In het Kremlin zal niemand treuren om de dood van Aleksan­dr Dolma­tov, die hier in een Nederlandse cel ‘is gestorven’, zoals dat in ouderwets krakersjargon heet. Voor Poetin en de zijnen is Dolmatov niet meer dan een jij-bak: die man was een lastpak, die zijn ze kwijt, en als bonus hebben ze nu ook nog een sterke troef in handen die ze tegen West-Europa kunnen trekken, als ze daar weer eens beginnen over mensenrechten, vrijheid van mening en homohaat. Kijk eerst eens naar je eigen: wat is er met Aleksandr Dolmatov gebeurd?
Dolmatov werd hier in kranten kortweg beschreven als een ‘opposant van Poetin’, en daarvan, zou je denken, kunnen er niet genoeg zijn. De heilige alliantie die Poetin smeedt tussen de restanten van de oude KGB en de orthodoxe Russische kerk is nog venijniger dan het vroegere communisme, want niet alleen kent de president dictatoriale bevoegdheden, hij weet via het geloof ook nog the hearts and minds van veel mensen te raken – en dat is sinds Brezjnev niet meer gelukt.
Maar Dolmatov was niet de activist zoals wij ze graag zien in Amsterdam. Hij kwam niet in de buurt van het anarcho-hippe Pussy Riot, wikkelde zich ook al niet met enige regelmaat in een regenboogvlag om op te komen voor de holebi-gemeenschap, en het woord ‘liberaal’ kwam alleen over zijn lippen om het schrikbeeld aan te duiden dat nog erger was dan Poetin. Lid van de Nationale Bolsjewistische Partij, die een onnavolgbaar bolsjewisme voorstaat, maar er een zeer herkenbaar anti-Amerikanisme op na houdt en maar niet kan kiezen wie of wat nu de grootste bedreiging vormen: de Joden of de vrijmetselaars. Het idee is een Groot Rijk te stichten waaronder heel Europa en Rusland vallen – alles onder de straffe leiding van Rusland, uiteraard. Er bestaan vergezichten die me harder laten lopen.
Maar het schrijnendst van alles: de politieke keuzes van Dolmatov doen er weinig toe, omdat hij hier in de rechtstaat Nederland aan zijn einde is gekomen, waarbij fout of fout werd gestapeld en medische bijstand niet op tijd en niet voldoende is gegeven. Dat is zeer ernstig, want de clou is dat niet alleen leuke dissidenten, maar ook de ons minder sympathieken om politiek asiel kunnen vragen, en daarbij behandeld worden volgens regels en wetten die niet meebuigen wanneer we iemand ‘aardig’ vinden of niet. Ja, Dolmatov heeft zelfmoord gepleegd, maar wat de Nederlandse staat zich moet aantrekken: er is volstrekt onvoldoende gereageerd om die zelfmoord te voorkomen.
Poetins lijstje om terug te kaatsen wordt steeds langer: de vereniging Martijn, de SGP en Dolmatov. Had u nog wat, Nederland?
Ook in een rechtstaat als de onze gaat het soms fout, het is zaak daar de volle verantwoordelijkheid voor te nemen en geen enkel geval af te doen als collateral damage. Er is geen sprake van ‘nevenschade’, één zo’n sterfgeval raakt het hart van het hele juridische systeem.
En tegelijkertijd moeten we doorzien hoe er wereldwijd wordt geschermd met het idee van ‘mensenrechten’, juist door regimes die zich daar het minst om bekreunen, omdat het de chantagetaal is waar het Westen gevoelig op reageert. Die gereviseerde versie van de mensenrechten is voor landen als China, Rusland, Iran en ook Turkije een politiek wapen: pepperspray waarmee het Westen even buiten westen raakt. Het individu is daar vervangen door het groepslid; niet de burger Aleksandr Dolmatov is om het leven gekomen, maar de Rus Dolmatov. De moslim is iets aangedaan, en daarmee worden alle moslims in hun eer geraakt, of alle Turken. De eenling is eigenlijk alleen van waarde wanneer die stevig is vastgebonden aan het collectief, en dus is Yunus niet weggehaald bij zijn biologische ouders, maar worden Turkse kinderen weggekaapt uit hun cultuur. Zo wordt de klassieke opvatting van mensenrechten geperverteerd: waar het ‘Ik’ is, moet het ‘Wij’ komen, en het Wij is altijd het verlengde van de hechte natiestaat.
We zijn nu aangeland bij een nieuw hoofdstuk: landenrechten, religierechten, cultuurrechten, die zich ogenschijnlijk van de taal van de Verlichting bedienen, maar precies het omgekeerde willen bewerkstelligen. Het ‘Ik’ is alleen maar iets als het tot voordeel strekt van het Wij. Rechten zijn altijd groepsrechten, en zo wordt iemands persoonlijke identiteit volmaakt onderschikt aan de integriteit van de nationale of religieuze gemeenschap.
Dat anti-Freud programma – van Ik naar Wij – is het belangrijkste exportproduct van al die landen waar ze er een dubbelzinnige democratie op na houden: een ‘eigen’ democratie, een ‘inheemse versie’.
Aan Nederland de dure plicht om schuld te bekennen, niet vanwege die dode Rus, maar vanwege de dode Aleksandr Dolmatov.
stephan.sanders@vn.nl

Voor Poetin is niet de burger Dolmatov om het leven gekomen, maar de Rus Dolmatov