Wanneer Leonard Woolf in 1927 het manuscript van Virginia Woolfs roman To the Lighthouse heeft gelezen wil zij geen ongeduldige indruk maken door meteen te vragen wat hij er van vond. Teruggekomen van een bezoek aan haar vriendin Vita Sackville-West ging ze quasi rustig zitten, ‘zonder iets te vragen’. Maar hij kwam er zelf mee. ‘Hij noemt het iets geheel nieuws’, schrijft Woolf in haar dagboek, ‘een psychologisch gedicht’.’

Dat markeerde iets. Maar dat nieuwe kwam niet uit de lucht vallen, al was het in To the Lighthouse de eerste keer dat Woolf het consequent door de hele roman toepaste: het weergeven van de stroom aan gedachten en gevoelens die personages beheersen, bekend geworden als de ‘stream of consciousness’. Pijnlijke of opwekkende herinneringen, angstgevoelens, erotische verlangens, losse gedachten, spanningen: in een bijna willekeurige stroom laat Woolf zien wat zich onder de oppervlakte in het innerlijk van ieder mens afspeelt. In Ulysses beoefende...