<div class="lead">Colombia-kenner Liduine Zumpolle over de onderhandelingen tussen Farc en regering: &#8216;Veel mensen hebben belang bij de oorlog.&#8217;</div>
<div class="wpg-element paragraph">
Liduine Zumpolle is even in haar huis in Amsterdam om bij te komen van het hectische en gevaarlijke leven dat ze in Colombia leidt.
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
Ze is daar ‘internationaal vertegenwoordiger’ voor Manos por la Paz Internacional, een beweging van oud-Farc-strijders die ontstond in de Colombiaanse gevangenissen. Ze willen hun wapens neerleggen en niet meer terug de jungle in. Het afgelopen jaar verklaarden meer dan dertienhonderd strijders zich gedemobiliseerd. De Nederlandse Zumpolle wordt al vier jaar lang permanent bewaakt door twee bodyguards. Bij de Farc stond ze lange tijd op een dodenlijst en begin 2008 werd er een (mislukte) aanslag op haar gepleegd. Op vrijdag 11 oktober vloog ze vanuit Bogotá naar Amsterdam. Het was de dag dat de Farc bekendmaakte dat Tanja Nijmeijer zou worden toegevoegd aan de onderhandelingsdelegatie die in Havana vredesbesprekingen gaat voeren met de Colombiaanse regering. ‘Op het moment dat het nieuws bekend werd, bleef de telefoon rinkelen, aan het einde van de dag was ik schor,’ zegt Zumpolle. Pauw &#038; Witteman, maar ook internationale televisiestations en kranten belden continu. ‘Hijg, hijg, ongelofelijk wat Tanja losmaakt. Bij de NOS waren ze zo opgewonden dat ze meteen een verslaggever naar Oslo stuurden, terwijl Tanja daar niet eens was.’
De jonge vrouw in de jungle die dodelijke aanslagen op haar geweten heeft versus de doorgewinterde vredesactivist. Zumpolle wordt er ‘doodmoe’ van dat die tegenstelling in de media keer op keer wordt opgevoerd. ‘Tanja Nijmeijer vind ik in wezen een oninteressante vrouw,’ zegt ze. ‘Ze heeft gedateerde politieke ideeën, ze praat precies na wat haar geleerd is bij de Farc. Steeds weer diezelfde versleten zinnen over de noodzaak van de revolutie. Onlangs had ze het over “onze held” Che Guevara. Che Guevara! Iedereen weet inmiddels dat die icoon van de Cubaanse propaganda een meedogenloze moordenaar was. Ze heeft er geen notie van wie Che in werkelijkheid was.’ 
Dagboeken Interessant of niet, Zumpolle is wel medeauteur van een boek over Nijmeijer, dat in het Ne der lands en Spaans verscheen. ‘Dat boek is uitgekomen met de bedoeling een waarschuwing te zijn voor andere, mogelijk bevlogen jonge Europeanen.’
Komende week beginnen de delegaties van de Farc (mét Tanja Nijmeijer) en de regering officieel de vredesonderhandelingen in de Cubaanse hoofdstad Havana. Zumpolle kent verschillende van de onderhandelaars aan beide zijden van de tafel persoonlijk. Sergio Jaramillo (‘de grote architect van deze vredespoging’) kent ze al sinds hij op de ambassade in Parijs zat. Later werd hij viceminister van Defensie (onder de huidige president Santos, destijds minister). ‘Jaramillo is degene geweest die mij destijds de dagboeken van Tanja heeft toegespeeld. Ze hoopten door het verspreiden van die dagboeken te voorkomen dat nog meer verdwaalde “revolutionairen” uit Europa haar voorbeeld zouden volgen. En nu zit hij, o ironie, tegenover haar aan de onderhandelingstafel!’ 
Van de vredesbesprekingen heeft Zumpolle geen al te hoge verwachtingen. Wie vertegenwoordigt de belangen van de arme Colombianen? Van de boeren in het binnenland die dagelijks te maken hebben met besproeiingen van hun gewassen door de regering in samenwerking met de Amerikanen in het kader van de War on Drugs, met landmijnen die door de Farc worden gelegd, die al jarenlang worden gemangeld tussen de strijdende partijen? ‘Aan regeringskant van de tafel zitten vertegenwoordigers van de Bogotaanse elite die niet weten wat in de verafgelegen dorpen speelt,’ zegt Zumpolle. ‘En de Farc-commandanten? Onderhandelen die namens de armen en de boeren? Laat me niet lachen, juist zij hebben het meeste onder de terreur van de Farc geleden.’ Toch is Zumpolle vóór onderhandelingen: ‘Je moet wat. Na vijftig jaar valt het conflict militair door geen van beide partijen meer te winnen.’
</div>
<figure id="post-46095 media-46095" class="align-none"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2012/11/70fc2364-c3a3-450a-9bb8-5216a44440d1_TNM1.jpg" alt="Tanja Nijmeijer op een persconferentie van de Farc in Havana, 6 november. Foto: Jorge Perez/AP/Reporters." /><figcaption>Tanja Nijmeijer op een persconferentie van de Farc in Havana, 6 november. Foto: Jorge Perez/AP/Reporters.</figcaption></figure>
<div class="wpg-element paragraph">
Stampvoetend bellen Liduine Zumpolle komt uit een katholiek Goois gezin, ze is de derde uit een familie van dertien kinderen. Haar vader was eigenaar van de Koninklijke Zumpolle Lederwaren-winkel aan de Amsterdamse Kalverstraat. Maar Zumpolle had niets met het Gooi en nog minder met lederwaren. Ze wilde de wijde wereld in. Ze studeerde aan de sociale academie en liep daarna, medio jaren zestig, stage in Colombia. Zumpolle bleef er twee jaar, het begin van wat een levenslange haat-liefdeverhouding met het land zou worden. In de jaren zeventig voerde ze campagne voor de rechten van landloze boeren, ze werkte jarenlang op de afdeling Latijns-Amerika van Pax Christi, was vijftien jaar geleden al betrokken bij de demobilisatie van een groep guerrillastrijders, voerde internationaal campagne tegen de ontvoeringspraktijken in Colombia en was betrokken bij de vrijlating van diverse slachtoffers van kidnapping. Nu, na meer dan veertig jaar, is ze vergroeid met het land. Ministers kent ze al vanaf hun studententijd, met Farc-kopstukken en leiders van paramilitaire bendes heeft ze vredesinitiatieven bepleit. Stoppen met werken, nu ze zestigplus is? Zumpolle moet er niet aan denken. ‘Ik leid het spannendste leven ter wereld en kan tegelijk veel nuttigs doen. De Colombianen zijn me dierbaar. Aan de top zitten traditiegetrouw vaak lepe oplichters, maar de gewone mensen zijn creatief en ondernemend, zitten nooit bij de pakken neer. Neder land is groen, fris en veilig. Maar het is hier ook wel saai, saai!’
Toen ze nog bij Pax Christi werkte, werd Zumpolle ook wel ‘la passionara’ genoemd omdat ze met verve en soms met rood aangelopen hoofd haar zaak kan bepleiten. Dat is ook te zien in de documentaire Dichter bij Tanja van Leo de Boer uit 2010. Je ziet Zumpolle stampvoetend bellen met onwillende bureaucraten om toegang te krijgen tot gevangenissen waar ze gedemobiliseerde Farc-strijders bijstaat. In de film begeleidt ze Nijmeijers moeder en zusje Marloes op een tocht in de jungle, waar ze hopen op contact met de Hollandse guerrillera. Een jaar nadat de film uitkwam, verscheen  La vida no es fácil, papi (‘Het leven is niet makkelijk, liefje’) geschreven door de Colombiaanse journalist Jorge Enrique Botero. Zumpolle beschouwt het boekje als het antwoord van de Farc op de film over Nijmeijer. Het is de weerslag van een reeks gesprekken die Botero voerde met Tanja Nijmeijer, en waarvan delen te zien waren bij de Ikon en de Wereldomroep. In het boek wordt Zumpolle weggezet als ‘een verlengstuk van de Colombiaanse overheid’. Zumpolle: ‘Het zijn steeds weer dezelfde klassieke aantijgingen, ik raak er niet van onder de indruk.’ Tanja Nijmeijer zei ook tegen Botero dat Zumpolle haar moeder manipuleert. ‘Tijdens de presentatie van zijn boek op de jaarlijkse boekenbeurs in Bogotá,’ vertelt Zumpolle, ‘zagen we op videobeelden Tanja in de jungle. Desgevraagd zei ze dat ze “wel eens” van mij had gehoord. Toen richtte ze zich rechtstreeks tot haar moeder en zei: “Vroeger zei je altijd tegen mij dat ik moest oppassen met slechte vriendjes op school. Dat zou ik nu ook willen zeggen over je omgang met Liduine Zumpolle.” Omdat ik het beloofde weerwoord niet kreeg, ontplofte ik, ik was woest en klaagde dit boerenbedrog luidkeels aan. Het werd een enorme scène, ik werd omstuwd door een grote kring toehoorders. Jorge Enrique Botero heb ik nooit gesproken. Hij heeft me altijd gemeden, ook op die presentatie. En voor publicatie heeft hij me nooit om wederhoor gevraagd.’
Huurling Botero maakt documentairemaker Leo de Boer in zijn boek uit voor ‘huurling’ en ‘xenofoob’. Hij zou Botero niet hebben betaald voor zijn diensten bij het maken van Dichter bij Tanja. ‘Dat is totale onzin. Leo en zijn producent Pieter van Huystee hebben Botero juist duizenden euro’s betaald om voor hun film een interview te regelen met Tanja Nijmeijer. Zonder dat ze het mij destijds vertelden, ik had het ze meteen afgeraden. Het is toen op niets uitgelopen. Later heeft hij het idee gepikt en zelf een interview gedaan met Tanja waarvoor hij veel geld heeft opgestreken van de publieke omroepen. Het is niet onwaarschijnlijk dat Botero een deel ervan aan de Farc heeft moeten afstaan in ruil voor toegang tot Tanja. Publiek geld, mind you. Ik vind dat volstrekt onverantwoord. Allerlei media hebben destijds hijgerig achter Tanja aangejaagd en namen het risico dat hun centen belandden in de zakken van een terreurorganisatie die er niet voor terugdeinst burgers te vermoorden en te ontvoeren, kinderen te rekruteren, op grote schaal in drugs te handelen. Ik vind dat ethisch onverantwoord. En daarenboven naïef en onnozel.’ 
Heeft Zumpolle nog contact met de familie Nijmeijer? ‘Haar zus Marloes is na de film een paar maanden in Colombia geweest om het land te leren kennen. Ze wilde een positieve bijdrage leveren aan de maatschappij, daar waar haar zus destructief bezig is. Ik heb haar in contact gebracht met Operación de mujer a mujer, een initiatief dat ik heb opgezet van vrouwen die hun seksegenoten binnen de Farc willen bijstaan als ze terug willen keren naar hun familie. ’ Dat Nijmeijer nu officieel onderdeel is van de onderhandelingsdelegatie, is volgens Zum polle een publiciteitsstunt. ‘Dat filmpje dat nu is verspreid waarop ze een liedje zingt, ongelofelijk! En maar dwepen met de omgekomen commandant Mono Jojoy, zoals bekend een beest van een vent. Ik ben benieuwd wanneer de Colom­biaanse regeringsdelegatie een einde maakt aan deze poppenkast. President Santos heeft uitdrukkelijk gezegd dat buitenlanders geen rol zouden moeten spelen bij de vredesonderhandelingen. Het is een Colombiaans probleem dat door Colombianen moet worden opgelost, zei hij. En dan komt de Farc met Tanja aan, het is een groot circus.’
</div>
<figure id="post-46095 media-46095" class="align-none"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2012/11/e0fd20cf-066d-4cb2-9268-825303901f4f_LZp1.jpg" alt="&#039;Het is echt een enorme beerput&#039;. Foto: Lenny Oosterwijk." /><figcaption>&#8216;Het is echt een enorme beerput&#8217;. Foto: Lenny Oosterwijk.</figcaption></figure>
<div class="wpg-element paragraph">
Miserabele omstandigheden De Colombiaanse regering was aanvankelijk blij met Zumpolles werk, want iedere Farc-strijder die zijn wapen neerlegt is er een. Zumpolle kent de voormalige president Álvaro Uribe persoonlijk, had goede contacten met diverse hoge officieren in het leger en ook bij de Amerikaanse ambassade. Maar de laatste twee jaar is de klad gekomen in de goede verhoudingen. Zumpolle leverde in de lokale media flinke kritiek op het demobilisatiebeleid van de overheid. ‘Ze doen beloften aan de Farc-strijders die uit de bergen komen, maar die blijken een wassen neus. Juridische zekerheid? Bescherming van de familie van de Farc-strijders tegen wraakacties? Rehabilitatie? Er is geen sprake van. Militaire ondervragers ontfutselen voormalige Farc-strijders die meewerken met justitie met mooie beloften allerlei gevoelige informatie en vervolgens worden ze aan hun lot overgelaten, jarenlang ronddolend in de Kafkaëske juridische en penitentiaire bureaucratie van Colombia.’
Van alle gedemobiliseerde Farc-leden die de afgelopen jaren hebben meegewerkt met justitie, heeft volgens Zumpolle nog niemand strafvermindering gekregen. Nog steeds zitten zij ‘onder miserabele omstandigheden’ vast. ‘Het is een uiterst negatief signaal naar al die guerrillero’s die nu overwegen de Farc te verlaten.’ En dan is er ook nog het demobilisatieschandaal, waar Zumpolle sinds begin 2012 midden in zit. Het gaat om de zogenaamde affaire-Cacice Gaitana. Cacice Gaitana was de naam van een kleine Farc-eenheid die zich in 2006 wilde overgeven. Het was tijdens de aanloop van de herverkiezing van toenmalig president Uribe. De eenheid bestond slechts uit achttien man en dat zou niet echt indrukwekkend overkomen in de media. En dus werd de groep door de overheid gedwongen veertig nep-strijders in haar gelederen op te nemen. Het ging om burgers die in Farc-uniformen werden gehesen en een maand lang de basisbeginselen van de gewapende strijd werden bijgebracht om geloofwaardig over te komen op de dag van de overgave. Zo moesten ze het Farc-lied uit hun hoofd leren en met wapens leren omgaan (het ging soms om speelgoedgeweren). Voor hun toneelstukje kregen ze per kop zo’n driehonderd dollar. Op de dag van de demobilisatie dirigeerde de regering zoals gebruikelijk de media naar de jungle om het heugelijk feit van de overgave vast te leggen. Zestig Farc-strijders die zich overgeven! Zie je wel dat het beleid van de president werkt! 
De politieke commandant van de eenheid, Felipe Salazar, was gedwongen het spel mee te spelen. Zo niet, dan zouden zijn mannen worden gebombardeerd, verklaarde hij later. Na zijn demobilisatie kwam hij in Bogotá terecht, waar hij zich aansloot bij Manos por la Paz en zo Liduine Zumpolle leerde kennen. Ruim een jaar geleden vertelde hij haar de volledige waarheid: hoe hij door de toenmalige autoriteiten onder druk was gezet om de nep-Farc-strijders op te nemen in zijn eenheid. Zumpolle: ‘Ik zei: we moeten naar het Openbaar Ministerie, dit verhaal kan voor jezelf en voor de natie niet zonder gevolgen blijven.’ Klokkenluider Salazar zit nu al negen maanden in voorlopige hechtenis op verdenking van medewerking aan het complot. ‘Hij vormt met zijn verhaal een bedreiging voor kopstukken uit de regering van Uribe, maar ook voor functionarissen die nu onder zijn opvolger Santos dienen,’ zegt Zumpolle. Inmiddels is een generaal die bij de geheime operatie betrokken was opgepakt. De voormalige Hoge Commissaris Vredeszaken Luis Carlos Restrepo, die namens de regering verantwoordelijk was voor demobilisatieprocessen, is naar het buitenland gevlucht. Hij zou hoofdverantwoordelijk zijn voor de schijnoperatie, al dan niet aangestuurd vanuit het presidentiële paleis. 
Te gevoelig De affaire-Cacice Gaitana staat volgens Zumpolle niet op zichzelf. ‘Het is echt een enorme beerput. Bij één overgave van paramilitairen zouden volgens de betrokken commandant maar liefst vijfduizend nep-strijders hebben gezeten. Dit ligt zo gevoelig en is zo pijnlijk; deze zaak willen de Colombiaanse autoriteiten uit alle macht onder het tapijt houden.’ 
De VS en de EU hebben de afgelopen jaren miljoenen gestoken in demobilisatieprogramma’s. Ook Nederland gaf ruim geld voor dit soort projecten. Naar aanleiding van de affaire heeft Zumpolle de diplomatieke vertegenwoordigingen van de EU opgeroepen de hulp stop te zetten zolang deze zaak niet tot de bodem zou worden uitgezocht. Zumpolle: ‘Daar wilden ze niet aan, dat lag te gevoelig. Maar in Washington zitten ze enorm met deze valse demobilisaties in hun maag omdat zij het beleid van president Uribe altijd hebben verdedigd.’
Sinds de affaire losbarstte zijn de verhoudingen tussen Zumpolle en de Colombiaanse overheid nog verder bekoeld. Ze is ervan overtuigd dat al haar vijf mobiele telefoons worden afgeluisterd. Waar ze voorheen zonder al te veel problemen actieve leden en gedemobiliseerden van de Farc in gevangenissen kon bezoeken, moet ze nu speciale toestemming vragen, wat in feite neerkomt op een boycot. Onlangs had ze een gesprek met de afdeling van het ministerie van Binnenlandse Zaken die zorg draagt voor haar persoonlijke veiligheid. Daar bleken ze zo bezorgd dat ze een derde bodyguard aan haar team wilden toevoegen. ‘Ook op het ministerie weten ze dat ik vijanden heb gemaakt binnen het establishment. Ambte naren, militairen, politie, sommigen kunnen mijn bloed wel drinken,’ zegt Zumpolle. ‘Als je me vraagt van wie ik op dit moment meer te vrezen heb, de overheid of de Farc, dan is dat de overheid.’ 
&#8212;
Zie voor meer Tanja Nijmeijer: <a href="https://www.vn.nl/nijmeijer" class="normal" title="https://www.vn.nl/nijmeijer">vn.nl/nijmeijer</a>
</div>

Gerelateerd