Klaar met Nederland

Columns van de week

Teun van de Keuken en Amber Wiznitzer

De stemmen van Vrij Nederland

Analyse

<p>Van alle landen ter wereld stoot China de meeste broeikasgassen uit. Tegelijk investeert het land op ongekende schaal in zonne-energie, batterijen en windmolens, en mag het zich inmiddels klimaatkoploper noemen. Experts zien daarin een bewuste strategie die Europa voor lastige vragen stelt.</p>
<p>Waarom zou Europa miljarden uitgeven aan de strijd tegen klimaatverandering terwijl China, ‘s werelds grootste uitstoter van CO2, geen actie onderneemt? Klimaatonderzoeker Pieter Pauw van de Technische Universiteit Eindhoven denkt dat hem die vraag zeker al duizend keer is gesteld. Minstens zo populair: als China nog altijd kolencentrales blijft openen, waarom wringen wij ons hier dan in allerlei bochten om van fossiele brandstoffen af te stappen?</p>
<h5>Klimaatkoploper</h5>
<p>De gedachte achter zulke vragen snapt Pauw goed. Door jaren van explosieve uitstootgroei is China nu verantwoordelijk voor zo’n 30 procent van de wereldwijde emissies. Significant meer dan India, de VS of de EU. Maar dat het land niets zou doen aan verduurzaming? Daar is niets van waar.</p>
<p>Integendeel: China is juist klimaatkoploper aan het worden. Het is inmiddels de grootste investeerder en producent op het gebied van duurzame technologie ter wereld. Zo komt ongeveer 80 procent van de verkochte zonnepanelen wereldwijd uit China, becijfert het Internationaal Energieagentschap (IEA). Ook in batterijen en onderdelen voor windturbines is China marktleider. Bovendien investeren de Chinezen in het buitenland inmiddels meer in hernieuwbare energie dan in fossiele energie, blijkt uit <a href="https://www.bu.edu/gdp/2025/04/28/no-new-coal-a-shift-in-the-composition-of-chinas-overseas-power-plant-portfolio/">Amerikaans wetenschappelijk onderzoek</a>.</p>
<blockquote><p>China’s CO2-uitstoot zet voor het eerst in de geschiedenis een voorzichtige daling in</p></blockquote>
<p>Hoewel een groot gedeelte van de binnenlandse energie nog wordt opgewekt door middel van fossiele brandstoffen, schieten de hernieuwbare bronnen nergens zo snel uit de grond als in China. In 2023 installeerde het land evenveel zonnepanelen als heel de rest van de wereld een jaar eerder deed. In 2024 was China verantwoordelijk voor meer dan de helft van de wereldwijde toename in wind- en zonne-energie. Elk jaar keurt de overheid de bouw van maar liefst tien nieuwe kerncentrales goed. Het IEA voorspelt dan ook dat China tussen nu en 2030 verantwoordelijk zal zijn voor 60 procent van de wereldwijde uitbreiding van duurzame energie.</p>
<p>En dat begint zijn vruchten af te werpen. Uit een <a href="https://www.carbonbrief.org/analysis-clean-energy-just-put-chinas-co2-emissions-into-reverse-for-first-time/">analyse van de klimaatwebsite Carbon Brief</a> blijkt dat China’s CO2-uitstoot voor het eerst in de geschiedenis een voorzichtige daling begint in te zetten, terwijl de vraag naar energie nog altijd toeneemt. De emissies in het eerste kwartaal van dit jaar zijn ruim 1 procent lager dan in dezelfde periode vorig jaar. De analyse wijst erop dat China’s uitbouw van hernieuwbare energie zo succesvol is dat het land zijn kolencentrales steeds vaker kan uitdraaien.</p>
<p>Enige voorzichtigheid is geboden. Omdat de daling nog klein is, kan één koude winter er al toe leiden dat China’s emissies weer omhoog schieten. Toch zijn de voortekenen rooskleurig. ‘Het zou goed kunnen dat 2024 officieel het jaar is waarin China een daling van zijn CO2-uitstoot heeft ingezet’, zegt Pauw. ‘En dat is erg goed nieuws voor de wereld.’</p>
<h5>made in china 2025-strategie</h5>
<p>Hoe heeft China dit voor elkaar gekregen? Daarvoor moeten we terug naar het jaar 2015, toen de huidige Chinese president Xi Jinping zijn <em>Made in China 2025</em>-strategie presenteerde. China werd indertijd de fabriek van de wereld genoemd vanwege de massaproductie van consumentengoederen die tegen lage arbeidskosten werden geproduceerd, waaronder kleding, keukengerei, opladers, speelgoed en sportartikelen. Met Xi’s nieuwe strategie moest China die rol afschudden en marktleider worden in hoogwaardigere industrieën zoals robotica, ruimtevaart, elektrische voertuigen en duurzame energie. Later werd daar het voornemen aan toegevoegd om de  Chinese economie minder afhankelijk te maken van het buitenland en meer voor de interne markt te gaan produceren.</p>
<p>Dat China worstelde met zijn positie als wereldfabriek, kwam omdat er onderhuids een groot gevoel van miskenning leefde, vertelt sinoloog Ardi Bouwers van de Universiteit van Amsterdam. Dat is terug te voeren naar decennialange armoede en oorlog gedurende de vorige eeuw, en de Japanse bezetting tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘Na honderd jaar vernedering zag China het als zijn historische recht om opnieuw een centrale rol op het wereldtoneel te spelen. Xi Jinping noemt dat “de vernieuwing van de Chinese Natie”. Er was, en is nog steeds, een grote behoefte om het respect te krijgen dat China zou moeten hebben.’ Het produceren van laagwaardige goederen hoort daar volgens Xi niet bij.</p>
<p>Nu, tien jaar later, blijken veel van de doelen uit de <em>Made in China</em>-strategie behaald, ziet Bouwers. ‘China heeft zich ontwikkeld tot een productiemotor en is wereldleider geworden op veel verschillende fronten: zonnepanelen, elektrische auto’s, kritieke grondstoffen, batterijen, windmolens en hogesnelheidslijnen. Het laat zien dat Xi Jinping niet alleen maar praatjes heeft, maar ook echt miljarden investeert in dit soort industrieën.’</p>
<h5>dominante overheid</h5>
<p>Het succes komt vooral door de dominante rol van de Chinese overheid. Daarin ligt dan ook het grote verschil met bijvoorbeeld de Verenigde Staten, waar duurzame innovatie grotendeels wordt overgelaten aan bedrijven. In China neemt de overheid een veel krachtigere positie in door specifieke industrieën riant te financieren en daarvoor gunstige marktcondities te scheppen. Bedrijven komen dan als vliegen op de stroop af.</p>
<p>Door de diepe zakken van de Chinese overheid gaat het er allesbehalve rustig aan toe bij die bedrijven. Er vindt een soort veldslag plaats, ziet Bouwers, waar het recht van de sterkste geldt. ‘Er komen tientallen of zelfs honderden bedrijven op de staatssteun af. Slechts een handvol daarvan overleeft, de rest valt af. Maar dat hoort bij de strategie. De tien bedrijven die het wel halen, worden namelijk gelijk marktleiders. Voor Europese en Amerikaanse bedrijven is het heel moeilijk om daarmee te concurreren.’</p>
<blockquote><p>Xi Jinping heeft beloofd dat de CO2-uitstoot uiterlijk in 2030 zal pieken</p></blockquote>
<p>De opmars van duurzame technologie in China kan niet los gezien worden van de klimaatdoelen die president Xi gesteld heeft. Zo heeft hij beloofd dat de CO2-uitstoot uiterlijk in 2030 zal pieken. Met de voorzichtige daling van dit jaar lijkt dat doel al eerder in zicht te komen. In 2060 wil Xi helemaal klimaatneutraal zijn. In een recente toespraak liet hij weten dat China gecommitteerd blijft aan het halen van de doelen uit het Parijsakkoord en  dat ‘hoezeer de internationale situatie ook verandert, China zijn inspanningen om klimaatverandering aan te pakken niet zal afremmen’. Toch blijft het de vraag of Xi zich inspant vanuit een groen hart, of vooral vanuit strategische en geopolitieke overwegingen.</p>
<p>Een beetje van beide, denkt politiek econoom Ron Stoop van The Hague Centre for Strategic Studies. Hij geeft aan dat de steun voor klimaatactie onder de Chinese bevolking weliswaar groeit, maar dat het klimaatbeleid van de overheid onmiskenbaar een geopolitieke component heeft. ‘China importeert grootschalig olie en gas uit het buitenland en is daarom nog afhankelijk van andere machten. Het land heeft daarom een groot geopolitiek belang om zo snel mogelijk de transitie naar hernieuwbare energie te maken. China wordt dan namelijk de nieuwe zon waar andere landen als planeten omheen draaien.’</p>
<p>Dat is dan ook de reden dat de Chinese overheid nog altijd nieuwe kolencentrales bouwt. Door de impuls van hernieuwbare energie hoeven die niet allemaal gebruikt te worden, ze functioneren vooral als backup. Als vervolgens de nood eens aan de man is, hoeft China geen fossiele brandstoffen uit het buitenland in te slaan. Kolenmijnen heeft het land namelijk in overvloed.</p>
<p>Vanuit klimaatperspectief is onderzoeker Pauw in ieder geval blij dat China de handen uit de mouwen steekt. ‘De Verenigde Staten laten het op dit moment helemaal afweten, dus China zou weleens de nieuwe wereldleider kunnen worden als het om klimaatbeleid gaat.’</p>
<h5>Pressiemiddel</h5>
<p>Ook in Europa is er weleens meer aandacht geweest voor het klimaat. De ruk naar rechts bij de laatste Europese verkiezingen heeft het draagvlak voor ambitieus klimaatbeleid verzwakt. Dat bleek maar weer toen Eurocommissaris Wopke Hoekstra deze week zijn voorstel presenteerde om de CO2-uitstoot van de EU in 2040 met 90 procent te hebben gereduceerd ten opzichte van 1990. Vanuit verschillende landen was er weerstand tegen het doel, waardoor Hoekstra concessies  moest doen. Zo mogen landen een deel van hun CO2-reductie realiseren via koolstofkredieten, door te investeren in projecten in het buitenland die lokaal uitstoot verminderen. De Europese Wetenschappelijke Adviesraad voor Klimaatverandering oordeelde eerder al dat die aanpak onverstandig is, aangezien buitenlandse koolstofkredieten lastig te verifiëren zijn.</p>
<p>Je zou dus kunnen stellen dat het klimaat gebaat is bij de voortvarendheid van het Chinese leiderschap. Maar nieuw leiderschap brengt ook gevaren met zich mee. Het feit dat China veel duurzame industrieën domineert, maakt Europa namelijk kwetsbaar. Onze energietransitie hangt aan elkaar van Chinese technologieën, en dat heeft zijn weerslag op Europese bedrijven. Die zijn minder competitief en kunnen in sommige gevallen zelfs kopje onder gaan, met werkloosheid tot gevolg.</p>
<p>Misschien wel crucialer is het geopolitieke risico dat we hebben gecreëerd door ons zo sterk afhankelijk te maken van Chinese industrieën. Zolang China zijn duurzame infrastructuur in dit tempo blijft uitbreiden, neemt die afhankelijkheid alleen maar verder toe. Europa raakt zo verstrengeld in een systeem dat het zelf nauwelijks in de hand heeft, en dreigt op die manier zijn strategische autonomie te verliezen.</p>
<p>Stoop: ‘China kan ons chanteren door de export van belangrijke productiestromen aan banden te leggen. Dan komt de energietransitie in Europa stil te liggen. Het geeft China enorme macht, waardoor wij in Europa bijvoorbeeld minder snel kritiek zullen uiten als het land iets doet waarvan wij vinden dat het niet door de beugel kan. Het is dus een groot pressiemiddel.’</p>
<p><span style="font-weight: 400;">
<div class="newsletter-teaser bg-gray">
    <div class="teaser__content__container">
                    <div class="teaser__header">Blijf vrij van geest. Lees onze nieuwsbrief.</div>
        
                    <div class="teaser__text">Ontvang de beste verhalen van Vrij Nederland twee keer per week in je mail. In elke nieuwsbrief ontvang je één artikel helemaal gratis.</div>
            </div>

    <div class="teaser__btn__container">
                    <div class="teaser__btn">
                <a class="btn btn--rounded btn--white-bg" 
                    href="/service/nieuwsbrieven"
                    data-ga-category="banner-newsletter-button" 
                    data-ga-label="Blijf vrij van geest. Lees onze nieuwsbrief." 
                    data-ga-action="clicked">Ja, dit wil ik ></a>
            </div>
            </div>
</div></span></p>
<p>Hoewel we de groene opmars van China vanuit klimaatperspectief moeten steunen, is het voor Europa dus belangrijk om zichzelf te wapenen tegen de geopolitieke gevolgen. Dat kan door cruciale materialen voor de energietransitie niet uit één, maar uit verschillende landen te importeren. Ook moeten Europese landen meer op eigen bodem gaan produceren, zegt Stoop.</p>
<p>‘Daarvoor moet energie in Europa weer betaalbaar worden. Onze energie is relatief duur en dat heeft een groot effect op de duurzame industrie. Overheden moeten dus versneld gaan investeren in de energietransitie. Ook is het heel belangrijk om dominant te blijven in sectoren waar we dat nu zijn. De chipindustrie is daar een voorbeeld van, met bedrijven als ASML. Door daar nu fors in te investeren, houden we de politieke kaarten in handen.’</p>
<p>De dominantie van China doet misschien vermoeden dat het voor Europa te laat is. Maar dat is niet het geval, denkt Pauw. ‘Er zijn wel degelijk Europese landen die zelf een grote duurzame industrie hebben. Denemarken en Spanje bijvoorbeeld. Het kan dus wel, maar we moeten als Europa onze duurzame sector strategisch uitbouwen en meer doen dan alleen doelen stellen voor de hoeveelheid duurzame elektriciteit die we willen opwekken.’</p>
<p>&nbsp;</p>


Sebastian Maks

China is koploper duurzame energie

Achtergrond

<p>Het was laat op een zondagavond toen Mark van Baal, oprichter van de activistische beleggersvereniging Follow This, vorig jaar een telefoontje kreeg uit Houston. Aan de lijn hing een Amerikaanse journalist met groot nieuws. Welk nieuws dat was, kon ze nog niet zeggen. Maar of Van Baal om middernacht klaar kon zitten om een reactie te geven.</p>
<p>Het bleek te gaan om een aankondiging van ExxonMobil, een van ‘s werelds grootste olie- en gasbedrijven. Het concern ging Follow This voor de rechter slepen. In een recente aandeelhoudersvergadering had de beleggersgroep Exxon verzocht om CO2-reductiedoelen te stellen en verantwoordelijkheid te nemen voor de uitstoot van zijn klanten. Dat was bij Exxon in het verkeerde keelgat geschoten. Volgens de oliereus was de vraag van Follow This niet in het belang van aandeelhouders en was de organisatie er alleen maar op uit om ‘bestaande activiteiten van het bedrijf te verminderen’. Een Texaanse rechter moest dat rechtzetten.</p>
<p>Het offensief verbaasde Van Baal niets. Dat fossiele bedrijven er hard in kunnen gaan, wist hij al van zijn eerdere pogingen om Shell, BP en Chevron tot verduurzaming te dwingen. Het was dus niet de vraag óf Follow This zich ooit eens bij de rechter zou moeten melden, eerder wanneer.</p>
<blockquote><p>Fossiele bedrijven maken in toenemende mate gebruik van rechtszaken om kritisch geluid de kop in te drukken</p></blockquote>
<p>Het juridische spierballenvertoon van Exxon is namelijk geen unicum. De laatste jaren spannen steeds meer olie- en gasbedrijven rechtszaken aan tegen milieuorganisaties. Zo werd eerder dit jaar bekend dat Greenpeace een schadevergoeding van 667 miljoen dollar moet betalen vanwege de vermeende betrokkenheid bij een demonstratie tegen een oliepijpleiding van het bedrijf Energy Transfer. Een bedrag zó hoog dat de organisatie erdoor financieel kopje onder dreigt te gaan. En in 2023 eiste Shell ook al een schadevergoeding van Greenpeace na een bezettingsactie op een productieschip. Het bedrijf probeerde via de rechtbank een verbod op toekomstige protesten af te dwingen.</p>
<p>Juridische experts spreken van een patroon. Ze zien dat fossiele bedrijven in toenemende mate gebruikmaken van wat Strategic Lawsuits Against Public Participation heten, kortweg SLAPP’s. Dat zijn rechtszaken die voornamelijk als doel hebben om kritisch geluid de kop in te drukken.</p>
<p>Die zaken komen niet uit de lucht vallen. Klimaatafspraken zoals het Parijsakkoord, de Europese Green Deal of het Nederlandse klimaatakkoord hebben milieuorganisaties juridische haken gegeven om bedrijven aan te spreken op hun zorgplicht voor de planeet. De organisaties maken daar volop gebruik van: denk aan Milieudefensie die via de rechter probeert af te dwingen dat Shell zijn CO2-uitstoot vermindert. Uit angst voor zulke verplichtingen openen oliereuzen nu de tegenaanval.</p>
<h5>trend</h5>
<p>‘Het lijkt inderdaad een trend dat bedrijven niet alleen defensief, maar ook offensief optreden tegen milieuorganisaties’, zegt Margaretha Wewerinke-Singh, hoofddocent duurzaamheidsrecht aan de Universiteit van Amsterdam. Ze wijst op onderzoek waaruit blijkt dat er tussen 2010 en 2023 in Europa ruim duizend SLAPP’s zijn aangespannen tegen activisten. Die gaan over verschillende onderwerpen, maar klimaat is de op één na populairste categorie. ‘De cijfers bevestigen dat we het niet over incidentele rechtszaken hebben, maar over een structurele intimidatiestrategie’, zegt Wewerinke-Singh.</p>
<p>Volgens Jasper Teulings, oud-advocaat en adviseur bij het Climate Litigation Network, hebben SLAPP-zaken een paar duidelijke kenmerken. Zo is hun hoofddoel om de uitingsvrijheid van gedaagden in te perken. Dat kunnen organisaties zijn, maar ook individuen, zoals activisten of journalisten. Vaak gaan de zaken gepaard met een duidelijke machtsongelijkheid: kolossale multinationals met diepe zakken versus kleine organisaties die niet of nauwelijks de financiële middelen hebben om zich te verdedigen.</p>
<p>‘SLAPP’s zijn voor zulke organisaties een kwestie van leven of dood’, zegt Teulings. ‘De kosten van een advocaat zijn vaak al genoeg om ze financieel om te trekken. Dat ondermijnt de fundamenten van de rechtsstaat.’</p>
<blockquote><p>Fossiele bedrijven is het niet zozeer te doen om het vonnis zelf, als wel om het <em>chilling effect</em> op activisten</p></blockquote>
<p>Bovendien ontbreekt het SLAPP’s vaak aan een degelijke juridische onderbouwing. De aanklagers verliezen hun zaken dan ook bijna altijd, ziet Teulings. ‘Ze verwachten vaak niet eens dat ze gaan winnen. Bij SLAPP’s gaat het eigenlijk alleen maar om het afschrikken en afleiden van publieke, activistische bewegingen.’</p>
<p>Het uiteindelijke vonnis maakt de fossiele bedrijven dus weinig uit. Waar het hen wel om gaat, is een <em>chilling effect</em> waardoor activisten in het vervolg wel twee keer nadenken voor ze hun kritische geluid laten horen. Dat effect kan al optreden voordat rechtszaken daadwerkelijk begonnen te zijn, zegt Wewerinke-Singh. De eerste brief is vaak al genoeg om het in werking te zetten.</p>
<p>‘Activisten zien de risico’s van hoge proceskosten, reputatieschade of persoonlijke aansprakelijkheid en kunnen zich daarom genoodzaakt voelen hun publieke optredens te staken’, zegt ze. ‘Dat veroorzaakt dan een kettingreactie. Mediakanalen deinzen terug voor kritische berichtgeving, financiers haken af uit vrees voor gezamenlijke verantwoordelijkheid en jonge activisten kiezen voor veiligere thema’s. Zo kan één strategisch aangebrachte dagvaarding een hele beweging ondermijnen.’</p>
<h5>Intimiderend</h5>
<p>Van Baal weet hoe intimiderend het is om met SLAPP’s te maken te krijgen. Toen hij met Follow This door ExxonMobil werd aangeklaagd, was dat best even slikken. ‘Ik wist dat wij in ons gelijk stonden, maar ik was me er ook van bewust dat we te maken hadden met een bedrijf dat ‘never settle’ als adagium heeft. Exxon gaat met dit soort zaken tot het uiterste, tot het Hooggerechtshof aan toe. Ik wist dus: hier zijn we jaren mee bezig. Het was intimiderend en is ook een bewijs dat onze aanpak effectief is.’</p>
<p>Na een week lang intensief overleg maakte Van Baal een lastige beslissing: hij besloot om het klimaatverzoek van Follow This in te trekken, in de hoop dat de rechter de zaak zou seponeren. Het Amerikaanse Hooggerechtshof bestaat voor een groot deel uit conservatieve rechters, die doorgaans niet in het voordeel van klimaatorganisaties oordelen. De kans op verlies was dus aanwezig, concludeerde Van Baals advocaat.</p>
<p>‘Ik vond het de moeilijkste beslissing uit de geschiedenis van Follow This, want met het intrekken van ons verzoek gaven we eigenlijk ons grootste gereedschap uit handen. Maar als we hadden verloren, zou dat een precedent hebben geschapen voor alle andere vervuilende bedrijven in Amerika. Die kunnen dan voor altijd met dat vonnis wapperen, en dan zou niemand CO2-uitstoot meer op de agenda kunnen zetten. Dat zou niet goed zijn voor de klimaatbeweging, <em>so we took one for the team</em>.’ Tot Van Baals opluchting besloot de rechter uiteindelijk om de zaak niet door te zetten.</p>
<p>Desondanks moest Follow This diep in de buidel tasten. Omdat de rechtszaak in Texas plaatsvond, had Van Baal een Amerikaanse advocaat nodig, en die zijn duur. De eerste bood hem korting: een uurtarief van 800 euro in plaats van 1.000 euro. Later zou hij een advocaat vinden die hem voor een schappelijker prijs wilde verdedigen, maar goedkoop was het nog altijd niet.</p>
<blockquote><p>Door de juridische dreiging van ExxonMobil kregen de andere beleggers het benauwd</p></blockquote>
<p>En om hem heen zag hij het chilling effect grip krijgen. Normaal probeert Follow This fossiele bedrijven te dwingen tot verduurzaming door tijdens aandeelhoudersvergaderingen steun te zoeken bij andere beleggers voor streng klimaatbeleid. Maar door de juridische dreiging van ExxonMobil kregen de andere beleggers het benauwd, merkte Van Baal. ‘Nadat onze zaak geseponeerd werd, zei Exxon tijdens een aandeelhoudersbijeenkomst: ‘‘Iedereen die zoiets nog eens probeert, slepen we ook voor de rechter.’’ Beleggers zijn heel risicomijdend, die willen echt geen rechtszaak aan hun broek. De actie heeft dus een heel groot effect gehad.’</p>
<h5>zwijgen</h5>
<p>Is het dan echt zó makkelijk om kritische geluiden het zwijgen op te leggen? Niet helemaal. Steeds meer landen voeren namelijk wetgeving in tegen intimidatiezaken. Vorig jaar heeft de Europese Unie de anti-SLAPP-richtlijn aangenomen, een verplichting voor EU-landen om nationale wetgeving tegen SLAPP’s op te stellen. Ook in veel Amerikaanse staten geldt dit soort regels. Daarmee kun je er als gedaagde voor pleiten dat een rechtszaak al in een vroeg stadium ongeldig verklaard moet worden.</p>
<p>Teulings: ‘Je zegt dan eigenlijk: dit is een nepprocedure die ons raakt in onze uitingsvrijheid, gelieve de zaak al in het voorportaal te laten verdwijnen zodat we niet op onnodige kosten gejaagd worden.’</p>
<p>En de kosten die je als milieuorganisatie al wel gemaakt hebt, kun je door middel van een nieuwe rechtszaak op de wederpartij proberen te verhalen. Dat probeert Greenpeace nu tegen Energy Transfer in de zaak van het protest tegen de Amerikaanse oliepijpleiding. Maar zelfs dan is veel van het kwaad al geschied, zegt Teulings. ‘De hele organisatie is in touw geweest voor het verweer. Dat kost veel tijd en energie die je niet kunt gebruiken voor je kerntaak: het beschermen van het klimaat. Het is echt álle hens aan dek, en zelfs dan is er geen gelijk speelveld.’</p>
<p><span style="font-weight: 400;">
<div class="newsletter-teaser bg-gray">
    <div class="teaser__content__container">
                    <div class="teaser__header">Blijf vrij van geest. Lees onze nieuwsbrief.</div>
        
                    <div class="teaser__text">Ontvang de beste verhalen van Vrij Nederland twee keer per week in je mail. In elke nieuwsbrief ontvang je één artikel helemaal gratis.</div>
            </div>

    <div class="teaser__btn__container">
                    <div class="teaser__btn">
                <a class="btn btn--rounded btn--white-bg" 
                    href="/service/nieuwsbrieven"
                    data-ga-category="banner-newsletter-button" 
                    data-ga-label="Blijf vrij van geest. Lees onze nieuwsbrief." 
                    data-ga-action="clicked">Ja, dit wil ik ></a>
            </div>
            </div>
</div></span></p>
<p>Hij wijst erop dat Nederlandse organisaties, in tegenstelling tot Amerikaanse, relatief goed beschermd zijn. Rechters in Nederland tillen zwaar aan het beschermen van mensenrechten, waar het recht op activisme onderdeel van is. Maar toch is ook hier het risico van een SLAPP reëel.</p>
<p>Beleggerscollectief Follow This heeft na intern beraad besloten om dit jaar geen klimaatvoorstellen in te dienen bij fossiele bedrijven. Van Baal merkt namelijk dat de steun voor klimaatactie onder zijn medebeleggers stagneert; iets wat niet los gezien kan worden van de juridische dreiging door olie- en gasbedrijven. De komende maanden wil hij daarom met de beleggers in gesprek. Maar bovenal wil Van Baal leden werven om financieel sterker te staan en zich goed voorbereiden op mogelijke nieuwe rechtszaken.</p>
<p>‘De volgende keer dat een journalist me op zondagavond benadert met nieuws over een rechtszaak, weet ik in ieder geval wie ik moet bellen’, lacht hij.<span style="font-weight: 400;"> ‘We moeten er dan gelijk voor zorgen dat andere beleggers onze ruggensteun hebben en dat ze begrijpen dat dit niet alleen een rechtszaak tegen Follow This is, maar tegen iedereen die wat aan klimaatverandering wil doen.’</span></p>
<div class="info-box">
<p>Sebastian Maks (1995) is journalist en ingenieur. Hij schrijft voornamelijk over klimaatbeleid en de energietransitie, onder andere voor Vrij Nederland, Trouw en NRC.</p>
</div>


China is koploper duurzame energie

Big Oil sleept klimaatactivisten steeds vaker voor de rechter