je aankleden.’
Laat hij opschieten, roepen de militairen de vijftienjarige zoon toe, die ook het balkon is opgelopen. ‘Verdomme pa, doe rustig aan,’ roept de zoon naar binnen.
Als Frits even later naar buiten loopt, volgt zijn vrouw, aangekleed, tas en autosleutels in de hand. Consternatie onder de militairen. Waar die vrouw heengaat, vraagt er eentje. ‘Die vrouw gaat met haar man mee,’ zegt ze, ‘in zijn eigen auto.’
‘A frou faja!’ roept iemand. ‘Een pittige dame!’
Natuurlijk mag ze niet mee. En nee, Frits mag ook niet met zijn eigen auto. Er wordt hier wel iemand opgepakt ja, of ze wat minder noten op haar zang kan hebben.
Voordat Frits meegaat, in die truck, tussen de soldaten, als de eerste de beste misdadiger, nou dan zul je me eerst dood moeten schieten, zegt Sylvia. Ze is niet bang, zal ze later zeggen, ze is nooit bang. Alleen boos, heel boos.Het helpt. Frits mag in zijn eigen auto mee. ‘1-0 voor mij,’ fluistert Sylvia, maar als ze de wegrijdende legertruck nakijkt, met daarachter hun eigen auto, haar echtgenoot achter het stuur, de lichten in de knipperstand en een gewapende militair ernaast, voelt het niet als een overwinning.
Zijn woorden resoneren in haar hoofd. ‘Maak je niet druk, Syl.’
</div>
<figure id="post-45279 media-45279" class="align-none"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2012/12/faf53e7b-e71a-4733-8494-903d70fb04cd_48TanteSel02_preview1.jpg" alt="Boven: de familie Sitalsing, jaren zeventig. Syl staat tweede van links bovenaan, Frits rechtsachter, Sheila midden rechts." /><figcaption>Boven: de familie Sitalsing, jaren zeventig. Syl staat tweede van links bovenaan, Frits rechtsachter, Sheila midden rechts.</figcaption></figure>
<div class="wpg-element paragraph">
Pannen soep Het is ochtend als ze bij het huis verschijnen. Het nieuws gaat snel. Frits’ secretaresse belt als eerste. Is het waar? Familie, vrienden, ze druppelen binnen, verzamelen zich op het voorbalkon van het huis aan de Sophie Redmondstraat . Allemaal gehuld in het wit, de rouwkleur van Suriname. Ze hebben eten meegenomen, grote pannen soep, bruine bonen met rijst. Om de weduwe wat zorgen uit handen te nemen en om iets te zeggen te hebben. ‘Kijk, ik heb soep meegenomen.’
Ze hebben gehoord dat Frits is opgepakt. Dat hij is doodgeschoten. Verslagen zijn ze. In paniek. Wat is er met hun land aan de hand, met hun vrienden?
Familie in Nederland heeft het dan ook al gelezen: in De Telegraaf en NRC staat dat Frits is doodgeschoten.
Maar Sylvia zelf is niet thuis. ’s Morgens, meteen na het verstrijken van de avondklok, is ze op pad gegaan om Frits te zoeken. Ze gaat hem terughalen. ‘Ik ga mee,’ zegt de jongste dochter Maryan.
Waar is hij? Paramaribo is een puinhoop. De stad lijkt in niets op de stad van een paar jaar eerder, die paradijselijke plek waar de mensen gemoedelijk samenleefden en waar zelden iets van belang gebeurde. Nu is alles anders. Op straathoeken staan militairen met uzi’s, wegen zijn afgezet.
Alle verhoudingen zijn gereset. De sfeer is grimmig, vijandig. Wie is te vertrouwen, wie niet? Misschien dat de twee vrouwen daarom wel zo veel aandacht trekken tijdens de zoektocht naar hun man en vader.
De queeste begint die ochtend bij Fort Zeelandia. Op de trap staat een uzi opgesteld. Voor de trap staat een bankje. De militairen die het fort bewaken kijken de vrouwen aan. Wie zijn ze en wat komen ze doen?
Zullen we ergens anders gaan zitten, vraagt de dochter, die uzi is precies op ons gericht. ‘Meisje,’ zegt haar moeder, ‘wees blij dat je een plek hebt om te zitten.’
Ze stapt op een van de militairen af. Kan hij haar vertellen of majoor Abrahams er is? Die moet weten waar haar man is. Hij is er niet, zegt de militair. Nee, of hij komt weet hij niet.
Dan, zegt Sylvia, wachten we. Ze posteren zich op het bankje. Als de majoor komt, zal hij langs hen moeten.
Een uur gaat voorbij. Twee uur. Drie uur. Ze raken de tel kwijt. Daar is de majoor. Hij loopt vlak langs het bankje. Hij zegt niets.
Sylvia stapt opnieuw naar de bewaker, ze zag de majoor naar binnen gaan, ze wil hem graag spreken. Zonder dat ze heeft gezegd wie ze is of waarvoor ze komt, zegt de bewaker: ‘Majoor Abrahams heeft gezegd dat hij uw man niet heeft opgehaald.’ 
Goed, maar wie dan wel, en waar is hij? Majoor Horb liet hem ophalen, laat Abrahams via de militair weten. Hij is in de kazerne aan de Gemenelandsweg. ‘Maryan, we gaan.’
Als ze tijdens hun zoektocht langs hun huis rijden, zien ze vanuit het autoraam hoe de in het wit gehulde vrienden en familieleden het huis en de keuken hebben overgenomen.
</div>
<figure id="post-45279 media-45279" class="align-none"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2012/12/d89f0233-8902-436b-b63d-28fd421f207f_944280_preview1.jpg" alt="1982: Bouterse na het neerslaan van de tegencoup. Foto: Robert Vos/ANP." /><figcaption>1982: Bouterse na het neerslaan van de tegencoup. Foto: Robert Vos/ANP.</figcaption></figure>
<div class="wpg-element paragraph">
Overal tralies Doodmoe ploffen de vrouwen na hun zoektocht neer op het balkon van hun huis, tussen de rouwende familieleden en vrienden. Ze zijn murw van de onmacht, het slechte slapen, de tegenwerking en de hitte – ook het bezoek aan de kazerne bleek vruchteloos, van het kastje naar de muur werden ze gestuurd, en weer terug. En dan ineens is er die ambulance die voorbijrijdt. Een van de kinderen ziet hem als eerste. ‘Kijk daar, pa zit in die ambulance!’
Of Frits de rouwende familie ziet weet niemand, maar wat maakt het uit, zij zien hém duidelijk, Sylvia en de kinderen. Een trage handbeweging vanuit de ziekenwagen. Hij zwaait. Hij leeft.
Al snel komen ze te weten: hij ligt in het militair hospitaal. Hartritmestoornissen.
Sylvia gaat erheen, ze moet haar man zien. Mag niet, krijgt ze te horen in het streng bewaakte hospitaal. Onder geen beding. Frits ligt geïsoleerd.
Maar hoe moet ze dan weten dat hij nog leeft, werpt ze tegen, het huis zit vol rouwende mensen, helemaal vanuit Holland komen de telefoontjes dat hij is doodgeschoten. Met het erewoord van de militairen die haar te woord staan kan ze niets. ‘Ik vertrouw geen enkele militair meer,’ sist ze. Ze zwijgt over het levensteken dat ze kreeg.
Het hoofd van de apotheek begrijpt haar, heus, hij kent haar en Frits, zoals iedereen in het dorp Suriname elkaar kent. Maar ook hij is onverbiddelijk. De militairen, ze zijn overal, alles is bewaakt, overal tralies. Ze doen invallen, legt hij uit, en als ze Sylvia zien bij haar man op de kamer, dan is hij verantwoordelijk.
Ze zit zich thuis te beraden wanneer dominee Ramdaran langskomt. Hij is een vriend van de familie. Ook hij heeft gehoord dat Frits dood is. Hij komt kijken hoe het met Sylvia is.
Hij bedenkt een list. Hij gaat proberen Frits op te zoeken in het ziekenhuis. En hij gaat zijn best doen om Sylvia mee te krijgen. ‘Meneer Mitrasing is lid van mijn gemeente,’ zegt de dominee in het hospitaal, ‘hij heeft geestelijke hulp nodig. Ik heb zijn vrouw meegenomen. Ze is doodziek van de hele situatie.’ Of ze mee mag, eventjes maar. Zijn verantwoordelijkheid. Uiteindelijk komt Frits in de deuropening staan, heel even. Het is genoeg, ze is gerustgesteld.
Daags daarna gaat Sylvia weer naar het fort, ze moet majoor Abrahams spreken. Het lukt niet. Weer naar huis dan maar, bellen bellen bellen, steeds weer de assistente aan de lijn. Er lijken – en misschien is dat ook wel zo – uren verstreken als het verlossende telefoontje komt. Opnieuw de assistente. ‘U mag uw man gaan halen in het ziekenhuis.’
De militairen! De mannen van de proclamatie die eindigde als bebloed vod in de verkeerde handen worden in dat verschrikkelijke jaar 1982 allemaal doodgeschoten. De een wordt zwaargewond uit een ziekenhuisbed gehaald en standrechtelijk geëxecuteerd, de ander vindt de dood tijdens een vluchtpoging. Weer anderen worden in de nacht van 8 op 9 december van hun bed gelicht en doodgeschoten op bastion Veere, een hoek van het Fort van waaruit de Nederlandse veroveraars ooit waakten over Paramaribo.
Frits niet. Er komt een rechtszaak na de mislukte tegencoup, en Frits wordt vrijgesproken van medeplichtigheid, zijn naam wordt gezuiverd. Maar hij verliest zijn werk, de universiteit ontheft hem uit zijn hoogleraarsfunctie – hij past niet in het revolutionair bestel. Toch, hij is veilig, want een soort van rechtsstaat functioneert nog, toch?
Dan begint het grote moorden in december. En komen de briefjes. Anoniem. Handgeschreven. Bouterse is nog niet klaar, staat erop, en: Frits staat bovenaan de dodenlijst. Ga weg, nu het nog kan, vlucht, vlucht!
Ze gaan.
Zit Frits daar in een huisje in Alkmaar. Weg baan, weg status, weg vrienden, weg land. Loopt hij daar over de markt waar niemand hem kent, waar niemand tegen hem zegt ‘Dag professor! Hoe gaat het met u?’ 
Hij probeert het weer in Suriname. De universiteit is gesloten na de grote studentenstakingen; hij gaat als advocaat aan de slag. Frits heeft nog steeds een mening, feller dan ooit, misschien, en die steekt hij niet onder stoelen of banken. Hij schrijft, lange kritische artikelen over de verwording van de rechtsstaat. Hij blijft zich roeren, na de binnenlandse oorlog komt hij op voor de slachtoffers van de massamoord in het dorp Moiwana, hij zit nog eens in een grondwetscommissie, maar zijn aanbevelingen worden niet overgenomen – de toenmalige regering vreest de dreiging van Bouterse, dan nog bevelhebber van het leger.
Als zijn nieren hem in de steek laten, vestigen Frits en Sylvia zich permanent in Nederland. Want van de ziekenhuizen in Suriname moet je het in die tijd van schaarste niet hebben. Ook dan blijft Frits schrijven, gelukkig is er de fax, de stukken gaan op de fax naar Surinaamse kranten.
Nooit spreekt hij over wat hém precies is overkomen, in die vier dagen dat hij heeft vastgezeten, des te meer over de politiek, over Bouterse en de militairen. Gek wordt de jongste zoon er soms van, de politiek interesseert hem niet, maar het gaat nergens anders over, geen enkele dag.
Ook als Frits zieker wordt. ‘De militairen! Ze zijn hier!’ roept hij wel eens, later als duidelijk is dat hij niet meer beter zal worden. Nee Frits. Nee pa. Rustig maar. Je bent in het ziekenhuis. En dit is Nederland.
Tot aan zijn dood zal hij het dagelijks herhalen: Desi Bouterse moet berecht worden. Eens zal het recht zegevieren. Al duurt het dertig jaar, zegt hij, het recht zál zegevieren. Hij zal het niet meer meemaken. In oktober 1998 sterft Frits, zevenenzeventig jaar oud, in Amsterdam-Noord.
Dertig jaar – dat is nu.
&#8212;
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Kader: Zeven donkere jaren</h3>
In 1980 wierp een groep van zestien militairen onder leiding van sergeant-majoor Desiré Delano Bouterse de democratisch verkozen burgerregering van Henck Arron omver. De dictatuur zou tot 1987 duren, met censuur, persbreidel, een avondklok, verbod op politieke partijen, mensenrechtenschendingen en economische isolatie met grote schaarste aan primaire levensbehoeften tot gevolg.
In 1982 ontspoorde Bouterses revolutie volledig. Een tegencoup in maart van dat jaar onder leiding van de militairen Surendre Rambocus en Wilfred Hawker werd op bloedige wijze neergeslagen. Later dat jaar, op 8 december, liet Bouterse mensen die hij verdacht van betrokkenheid bij de tegencoup, hun advocaten en andere critici van zijn regime uit de weg ruimen.
Vier jaar later brak de burgeroorlog uit, met als dieptepunt de moord op tientallen mannen, vrouwen en kinderen in het dorp Moiwana.
</div>

Tante Syl en de Decembermoorden

Dertig jaar later
Wanneer de tweelingbroers Sugrim en Baal op de avond van 10 maart 1982 onaangekondigd opduiken in haar tuin – het is donker, de avondklok is al lang ingegaan, waarom staan ze daar in hemelsnaam onderaan de buitentrap indringend te fluisteren: goed volk, kunnen we binnenkomen? – weet Sylvia Sitalsing (dan 56) nog niet dat een keten van noodlottige gebeurtenissen in gang is gezet.
De mannen zijn op zoek naar haar man Frits Mitrasing, die ze ‘Broer’ noemen. Is Broer thuis, vragen ze, mogen we binnen? Natuurlijk mogen ze binnenkomen, vlug, vlug, voordat iemand ziet dat de broers na donker nog buiten zijn. Het zijn vrienden van Frits en Sylvia, al spreken ze elkaar niet zo veel de laatste tijd.
Sugrim en Baal hebben twee jonge, zenuwachtige militairen bij zich. De sfeer is vreemd, er hangt nerveuze opwinding in de lucht, je zou bijna zeggen: de mannen zijn uitgelaten. Ze zeggen het elkaar na: we gaan Bouta afzetten, we zoeken Broer, waar is Broer? Er blijkt een tegencoup in de maak te zijn tegen Desi Bouterse, de man die twee jaar eerder via een staatsgreep aan de macht kwam. Gangmakers van de contracoup zijn twee muitende militairen, Surendre Rambocus en Wilfred Hawker. Enkele burgers die al langer broeden op herstel van de democratie hebben zich bij hen aangesloten. De mannen hebben in het geheim al een groot deel van het leger achter zich gekregen.
Dit kan niet mislukken. Ze kunnen Bouta ruiken in zijn hol, nog even en ze hebben hem.  Ze gaan Suriname weer teruggeven aan de Surinamers.
Wat mist is de juridische legitimatie. Er moet een proclamatie komen, en een nieuwe grondwet, die ze op televisie willen voorlezen als de machtsgreep is gelukt. Ze hebben iets opgesteld, maar het document moet gescreend door een deskundige. En wel door Frits: bekend staatsrechtgeleerde, hoogleraar aan de juridische faculteit. Eerder schreef hij al een proeve van een grondwet. Frits is druk bezig zijn spullen bij elkaar te zoeken als de mannen binnenkomen, morgen moet hij voor een congres naar het buitenland.
Broer, screen dit even voor ons. En kun je het overtypen?
Wie de twee handgranaten op de salontafel legde, weet later niemand meer. Plotseling liggen ze daar, pontificaal, midden in de voorkamer. Gefascineerd kijkt de jongste zoon ernaar. Ligt het wapentuig daar om de druk op te voeren? Of wilde een van de militairen gewoon even de handen vrij hebben? Wie zal het zeggen?
Frits schrikt zich te pletter. Hij wist niet van de plannen en hij wil er niet van weten. Dit lijkt hem niet de juiste weg. Hij bedenkt een smoes. Het lint! Het lint van de typemachine is op. Sorry jongens, ik kan jullie niet helpen. Ik heb alleen rood lint.
Daar doen de mannen het voor. Dan maar met rood.
Met tegenzin stelt Frits de tekst bij, adviseert over de formuleringen en typt alles over. Baal drukt het handgeschreven origineel in handen van een van de kinderen. Vernietig het! Dat zal iemand later doen, in de garage, met een aansteker in trillende handen.
Haastig vertrekken de mannen met de getypte versie van het kostbare document.
Niet veel later, als de poging tot een machtsgreep is uitgemond in een mislukking en in bloedvergieten, wordt op televisie een bebloed stuk papier getoond, uit de binnenzak gehaald van de doodgeschoten Wilfred Hawker. Het is incriminerend bewijs, het is het teken dat het de muiters menens was. Het is de proclamatie die Frits heeft bijgesteld en uitgetypt.
Sylvia en de kinderen zien het op televisie. De jongste dochter roept verschrikt uit: ‘Mama, nu komen ze papa halen!’
A frou faja!
Wie Frits verraden heeft, is nooit opgehelderd. Paramaribo is een dorp, iedereen kent iedereen, genoeg mensen wisten dat de broertjes op de avond van de tegencoup bij Frits langs waren geweest. En: zo veel juristen die een dergelijk document konden produceren telde de stad niet in die dagen.
Het is half drie in de ochtend als de stemmen door de nacht galmen. ‘Meneer Mitrasing! Meneer Mitrasing! We zijn u komen halen!’
Voor het huis staat een truck met  veertien militairen. ‘Heren, wat is er van uw dienst?’ vraagt Frits vanaf het balkon. Hij moet mee, nu meteen.
Maar dan kennen ze Sylvia nog niet. Geen denken aan dat haar man zich in pyjama laat meevoeren. ‘Frits, je gaat je aankleden.’
Laat hij opschieten, roepen de militairen de vijftienjarige zoon toe, die ook het balkon is opgelopen. ‘Verdomme pa, doe rustig aan,’ roept de zoon naar binnen.
Als Frits even later naar buiten loopt, volgt zijn vrouw, aangekleed, tas en autosleutels in de hand. Consternatie onder de militairen. Waar die vrouw heengaat, vraagt er eentje. ‘Die vrouw gaat met haar man mee,’ zegt ze, ‘in zijn eigen auto.’
‘A frou faja!’ roept iemand. ‘Een pittige dame!’
Natuurlijk mag ze niet mee. En nee, Frits mag ook niet met zijn eigen auto. Er wordt hier wel iemand opgepakt ja, of ze wat minder noten op haar zang kan hebben.
Voordat Frits meegaat, in die truck, tussen de soldaten, als de eerste de beste misdadiger, nou dan zul je me eerst dood moeten schieten, zegt Sylvia. Ze is niet bang, zal ze later zeggen, ze is nooit bang. Alleen boos, heel boos.Het helpt. Frits mag in zijn eigen auto mee. ‘1-0 voor mij,’ fluistert Sylvia, maar als ze de wegrijdende legertruck nakijkt, met daarachter hun eigen auto, haar echtgenoot achter het stuur, de lichten in de knipperstand en een gewapende militair ernaast, voelt het niet als een overwinning.
Zijn woorden resoneren in haar hoofd. ‘Maak je niet druk, Syl.’
Pannen soep
Het is ochtend als ze bij het huis verschijnen. Het nieuws gaat snel. Frits’ secretaresse belt als eerste. Is het waar? Familie, vrienden, ze druppelen binnen, verzamelen zich op het voorbalkon van het huis aan de Sophie Redmondstraat . Allemaal gehuld in het wit, de rouwkleur van Suriname. Ze hebben eten meegenomen, grote pannen soep, bruine bonen met rijst. Om de weduwe wat zorgen uit handen te nemen en om iets te zeggen te hebben. ‘Kijk, ik heb soep meegenomen.’
Ze hebben gehoord dat Frits is opgepakt. Dat hij is doodgeschoten. Verslagen zijn ze. In paniek. Wat is er met hun land aan de hand, met hun vrienden?
Familie in Nederland heeft het dan ook al gelezen: in De Telegraaf en NRC staat dat Frits is doodgeschoten.
Maar Sylvia zelf is niet thuis. ’s Morgens, meteen na het verstrijken van de avondklok, is ze op pad gegaan om Frits te zoeken. Ze gaat hem terughalen. ‘Ik ga mee,’ zegt de jongste dochter Maryan.
Waar is hij?
Paramaribo is een puinhoop. De stad lijkt in niets op de stad van een paar jaar eerder, die paradijselijke plek waar de mensen gemoedelijk samenleefden en waar zelden iets van belang gebeurde. Nu is alles anders. Op straathoeken staan militairen met uzi’s, wegen zijn afgezet.
Alle verhoudingen zijn gereset. De sfeer is grimmig, vijandig. Wie is te vertrouwen, wie niet? Misschien dat de twee vrouwen daarom wel zo veel aandacht trekken tijdens de zoektocht naar hun man en vader.
De queeste begint die ochtend bij Fort Zeelandia. Op de trap staat een uzi opgesteld. Voor de trap staat een bankje. De militairen die het fort bewaken kijken de vrouwen aan. Wie zijn ze en wat komen ze doen?
Zullen we ergens anders gaan zitten, vraagt de dochter, die uzi is precies op ons gericht. ‘Meisje,’ zegt haar moeder, ‘wees blij dat je een plek hebt om te zitten.’
Ze stapt op een van de militairen af. Kan hij haar vertellen of majoor Abrahams er is? Die moet weten waar haar man is. Hij is er niet, zegt de militair. Nee, of hij komt weet hij niet.
Dan, zegt Sylvia, wachten we. Ze posteren zich op het bankje. Als de majoor komt, zal hij langs hen moeten.
Een uur gaat voorbij. Twee uur. Drie uur. Ze raken de tel kwijt. Daar is de majoor. Hij loopt vlak langs het bankje. Hij zegt niets.
Sylvia stapt opnieuw naar de bewaker, ze zag de majoor naar binnen gaan, ze wil hem graag spreken. Zonder dat ze heeft gezegd wie ze is of waarvoor ze komt, zegt de bewaker: ‘Majoor Abrahams heeft gezegd dat hij uw man niet heeft opgehaald.’  
Goed, maar wie dan wel, en waar is hij? Majoor Horb liet hem ophalen, laat Abrahams via de militair weten. Hij is in de kazerne aan de Gemenelandsweg. ‘Maryan, we gaan.’
Als ze tijdens hun zoektocht langs hun huis rijden, zien ze vanuit het autoraam hoe de in het wit gehulde vrienden en familieleden het huis en de keuken hebben overgenomen.
Overal tralies
Doodmoe ploffen de vrouwen na hun zoektocht neer op het balkon van hun huis, tussen de rouwende familieleden en vrienden. Ze zijn murw van de onmacht, het slechte slapen, de tegenwerking en de hitte – ook het bezoek aan de kazerne bleek vruchteloos, van het kastje naar de muur werden ze gestuurd, en weer terug. En dan ineens is er die ambulance die voorbijrijdt. Een van de kinderen ziet hem als eerste. ‘Kijk daar, pa zit in die ambulance!’
Of Frits de rouwende familie ziet weet niemand, maar wat maakt het uit, zij zien hém duidelijk, Sylvia en de kinderen. Een trage handbeweging vanuit de ziekenwagen. Hij zwaait. Hij leeft.
Al snel komen ze te weten: hij ligt in het militair hospitaal. Hartritmestoornissen.
Sylvia gaat erheen, ze moet haar man zien. Mag niet, krijgt ze te horen in het streng bewaakte hospitaal. Onder geen beding. Frits ligt geïsoleerd.
Maar hoe moet ze dan weten dat hij nog leeft, werpt ze tegen, het huis zit vol rouwende mensen, helemaal vanuit Holland komen de telefoontjes dat hij is doodgeschoten. Met het erewoord van de militairen die haar te woord staan kan ze niets. ‘Ik vertrouw geen enkele militair meer,’ sist ze. Ze zwijgt over het levensteken dat ze kreeg.
Het hoofd van de apotheek begrijpt haar, heus, hij kent haar en Frits, zoals iedereen in het dorp Suriname elkaar kent. Maar ook hij is onverbiddelijk. De militairen, ze zijn overal, alles is bewaakt, overal tralies. Ze doen invallen, legt hij uit, en als ze Sylvia zien bij haar man op de kamer, dan is hij verantwoordelijk.
Ze zit zich thuis te beraden wanneer dominee Ramdaran langskomt. Hij is een vriend van de familie. Ook hij heeft gehoord dat Frits dood is. Hij komt kijken hoe het met Sylvia is.
Hij bedenkt een list. Hij gaat proberen Frits op te zoeken in het ziekenhuis. En hij gaat zijn best doen om Sylvia mee te krijgen. ‘Meneer Mitrasing is lid van mijn gemeente,’ zegt de dominee in het hospitaal, ‘hij heeft geestelijke hulp nodig. Ik heb zijn vrouw meegenomen. Ze is doodziek van de hele situatie.’ Of ze mee mag, eventjes maar. Zijn verantwoordelijkheid. Uiteindelijk komt Frits in de deuropening staan, heel even. Het is genoeg, ze is gerustgesteld.
Daags daarna gaat Sylvia weer naar het fort, ze moet majoor Abrahams spreken. Het lukt niet. Weer naar huis dan maar, bellen bellen bellen, steeds weer de assistente aan de lijn. Er lijken – en misschien is dat ook wel zo – uren verstreken als het verlossende telefoontje komt. Opnieuw de assistente. ‘U mag uw man gaan halen in het ziekenhuis.’
De militairen!
De mannen van de proclamatie die eindigde als bebloed vod in de verkeerde handen worden in dat verschrikkelijke jaar 1982 allemaal doodgeschoten. De een wordt zwaargewond uit een ziekenhuisbed gehaald en standrechtelijk geëxecuteerd, de ander vindt de dood tijdens een vluchtpoging. Weer anderen worden in de nacht van 8 op 9 december van hun bed gelicht en doodgeschoten op bastion Veere, een hoek van het Fort van waaruit de Nederlandse veroveraars ooit waakten over Paramaribo.
Frits niet. Er komt een rechtszaak na de mislukte tegencoup, en Frits wordt vrijgesproken van medeplichtigheid, zijn naam wordt gezuiverd. Maar hij verliest zijn werk, de universiteit ontheft hem uit zijn hoogleraarsfunctie – hij past niet in het revolutionair bestel. Toch, hij is veilig, want een soort van rechtsstaat functioneert nog, toch?
Dan begint het grote moorden in december. En komen de briefjes. Anoniem. Handgeschreven. Bouterse is nog niet klaar, staat erop, en: Frits staat bovenaan de dodenlijst. Ga weg, nu het nog kan, vlucht, vlucht!
Ze gaan.
Zit Frits daar in een huisje in Alkmaar. Weg baan, weg status, weg vrienden, weg land. Loopt hij daar over de markt waar niemand hem kent, waar niemand tegen hem zegt ‘Dag professor! Hoe gaat het met u?’  
Hij probeert het weer in Suriname. De universiteit is gesloten na de grote studentenstakingen; hij gaat als advocaat aan de slag. Frits heeft nog steeds een mening, feller dan ooit, misschien, en die steekt hij niet onder stoelen of banken. Hij schrijft, lange kritische artikelen over de verwording van de rechtsstaat. Hij blijft zich roeren, na de binnenlandse oorlog komt hij op voor de slachtoffers van de massamoord in het dorp Moiwana, hij zit nog eens in een grondwetscommissie, maar zijn aanbevelingen worden niet overgenomen – de toenmalige regering vreest de dreiging van Bouterse, dan nog bevelhebber van het leger.
Als zijn nieren hem in de steek laten, vestigen Frits en Sylvia zich permanent in Nederland. Want van de ziekenhuizen in Suriname moet je het in die tijd van schaarste niet hebben. Ook dan blijft Frits schrijven, gelukkig is er de fax, de stukken gaan op de fax naar Surinaamse kranten.
Nooit spreekt hij over wat hém precies is overkomen, in die vier dagen dat hij heeft vastgezeten, des te meer over de politiek, over Bouterse en de militairen. Gek wordt de jongste zoon er soms van, de politiek interesseert hem niet, maar het gaat nergens anders over, geen enkele dag.
Ook als Frits zieker wordt. ‘De militairen! Ze zijn hier!’ roept hij wel eens, later als duidelijk is dat hij niet meer beter zal worden. Nee Frits. Nee pa. Rustig maar. Je bent in het ziekenhuis. En dit is Nederland.
Tot aan zijn dood zal hij het dagelijks herhalen: Desi Bouterse moet berecht worden. Eens zal het recht zegevieren. Al duurt het dertig jaar, zegt hij, het recht zál zegevieren. Hij zal het niet meer meemaken. In oktober 1998 sterft Frits, zevenenzeventig jaar oud, in Amsterdam-Noord.
Dertig jaar – dat is nu.
Zeven donkere jaren
In 1980 wierp een groep van zestien militairen onder leiding van sergeant-majoor Desiré Delano Bouterse de democratisch verkozen burgerregering van Henck Arron omver. De dictatuur zou tot 1987 duren, met censuur, persbreidel, een avondklok, verbod op politieke partijen, mensenrechtenschendingen en economische isolatie met grote schaarste aan primaire levensbehoeften tot gevolg.
In 1982 ontspoorde Bouterses revolutie volledig. Een tegencoup in maart van dat jaar onder leiding van de militairen Surendre Rambocus en Wilfred Hawker werd op bloedige wijze neergeslagen. Later dat jaar, op 8 december, liet Bouterse mensen die hij verdacht van betrokkenheid bij de tegencoup, hun advocaten en andere critici van zijn regime uit de weg ruimen.
Vier jaar later brak de burgeroorlog uit, met als dieptepunt de moord op tientallen mannen, vrouwen en kinderen in het dorp Moiwana.