Wie is er nog vruchtbaar?

Columns van de week

Teun van de Keuken en Amber Wiznitzer

<div class="lead">
<p>In het belangrijkste proces ooit voor het Internationale Strafhof in Den Haag werd Heineken-zakenpartner Jean-Pierre Bemba vandaag tot 18 jaar veroordeeld.</p>
</div>
<p>Het hof heeft vanmiddag gesproken. De Congolese oorlogscrimineel Jean-Pierre Bemba is veroordeeld tot een een gevangenisstraf van 18 jaar. <a href="https://www.vn.nl/heineken-internationaal-strafhof-bemba/" target="_blank">In maart werd</a> de voormalige rebellenleider – én lokale zakenpartner van bierbrouwer Heineken – al schuldig bevonden aan misdaden tegen de menselijkheid en oorlogsmisdaden vanwege de wandaden die zijn troepen begingen tijdens een operatie in het buurland Centraal-Afrikaanse Republiek in 2002 en 2003.</p>
<p>Het proces geldt als het belangrijkste ooit voor het Strafhof en is door diverse mensenrechtenorganisaties als historisch gekwalificeerd. Het is immers voor het eerst dat het hof in Den Haag massaverkrachting tegen burgers als een oorlogswapen erkent en niet als een randverschijnsel van het conflict. En het is de eerste keer dat het hof een rebellenleider veroordeelt die zelf in een ander land was toen de strafbare feiten werden gepleegd en dus niet ter plaatse het commando voerde.</p>
<p>Vergeefs waren de pogingen van de verdediging om de rechter ervan te overtuigen dat niet Bemba, maar de destijds door een staatsgreep bedreigde Centraal-Afrikaanse president Ange-Félix Patassé verantwoordelijk was voor de stelselmatige verkrachtingen, de moordpartijen en de plunderingen van Bemba&#8217;s troepen. Het hof achtte bewezen dat Bemba uitstekend op de hoogte was van wat er gebeurde en niet heeft gedaan waartoe hij bij machte was om de misdaden te voorkomen.</p>
<p>De aanklagers hadden een straf van minimaal 25 jaar tegen Bemba (53) geëist, terwijl diens advocaten vinden dat de acht jaar die hij al vastzit in Scheveningen een juiste strafmaat zou zijn. Los van dit proces is Bemba ook beschuldigd van kannibalisme, dat zou hebben plaatsgevonden tijdens een operatie van zijn troepen in Oost-Congo.</p>
<p>Bemba is via zijn vader Jeannot, een steenrijke Congolese zakenman die zich in de entourage van dictator Mobutu bevond, gelieerd aan de Nederlandse bierbrouwer Heineken, de marktleider in Congo. Bemba senior was aandeelhouder en <em>administrateur </em>(bestuurslid) van Bralima, de Congolese dochteronderneming van Heineken, en werd tijdens een bezoek aan Nederland met alle egards ontvangen op de Heineken-brouwerij in Zoeterwoude. Na zijn overlijden in 2009 erfden Bemba en zijn familie het belang van 5 procent in het brouwbedrijf.</p>
<p>Hoewel zij behalve Heineken de enige aandeelhouder zijn binnen Bralima en in die hoedanigheid niet alleen meedelen in de winst maar ook stemrecht hebben om invloed uit te oefenen op de bedrijfsvoering, liet de brouwer in een eerdere reactie weten het oneens te zijn met de kwalificatie van Bemba als zakenpartner. De brouwer gaf ook te kennen een poging te hebben gewaagd de familie uit te kopen, maar die zou te zeer aan het belang zijn gehecht.</p>
<p>Heineken is in Congo eveneens in opspraak geraakt vanwege <a href="http://www.nrc.nl/next/2016/04/30/ontslagen-tijdens-chaos-in-congo-1616499" target="_blank">een klacht</a> van een groep van 168 ontslagen oud-medewerkers in de oostelijke stad Bukavu. Zij vinden dat de bierbrouwer misbruik heeft gemaakt van een burgeroorlog om een groot deel van het personeel op straat te zetten. Volgens de oud-medewerkers werden ze per direct vervangen door dagwerkers, zonder dat zij een redelijke ontslagvergoeding hebben gekregen. De klacht loopt bij het Nationaal Contactpunt OESO-richtlijnen in Den Haag, dat zich naar verwachting uiterlijk deze maand uitspreekt over de ontvankelijkheid.</p>
<div class="info-box">
<p><a href="https://www.vn.nl/de-foute-afrikaanse-connecties-van-heineken/">Dit voorjaar</a> publiceerde Vrij Nederland een reconstructie van ruim tachtig jaar Heineken in Congo, waaruit blijkt dat de connectie met de omstreden Bemba slechts het topje van de ijsberg is van Heinekens omstreden handelspraktijken in Congo. Olivier van Beemen is auteur van het boek <em><a href="http://www.heinekeninafrika.nl/">Heineken in Afrika</a> </em>(Prometheus, november 2015), dat onder meer tot vragen in de Tweede Kamer en het Europees Parlement leidde.</p>
</div>
<div class="figure--right">
<figure id="post-331296 media-331296" class="align-left"><img decoding="async" src="https://dezwijger.nl/programma/heineken-in-afrika" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2016/06/Schermafbeelding-2016-06-21-om-16.02.53-320x214.png 320w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2016/06/Schermafbeelding-2016-06-21-om-16.02.53-640x427.png 640w" alt="" /></figure>
</div>
<div class="info-box">
<p>Op 11 juli organiseert Pakhuis De Zwijger in Amsterdam een (gratis) discussieavond rondom zakendoen in conflictgebieden en ethisch ondernemerschap. Meer informatie en aanmelden <a href="https://dezwijger.nl/programma/heineken-in-afrika">hier</a>.</p>
</div>


Olivier van Beemen

Heineken-partner Bemba in historisch proces veroordeeld tot 18 jaar cel

De foute Afrikaanse connecties van Heineken

<div class="lead">
<p>Vandaag oordeelt het Internationaal Strafhof in Den Haag of de Congolese rebellenleider Jean-Pierre Bemba schuldig is aan misdaden tegen de menselijkheid en oorlogsmisdaden. Opmerkelijk: Bemba heeft een aandeel in een bedrijf van Heineken in Congo.</p>
</div>
<p>Weinig wees er begin jaren negentig op dat de jonge dertiger Jean-Pierre Bemba zich zou ontpoppen tot een rebellenleider die zou worden beschuldigd van verkrachtingen, moordpartijen en kannibalisme. De zoon van Jeannot Bemba, een steenrijke Congolese zakenman die zich decennialang in de entourage bevond van toenmalig president Mobutu, leidde een luxeleven in België en hield zich vooral bezig met het zakenimperium van zijn vader, die in 2009 overleed.</p>
<p>Tot dat imperium hoorde ook een aandeel van 15 procent in het kapitaal van Bralima, de lokale dochteronderneming van Heineken. Bemba senior was er een tijdlang <em>administrateur </em>(bestuurslid) en werd op bezoek in Nederland met alle egards ontvangen op de Heineken-brouwerij in Zoeterwoude.</p>
<p>Op een verjaardagsfeestje in 1998 van een vriend in Brussel besloot Bemba junior het roer drastisch om te gooien. &#8216;We zaten te praten over hoe slecht het ging met het Congo van Kabila (Laurent-Désiré, de vader van de huidige president Joseph Kabila, OvB), en over de vele signalen die we kregen dat het land dringend bevrijd moest worden van deze gek,&#8217; vertelde hij aan de Belgische journalist Dirk Draulans, auteur van het boek <em>Handelaar in oorlog</em>. &#8216;We hadden ons kunnen beperken tot het gepraat (…), maar ik besloot we dat iets moesten doen. (…) De rest is (…) geschiedenis.&#8217;</p>
<p>Met steun van Oeganda slaagde Bemba er tussen 1998 en 2003 in vanuit het noorden een groot deel van het land te veroveren, maar een machtsgreep in de hoofdstad Kinshasa was een brug te ver. Bij de presidentsverkiezingen van 2006 dwong hij als oppositiekandidaat wel een tweede ronde af tegen Joseph Kabila, die zijn vermoorde vader in 2001 was opgevolgd, maar hij verloor ruimschoots.</p>
<p>Sindsdien heeft Bemba voornamelijk zorgen van andere aard. Het Internationaal Strafhof in Den Haag vervolgt hem vanwege de grootschalige moordpartijen en stelselmatige verkrachtingen die zijn troepen in 2002 en 2003 begingen tijdens een operatie in het buurland Centraal-Afrikaanse Republiek. Los van deze zaak is hij ook beschuldigd van kannibalisme. In Oost-Congo deden zijn manschappen zich in 2003 tegoed aan teelballen van Pygmeeën, waaraan magische krachten werden toegeschreven, en dwongen ze slachtoffers organen van stamgenoten op te eten. Volgens Dirk Draulans heeft Bemba de feiten bekend, riep hij een krijgsraad bijeen waar 27 schuldigen werden aangewezen en was de kous voor hem daarmee af. Bemba werd in 2008 bij Brussel gearresteerd.</p>
<p>Op het hoofdkantoor van Heineken aan het Tweede Weteringplantsoen in Amsterdam zal de zaak tegen Bemba ongetwijfeld met argusogen worden gevolgd. Jean-Pierre Bemba is als mede-eigenaar immers een zakenpartner van Heineken in Congo. Naast Heineken is zijn familie de enige aandeelhouder van het lokale dochterbedrijf Bralima, waardoor winst in Congo direct aan hem en zijn familie ten goede komt. Het aandeel verwaterde in de loop der jaren weliswaar tot 5 procent, maar levert nog altijd goed geld op.</p>
<p>Op de vraag of Heineken het verantwoord acht dat deze controversiële zakenman deelt in de winst, gaat de brouwer niet in. Het bedrijf zegt de karakterisering van Bemba als zakenpartner van Heineken &#8216;volstrekt onjuist&#8217; te vinden en wijst erop dat zijn familie nooit een actieve rol heeft gespeeld binnen Bralima en dat ook nooit zal doen. Daarbij gaat de brouwer voorbij aan de rol die de vader speelde.</p>
<p>Het bedrijf meldt verder de familie te hebben benaderd met de vraag of ze het belang wilden verkopen, maar die zouden daar te veel waarde aan hechten. Of bood Heineken niet genoeg geld?</p>
<div class="info-box">
<p>Volgende week in Vrij Nederland een reconstructie van ruim tachtig jaar Heineken in Congo, waaruit blijkt dat het partnerschap met de omstreden Bemba slechts het topje van de ijsberg is van Heinekens omstreden handelspraktijken in Congo. Olivier van Beemen is auteur van het boek <em><a href="https://www.vn.nl.kpnis.nl/Winkel/Webwinkel/Web-winkel-Product/Heineken-in-Afrika-Olivier-van-Beemen.htm" target="_blank">Heineken in Afrika</a></em> (Prometheus, november 2015), dat onder meer tot vragen in de Tweede Kamer en het Europees Parlement leidde.</p>
</div>


Heineken-partner Bemba in historisch proces veroordeeld tot 18 jaar cel

De foute Afrikaanse connecties van Heineken

De Heineken-connectie van Strafhof-verdachte Bemba