There is no hunting like the hunting of man, and those who have hunted armed man long enough and like it, never care for anything else thereafter.
Ernest Hemingway
Het vak van bounty hunter – Ameri­kaans voor premiejager – moet je liggen. De werktijden zijn onregelmatig, de inkomsten ongewis. Bovenal vereist het beroep de durf en de daadkracht die de vrije jongen kenmerkt. In de traditie van de harde romantiek van het Wilde Westen trekt de bounty hunter erop uit om op eigen risico slechteriken te vangen: verdachten van een misdrijf, die na hun vrijlating op borgtocht onderdoken om hun berechting te ontlopen. De cowboy sprong in het zadel en wierp zijn lasso om de nek van de mohikaan die zich achter de cactus in de prairie had verstopt. De bounty hunter start zijn jeep en rust niet voordat hij een voortvluchtige in de boeien heeft geslagen.
De wereld van de bounty hunter is een uitgesproken mannenwereld. Een stevig postuur is meegenomen. Het metier wordt omgeven door een mentaliteit die aansluit bij het gedachtegoed van vrijwel elke Amerikaan die pal achter handhaving van recht en orde staat. Patriottisch. Conservatief. Pro-Bush. Hoewel de bounty hunter zijn emoties onder controle heeft, laat hij op minimaal twee momenten zijn tranen de vrije loop. Hij kan het Amerikaanse volkslied onmogelijk met droge ogen aanhoren. En hij huilt als hem in het kader van zijn opleiding pepperspray in het gezicht wordt gespoten om te ervaren hoe dat vóélt.
Zonder dat busje pepperspray voelt een bounty hunter zich machteloos. Het is zijn wapen. Het liefst zou hij een pistool dragen, maar dat recht is aan opsporingsambtenaren voorbehouden. Het uniform van de bounty hunter is geen écht uniform, maar donkere kleding die er uniformachtig uitziet. Sommige premiejagers komen er rond voor uit dat ze liever bij de politie of desnoods in het leger zouden werken, maar om de een of andere reden zat dat er niet in. Een enkeling zag zijn ambitie in die richting vervuld, maar er ging iets mis. Door ontslag of arbeidsongeschiktheid werd het dit. Iedereen die het avontuur omarmt, kan bounty hunter worden. Net als bij de visserij is het een minpuntje dat als je niets vangt, je ’s avonds niet te eten hebt.
Diepe snijwond
Oud-commando Chet Pietrzak (32) weet wat vechten is. In zijn linkerhand zitten de kerven van een messteek die hij opliep in Japan. De bovenkant van zijn rechterhand draagt het spoor van een diepe snijwond. Hij stroopt een sok naar beneden en kijk, die hiel werd doorboord door een kogel. Zijn neus is voor het leven getekend. Rotstreek van de crimineel die, toen Pietrzak op het punt stond om hem te overmeesteren, een mes trok: het staal schoot in de linkerneusvleugel en kwam er aan de rechterkant weer uit. Maar de bounty hunter leeft nog – en dat is meer dan hij kan zeggen van een maat die vier jaar geleden in een vuurwapengevecht met een ‘most wanted’ de dood vond.
Pietrzak is blank, maar het borstelige streepje haar op zijn kale kop kopieerde hij van de zwarte beroepsmacho BA uit The A-Team. In het premiejagen draait alles om geld, zegt Pietrzak. Het werk betaalt goed, maar daar moet je wél wat voor doen. Niet dat hij wil opscheppen, maar wat hij in één week aan premies bij twee arrestaties incasseert, kan oplopen tot het jaarsalaris van een politieman. Hoofdschuddend laat hij zich uitleggen waarom de Nederlandse justitie niets van premiejagers wil weten. ‘Slappe boel bij jullie,’ vindt hij. ‘In dit land rusten we niet voordat alle wetsovertreders zijn opgepakt. De politie heeft geen tijd om achter de voortvluchtigen aan te gaan. Dat doen wij voor ze. In tachtig procent van de gevallen lukt het om ondergedoken criminelen op te sporen en over te dragen aan justitie.’
Chet Pietrzak werkt altijd. Als hij niet achter boeven aanzit, geeft hij instructie aan bounty hunters in opleiding. Na een driedaagse cursus van dertig uur is een beginneling gediplomeerd. Een dag later mag de rekruut bevoegd de vrije markt op, op zoek naar een prooi.
‘Zin om de cursus mee te maken?’ vraagt Pietrzak. Hij krabbelt een adres in New Jersey op een bierviltje. Vrijdagochtend stipt negen uur, wie te laat komt, mag niet naar binnen en is zeshonderd dollar cursusgeld kwijt.
Ondergedoken klant
De naar schatting achtduizend Amerikaanse premiejagers krijgen hun opdrachten van zogeheten bail bond agencies. Dat zijn kredietverschaffers die ervoor zorgen dat de borgsom (‘bail’) aan justitie wordt betaald. Daar brengen ze tien procent rente voor in rekening. Als onderpand verlangen deze geldschieters onroerend goed, sieraden of een auto. Maakt niet uit wie zich borg stelt – familie, vrienden of bekenden – als er maar iemand tekent dat het geld terugkomt. De verdachte die er niet in slaagt een dergelijke lening af te sluiten, blijft in voorarrest totdat de zaak voor de rechter komt. Dat kan zes tot twaalf maanden opsluiting betekenen. De hoogte van de borgsom hangt af van de ernst van het delict en het inkomen van de verdachte. Het merendeel van degenen die na het storten van de borgsom op vrije voeten worden gesteld, geeft braaf gehoor aan de dagvaarding en verschijnt op het proces. Op die datum krijgt de bail bondsman het door hem voorgeschoten bedrag van de rechtbank terug en zegt zijn cliënt vaarwel. Een minderheid van zo’n vijftigduizend Amerikanen per jaar laat het zover niet komen. Door spoorloos te verdwijnen hopen ze te voorkomen dat ze de bak indraaien. Een ondergedoken klant is voor elke bail bondsman een nachtmerrie. Als hij niet snel in actie komt, kan hij naar zijn centen fluiten. Nadat zestig tot negentig dagen zijn verstreken – dat verschilt per Amerikaanse staat – vervalt de borgsom die voor de bail jumper is betaald. Hier komt de bounty hunter in beeld: de specialist in het vinden van een speld in een hooiberg is op afroep beschikbaar. Zijn provisie bedraagt gewoonlijk tien procent van de borgsom, al dwingt moordende concurrentie de laatste jaren soms tot het accepteren van een magerder buit.
De trein uit Manhattan doet er twintig minuten over om het forensenstadje Yonkers te bereiken. Op een bankje op het stationsplein wacht volgens afspraak Wilfredo Vasquez. Hij gaat uitleggen waarom bounty hunters het de laatste tijd zo moeilijk hebben in de staat New York. Vasquez is een gespierde dertiger die vanaf zeven uur ’s morgens als beveiligingsman in een winkelcentrum werkt. Vanaf drie uur ’s middags is hij vrij. Hij was van plan om na werktijd als premiejager aan de slag te gaan. Hij volgde de basisopleiding en wel drie vervolgcursussen, waarvan hij de geplastificeerde certificaten laat zien. De paar duizend dollar die dat kostte, leek hem een slimme investering. Hij hield er in ieder geval een glimmende badge aan over.
Samen met negen vrienden richtte Vasquez de New York Fugitive Task Force op. Het briefpapier zag er indrukwekkend uit, net alsof ze het échte politiekorps vertegenwoordigden. Het bedrijf in oprichting schafte de nood­zakelijke attributen aan: blauwe T-shirts met het woord ‘Agent’ op de rug, leger­broeken, petjes, laarzen, handboeien en busjes pepperspray. De tweekamer­woning van Vasquez aan Hawthorne Avenue fungeerde als kantoor. Om aan opdrachten te komen, verstuurde de Task Force honderden faxen en e-mails aan agentschappen die adverteren in Trackdown, het vakblad voor bounty hunters.
‘Enfin, we hebben vijf mannen opgepakt,’ zegt Vasquez. ‘Toen was het afgelopen. De staat New York begon moeilijk te doen. We popelen om criminelen naar de gevangenis te brengen. In plaats van applaus krijgen we een verbod om te doen waar we goed in zijn. Geen wonder dat voortvluchtigen uit het hele land in de staat New York komen wonen. De overheid maakt het particuliere opsporingswerk praktisch onmogelijk.’
Zelfs voor de Immigration and Naturalization Service, het overheidsorgaan dat privéspeurders inschakelt bij het oppakken van illegale buitenlanders, mogen Vasquez en zijn team geen opdrachten meer uitvoeren. ‘De dienst kan het werk zelf niet aan. Ze maakte altijd graag gebruik van bounty hunters. We hebben ze drie keer geholpen. Financieel is het minder interessant dan het grijpen van een crimineel die voor justitie op de loop is. We deden het om ons vaderland te helpen. Sinds 9/11 weet iedereen hoe belangrijk het is dat wordt opgetreden tegen ondergedoken illegalen.’
Waarom het jachtseizoen voor Vasquez en zijn vrienden gesloten is? Dat komt doordat de staat New York twee jaar geleden de wet veranderde. Alleen bounty hunters die een borgsom van een half miljoen dollar storten, krijgen in New York vergunning om hun beroep uit te oefenen. De maatregel is bedoeld om de kleine krabbelaars te weren die de reputatie van de bounty-jacht in een kwalijk daglicht stelden. Ze kenden God noch gebod, de onverschrokken crimefighters die zich te buiten gingen aan ontvoeringen, schietpartijen, huisvredebreuk, bedreigingen en vervalste FBI-legitimatiebewijzen. De politie moest deze boevenvangers vaak zélf in de boeien slaan.
Geruchtmakend werd de deportatie van Jara Mason uit Harlem, die voor haar woning door vier mannen werd vastgegrepen en aan handen en voeten geboeid per auto en boot een tocht van vierduizend kilometer naar Alabama maakte. Na aankomst in het oord van bestemming begrepen de bounty hunters dat ze de verkeerde vrouw hadden opgepakt. Ze gaven Jara Mason vierentwintig dollar en leverden haar af bij het busstation in Alabama.
Een politieman in Buffalo verongelukte tijdens de dodemansrit die hij in het spoor van vier in het nauw gedreven bounty hunters maakte. Toen was de maat vol. New York duldt geen particuliere arrestatieteams meer die ongereguleerd het recht in eigen hand nemen. De meeste staten doen daar minder moeilijk over, al zou de democratische senator Robert Torricelli uit New York het toejuichen als de federale overheid een einde maakt aan wat hij als een ongecontroleerd relict uit het verleden beschouwt.
Over de telefoon spreekt Torricelli van America’s dirty little secret. Hij vindt het ‘belachelijk’ dat bounty hunters meer bevoegdheden hebben dan de politie. ‘Op grond van een wet uit 1873 mogen ze zonder arrestatiebevel een woning binnenvallen. Dat is niet meer van deze tijd. Iedereen kan zich bounty hunter noemen. Sommigen hebben zélf een criminele achtergrond. Dit zijn geen mensen met wie het opsporingsapparaat in zee zou moeten gaan.’
Acht jaar geleden diende Torricelli zijn voorstel in voor een wet die de vrijheid om op premies te jagen koppelt aan een verplichte verzekering, een erkende beroepsopleiding en een antecedentenonderzoek. De afgevaardigde wacht af. De Senaat nam zijn voorstel aan, het Huis van Afgevaardigden talmt met het bekrachtigen van de wet. Bounty hunters zijn onderdeel van een folklore die volgens sommigen gekoesterd dient te worden.
Schietpartij
Oud-politieman Eric Gucci (44) woont ook in Yonkers, maar hij kocht een tweede huis in Pennsylvania waar bounty hunters aan minder regels gebonden zijn. Gucci trekt zijn shirt omhoog en wijst op het litteken van een kogelwond, vier centimeter boven het hart. Op het nippertje overleefde hij twaalf jaar geleden de schietpartij waarin hij ambtshalve verzeild raakte. Toen hij uit het ziekenhuis kwam, kreeg hij te horen dat hij was afgekeurd voor het politiewerk. Hij koos voor het ongebonden bestaan van bounty hunter. Dat was aanpoten. Gemiddeld ving hij twee tot drie voortvluchtigen per week. Als het tegenzat, voelde hij dat direct in z’n portemonnee. Hij heeft een gezin met vrouw en vier kinderen te onderhouden.
‘Iemand die is ondergedoken, kijkt constant over zijn schouder,’ zegt Eric Gucci. ‘Vijfennegentig procent van de aanhoudingen verloopt geweldloos. Vaak zijn mensen opgelucht als ik ze oppak. Ze weten dat ze de gevangenis in gaan, maar in hun hart zijn ze blij dat ik een einde maak aan hun on­zekere bestaan.’ Niettemin blijft het riskant werk. Gucci kent zat collega’s die er uit pure hebzucht het liefst zelfstandig op uittrekken. Bij een borgsom van vijftigduizend dollar is de premie voor het terugbezorgen van de voortvluchtige vijfduizend dollar. Mooi meegenomen als het lukt zo’n onverlaat in je eentje te vangen, maar Gucci werkt uitsluitend in teamverband. Zelfs voor het arresteren van een zeventigjarige oma in een rolstoel neemt hij vier potige metgezellen mee. ‘Want het is steeds weer een verrassing wat je achter die deur aantreft. Misschien is toevallig de zoon van die vrouw op bezoek. Het kan zijn dat die een pistool trekt. Doe één ding fout en je moet zélf voor de rechter verschijnen. Een bounty hunter staat constant met één been in de gevangenis. Er is weinig respect voor ons. Voor mensen in volksbuurten zijn we verraders, de politie ziet ons als ongewenste concurrentie. Onze bijdrage aan het bestrijden van criminaliteit wordt niet begrepen.’
Negatieve bijklank
‘Dit is een van de weinige beroepen die in de afgelopen honderd jaar nauwelijks zijn veranderd,’ schrijft Bob Burton uit Arizona in zijn veertien keer herdrukte boek Bounty Hunter uit 1983. Een deel van de beroepsgroep beschouwt Burton als de nestor van het vak, maar volgens de jonge generatie draagt de auteur inzichten uit die hopeloos verouderd zijn.
Weinig in het vak veranderd sinds de afgelopen eeuw? Dan ziet Burton de computer, de mobiele telefoon en de nachtkijker over het hoofd! Om te beginnen haat Chet Pietrzak het woord bounty hunter omdat dit zo’n negatieve bijbetekenis heeft gekregen. Pietrzak spreekt liever van recovery agent. Op zijn visitekaartje staat dat hij is gespecialiseerd in high risk operations. Anderen presenteren zich als leden van een Bail Enforcement Task Force of een Fugitive Task Force. Pietrzak gruwelt van populaire televisieseries als Dog the Bounty Hunter, Family Bonds en het sinds kort ook in Nederland uitgezonden Bounty Hunter. Woeste achtervolgingen, klappen in het donker, Rambo op de uitkijk bij een supermarkt te Brooklyn. Pietrzak mist in die programma’s het overleg met keurige advocaten, de besprekingen met crediteuren en de knappe analyse die aan een arrestatie voorafgaat. Heus, dit vak is minder spannend dan het lijkt.
Diabolische tatoeages
Het U.S. Recovery Bureau houdt kantoor boven een nagelstudio aan de hoofdstraat van het provinciestadje Passaic in New Jersey. Op de eerste etage bevindt zich het leslokaal waar Chet Pietrzak zijn stoomcursus geeft. De jongste student is begin twintig, de oudste tweeënzestig. Slanke ringbaardjes, ruimvallende slobbermode en diabolische tatoeages verkeren in de meerderheid. De enige vrouw in het gezelschap is van Latijns-Amerikaanse komaf. Ze ziet er een stuk lieftalliger uit dan de achtentwintig mannen, van wie het bij de meesten goed voorstelbaar is dat ze de schrik van de buurt zijn. Ze komen uit de Bronx, Brooklyn, Harlem, Long Island en de slecht bereikbare voorsteden van Jersey. Uit het kennismakingsrondje blijkt dat Edward als undercoveragent de jeugdbendes van Los Angeles overleefde. Javier was bewaarder in de beruchte gevangenis Rikers Island, Keith vocht bij de marine in Irak, Shahiem waakte als bodyguard over beroemdheden, Edison bestuurde een taxi. Ergens knakte er iets in hun loopbaan, maar als bounty hunter hopen ze binnenkort op eigen kracht ‘het bedrag met zes cijfers’ te verdienen dat Pietrzak hun voorspiegelt.
Het lesboek van honderdvijftig pagina’s schreef Pietrzak zelf, samen met oud-politiechef Ralph Rios die het U.S. Recovery Bureau drie jaar geleden oprichtte. Eerder vestigde Rios zich als bail bondsman, maar wegens gebrek aan potige hulpjes, besloot hij een opsporingstak aan zijn bedrijf toe te voegen. Vervolgens kwam de entrepreneur op het idee een training voor bounty hunters te lanceren. In zijn kantoor ontsteekt hij een wierookstaafje ter verdrijving van de boze geesten die zijn pad kruisen.
Het krijtje van meester Pietrzak krast over het schoolbord. Er zijn drie soorten handboeien: chain, hing en zip. Observeer de lichaamstaal van het individu. Zweetdruppels tussen neus en bovenlip duiden op angst. Draai het hoofd niet weg, strak aankijken maakt de tegenstander onzeker. Of zet een zonnebril op. Spreek luid en duidelijk, maar raak niet in paniek. Handel razendsnel. Probeer de actie tot maximaal drie minuten te beperken en scheur er daarna met de arrestant op de achterbank vandoor. Er kunnen netelige situaties ontstaan als omwonenden zich met de aanhouding bemoeien. Pas op, een verdachte in nood zal soms proberen zichzelf letsel toe te brengen, opdat hij zijn belager achteraf wegens mishandeling kan aanklagen.
De meester laat de leerlingen een voor een een alinea uit het lesboek voorlezen. Dat valt niet mee. Bounty hunters zijn doeners, geen lettervreters. Hakkelend worstelen ze zich door het theoretisch proza over politieverordeningen en kogelvrije vesten. Zo tikken de uren voorbij, totdat het aan het einde van de middag tijd is voor praktische oefeningen in gevechtstechniek alsmede de pijnloze, doch resolute bevestiging van handboeien en de psychologische werking van kordaat optreden. De buren zijn onderhand gewend aan rumoerige schermutselingen op het dak­terras van het U.S. Recovery Bureau.
‘Mijn naam is agent Gonzalez. Ik ben bevoegd om u te arresteren, dus draait u zich om en houd de handen boven uw hoofd,’ dreunt Carolina Gonzalez het van buiten geleerde zinnetje op. Veel te bedremmeld, vindt Pietrzak. In haar stem en lichaamstaal mist hij dat zelfverzekerde waar tegenspraak op stukloopt. ‘Wees assertief! Straal uit dat je niet met je laat spotten!’ Agent Gonzalez probeert het nog eens. Ze klinkt nu een stuk flinker, weliswaar minder ferm dan de student die na haar aan de beurt is, maar dat is een bullebak die tot de orde wordt geroepen. ‘Ho, ho, Javier, je spreekt tegen iemand die tegenover je staat, niet vijf straatblokken verderop.’
Het hoogtepunt van de training wordt tot de late zondagmiddag bewaard. Dagenlang is er al over gesproken. Pepperspray! De spuitbus met het chemische verdedigingsmiddel – in Amerika vrij verkrijgbaar, in Europa niet – is alleen met succes te hanteren door iemand die het effect uit ondervinding kent. Om beurten stappen ze naar voren, ogen goed open, klaar om zich lijdzaam door Pietrzak te laten besproeien. Stuk voor stuk schreeuwen ze het uit. Rustig blijven, is het advies. Met een tuinslang in de aanslag zal een assis­tent-instructeur de ergste pijn wegspoelen. Na ongeveer een halfuur is het brandende gif uitgewerkt en keert het gezichtsvermogen terug.
‘Gaat het weer een beetje, Murphy?’
‘Ja, ik heb mijn riem onder mijn buik getrokken. Ik kan weer ademen.’
Alle bounty hunters zijn geslaagd voor het examen. De bijbehorende baan moeten ze zelf vinden.

Gerelateerd