Wilgen knotten met junks
Hans van Epen, op 21 september op vierenzeventigjarige leeftijd in Sri Lanka overleden, was neuroloog en psychiater, gitarist, ruiter, vogelaar en oprichter van De Keet, opvangcentrum voor drugs- en alcoholverslaafden in psychiatrisch ziekenhuis Delta in Poortugaal bij Rotterdam. Hij propagandeerde groepstherapie, ging &#8216;s ochtends in alle vroegte, in weer en wind, met zijn patiënten de natuur in, knotte wilgen en maakte sloten schoon. Graag noemde hij zich zenuwarts, hij was een van de weinige psychiaters die nog als een &#8216;gewone&#8217; dokter zijn patiënten onderzocht: &#8216;De patiënt moet je niet opsnijden in stukjes.&#8217;
Jarenlang had Hans voor eigen gebruik een wietplantje in de tuin en toen een paar jaar geleden het landelijk advies kwam om niet meer dan twee glazen wijn per dag te drinken, zat er weinig anders op dan grotere glazen te nemen. Hij was een liefhebber van poëzie, de gedichten van stoere mannen als Slauerhoff en Achterberg kende hij van buiten. Net als zij was Hans &#8216;a lone wolf&#8217;, tegendraads en nooit bang. Tegen zijn co-assistenten zei hij, wijs en ervaren: &#8216;Als iemand zegt dat je een paard bent, moet je daar vooral niet op reageren, maar als tien mensen dat zeggen, moet je meteen een zadel gaan kopen.&#8217;
Johannes Herman van Epen werd op 28 januari 1937 in Wageningen geboren, als vierde in een gezin van vijf meisjes en één jongen. Zijn vader was architect. Het gezin verhuisde naar Den Bosch. Al jong ging Hans zijn eigen weg en stralend kon hij vertellen hoe de houten pollepel brak waarmee zijn moeder hem eens had willen slaan.
De oorlog was spannend, er woonden onderduikers in huis, de buurman bleek NSB&#8217;er. Na de bevrijding kwamen twee buurvriendjes om het leven toen granaten ontploften die zij hadden gevonden en waarmee ze waren gaan spelen. Hans had geen zin gehad om mee te gaan. Het is hem altijd bijgebleven.
Hij ging bij de padvinderij en trok in zijn eentje met een tent de bossen in om naar vogels te kijken en vooral te luisteren. Muziek was belangrijk, oudere zusjes speelden piano, maar Hans koos voor de klassieke gitaar. Omdat hij linkshandig was, bouwde hij zijn eigen instrument, later ook een voor zijn jonge zus. Nauwkeurig zette hij muziek die was geschreven voor viool of cello, zoals de suites van Bach, over op gitaar.
Na de hbs studeerde Hans medicijnen in Leiden. Om niet afhankelijk te zijn van zijn ouders, werkte hij als student-assistent, voor studentenverenigingen had hij geen tijd. Hij was ijverig en viel op bij zijn hoogleraren. Nog vóór zijn artsexamen was hij zaalarts in het Sint Franciscus Gasthuis in Rotterdam en hij trouwde innig verliefd met de apothekersassistente, Anny Hollaar. Ze kregen een dochter en een zoon. Met plezier ging hij in militaire dienst, hij zat bij de medische troepen, schietoefeningen waren zeer aan hem besteed.
Als co-assistent kon hij terecht in het mooi gelegen psychiatrisch Ziekenhuis Delta. &#8216;Toen ik daar in de tuin de pauwen en zwakzinnigen zag, wist ik: hier ga ik nooit meer weg.&#8217; Hans is er tot zijn pensioen gebleven.
Hans van Epen vocht voor veranderingen: hij introduceerde gemengde slaapzalen en kreeg het voor elkaar dat patiënten ook naar buiten mochten, het dorp in. Het viel hem op dat patiënten met psychoses vaak verslavingsproblemen hadden. Dat intrigeerde hem. Hij kreeg zijn eigen verslavingscentrum, De Keet, en werd een pionier op onbekend terrein. Zijn op de praktijk gerichte boeken als Drugsverslaving en alcoholisme, begonnen als stencils voor studenten, werden keer op keer herzien en herdrukt. Verslaving zag hij als een ziekte die hij moest proberen te genezen. Hans was begaan met zijn patiënten, begreep hen, maar afspraak was afspraak, regels waren regels. Hij was niet onomstreden en toen De Keet dreigde te worden gesloten, trok hij met zijn verslaafden in optocht naar het stadhuis. De Keet mocht open blijven.
Kort na zijn pensioen overleed zijn vrouw Anny. Hans was diep terneergeslagen. Twee jaar later ontmoette hij een collega-psychiater, Magda Ramaker, met wie hij trouwde. Samen trokken ze eropuit in een kampeerbusje, de vogels achterna; hij kookte op een petroleumstelletje.
Hans bleef werken, hij was bezig aan een onderzoek naar ADHD, een modeziekte, dacht hij. Op vakantie in Sri Lanka werd hij in de hoofdstad Colombo overreden door een bus.
Suggesties voor deze rubriek? Mail naar uithetleven@vn.nl

Gerelateerd