De Samaritaan heeft een hart van goud. Bladgoud, wel te verstaan. Balustrades, pilaren en vloeren glimmen in het Parijse warenhuis La Samaritaine, dat is gevestigd net achter het Louvre, op Rue de la Monnaie, Straat van de Munt. Hier ga je naartoe voor high end luxury goods: Dior, Gucci, Louis Vuitton, Dom Perignon en diamanten juwelen. De Samaritaan is het huis van de rijken.

Ze straalt me dan ook tegemoet, Kim Kardashian. Het socialemedia-icoon, tevens miljardair, heeft een extravagante blauwe jurk van Balenciaga aan en houdt een zwarte handtas vast. De beeltenis van Kardashian kijkt uitnodigend over het koopspektakel uit, alsof ze je bij je volgende aankoop hoogstpersoonlijk uitnodigt om tot de jetsettende klasse toe te treden.

Misschien is het wat gek dat het huis van de superrijken de naam ‘De Samaritaan’ heeft. De barmhartige Samaritaan is toch die Bijbelse figuur die arme mensen helpt? Aan helpende figuren hier geen tekort: ik heb nog nooit zoveel glimlachende medewerkers gezien, klaar om me elk moment te hulp te schieten. Ongemakkelijk knik ik op elke hoek.

Zou ik meer koopkracht hebben gehad, dan zouden deze mensen me maar al te graag helpen met het kopen van een Louis Vuitton-kofferset voor 10.000 euro – ja, vulgair als ik ben is het prijskaartje het eerste waar ik naar kijk. Maar stel je eens voor: een met goud bekleedde magnumfles champagne van Moët & Chandon voor 25.000 euro (zou de koper de fles in de glasbak gooien als de laatste druppel eruit is?). Of een diamanten ring van 32.000 euro bij De Beers, het van origine Zuid-Afrikaanse diamantbedrijf met een schimmige reputatie.

De hoge prijzen lijken eerder mensen aan te trekken dan af te weren; het is dringen tussen de Burberry-sjaaltjes en Dior-tassen. En het zijn zeker niet allemaal window shoppers. Jaar op jaar stroomt er steeds meer geld binnen, laten de jaarcijfers van het luxegoederenimperium LVMH zien, dat aan de basis van dit alles staat. Dit Franse conglomeraat Louis Vuitton Moët Hennessy is van de 73-jarige Fransman Bernard Arnault, die van de Franse pers de bijnamen ‘The Terminator’ en ‘de wolf in de kasjmier jas’ heeft gekregen. Dankzij de explosieve groei van zijn imperium kon hij zijn vermogen in een decennium bijna vertienvoudigen naar 200 miljard euro. Daarmee is hij Amazon-oprichter Jeff Bezos en Teslatopman Elon Musk voorbijgestreefd als rijkste man ter wereld.

Niet alleen zijn veel van de luxemerken die hier worden verkocht in handen van Arnault, het hele warenhuis is door hem opgekocht voor 250 miljoen en gedurende vijftien jaar voor nog eens een half miljard euro verbouwd. Maar er is geld zat om te investeren, want ondanks toenemende armoede en dankzij de hoogste inflatie in vier decennia, zijn de handtassen, champagne en diamanten niet aan te slepen voor de rijken. De omzet steeg van 44,7 miljard euro in 2020 naar 79,2 miljard in 2022.

de koolstofkloof

De klimaatcrisis en ongelijkheid zijn nauw met elkaar verweven. Hoe rijker je bent, hoe meer koolstofdioxide je uitstoot. En aan de andere kant: hoe armer je bent, hoe minder je uitstoot en hoe kwetsbaarder je ook nog eens bent voor de gevolgen van klimaatverandering.

In een nieuwe nieuwsbrief neemt journalist Sjors Roeters je mee in zijn verkenning van de koolstofkloof. De rijkste 1 procent stoot wel twee keer zoveel uit als de armste 50 procent van de mensheid. Wie is die 1 procent? Wat maakt hun levensstijl zo extreem verwoestend? En wat kunnen we ertegen doen? Schrijf je hier in.

Goedkoop

Ik zou verbolgen kunnen doen over hoe immoreel het is om een godsvermogen aan dit soort nutteloze overconsumptie uit te geven. Om het feit dat je voor het geld van een ‘luxe’ handtas of een ‘high end’ horloge ook waterputten kan slaan in Liberia of Madagaskar en zo honderden levens makkelijker zou kunnen maken. Redden misschien wel.

Bijna twee derde van alle nieuwe rijkdom tussen 2019 en 2021 kwam terecht bij de rijkste 1 procent van de wereld. De rijken hebben de afgelopen jaren alleen maar koopkrachtswinst gezien.

Maar dat zou veel te goedkoop zijn. En hypocriet. Want ook ik zou al mijn vakantiegeld aan waterputten of malarianetten in Madagaskar uit kunnen geven. Maar dat doe ik niet. Ik neem mijn vakantiedagen op en reis lekker af naar zonnige terrasjes in Italië.

Nee, ik ben niet uit op gemakzuchtig moralisme. Het gaat me hier om waar deze luxegoederen voor staan: de gigantische overconsumptie die buitensporige rijkdom met zich meebrengt, met als gevolg ongekende ecologische verwoesting.

Koopkrachtplaatjes

Het is allemaal goed en wel dat de kranten bol staan van verhalen over toenemende armoede en hoge inflatie, maar dat heeft natuurlijk niet betrekking op iedereen. Voor de klanten van luxegoederenimperium LVMH – laten we ze de 1 procent noemen – is het koopkrachtplaatje de afgelopen jaren allesbehalve verslechterd. Integendeel: de rijken worden veel sneller rijk dan de midden- en arbeidersklasse. Bijna twee derde van alle nieuwe rijkdom tussen 2019 en 2021 kwam terecht bij de rijkste 1 procent van de wereld. De rijken hebben de afgelopen jaren alleen maar koopkrachtswinst gezien. Ze kunnen jaar na jaar méér consumeren. En dat doen ze dan ook.

Dat is niet zonder gevolgen. De laatste jaren wordt steeds duidelijker dat de werkelijke ecologische verwoesting die de mens op aarde aanricht niet door ‘de mensheid’ als geheel komt, maar voornamelijk door de rijken wordt veroorzaakt. De rijkste één procent stoot in honderd dagen meer uit dan de gehele bevolking van het Afrikaanse continent bij elkaar in een jaar.

Als 90 procent van de wereldbevolking van de aardbodem zou verdwijnen, dan nog zou de rijkste tien procent – gemiddeld inkomen: 87.200 euro per jaar, gemiddeld vermogen 550.900 euro – met hun overmatige consumptie als groep tegen 2030 genoeg uitstoten om de grens van anderhalve graad opwarming te overschrijden.

Ongelijkheid vormt de kern van de klimaatcrisis.

Koolstofbudget

We moeten het hebben over het koolstofbudget. Willen we onder de anderhalve graad opwarming blijven, zoals afgesproken in het Akkoord van Parijs om oncontroleerbare klimaatontwrichting te voorkomen, dan hebben we een maximum hoeveelheid CO2 die we nog kunnen uitstoten. Dat is ons koolstofbudget. Dat budget kunnen we voor allerlei dingen inzetten. Bijvoorbeeld voor onderdak, voedsel, water, energie, voor mensen om te kunnen overleven, dus. Maar zoals het nu gaat, wordt het merendeel van het kleine beetje koolstofbudget wat ons nog resteert, opgeslokt door de rijken met hun overmatige consumptie van veel en ver vliegen, grote huizen, superjachten, dikke auto’s.

Je kan je afvragen of we het kleine beetje koolstofbudget dat ons resteert ongecontroleerd moeten laten gebruiken voor luxe-emissies van een kleine minderheid.

Niet alle CO2-emissies zijn gelijk. Natuurkundig gezien misschien wel, maar bij het berekenen van hoeveel we nog mogen uitstoten, gaat er iets mis. Er bestaat namelijk een cruciaal onderscheid: basisemissies tegenover luxe-emissies. Onder de eerste vallen zaken die nodig zijn om in onze basisbehoeftes te voorzien: onderdak, water, voedsel, etc. Luxe-emissies, daarentegen, gaan over zaken die níét nodig zijn om je staande te houden in het leven, zoals privévliegtuigen en met goud bekleedde champagneflessen van 25.000 euro – kortom: overbodige consumptie. De CEO van een superjachtenbouwer vatte het prachtig samen: ‘People don’t need yachts – they want yachts.’

Je kan je afvragen of we het kleine beetje koolstofbudget dat ons als mensheid resteert ongecontroleerd moeten laten gebruiken voor luxe-emissies van een kleine minderheid.

Opofferen

Het moet gezegd worden dat handelen op basis van dat onderscheid tussen basisemissies en luxe-emissies, is gebaseerd op een cruciale veronderstelling: dat ieder mens evenveel bestaansrecht heeft. Op basis daarvan zouden we ieders basisemissies moeten kunnen garanderen. Maar zoals het nu gaat, stelt de Amerikaanse professor in politicologie Henry Shue, die hier veel over heeft geschreven: ‘vragen we de armen om hun basisemissies op te offeren zodat de rijken door kunnen gaan met hun luxe-emissies.’

Als we het erover eens zijn dat ieder mens vanaf de geboorte evenveel recht heeft om te leven, kunnen we het er ook over eens zijn dat iedereen evenveel recht heeft om een basishoeveelheid CO2 uit te stoten, om in de basisbehoeftes voor een goed leven te voorzien. Omdat we maar een zeer beperkt CO2-budget over hebben, volgt hieruit dat alle luxe-emissies die nu door een fractie van de mensheid worden uitgestoten, ten koste gaan van het bestaansrecht van de meerderheid van de mensheid. Overmatige luxeconsumptie zou, als je in gelijkwaardigheid gelooft, niet ten koste mogen gaan van andermans basisbehoeften. Dan kunnen we niet anders dan concluderen dat luxe-emissies zo snel mogelijk moeten worden uitgebannen.

Want mensen kunnen wel roepen dat klimaatverandering door ‘overbevolking’ komt, maar de rijkste 1 procent stoot twee keer zoveel uit als de armste 50 procent van de mensheid. De rijkste tien procent is verantwoordelijk voor de helft van de totale uitstoot.

Bovendien: het koolstofbudget begon niet pas te lopen toen het Akkoord van Parijs in 2015 werd getekend. Door de mens veroorzaakte klimaatopwarming begon zo rond de Industriële Revolutie in de achttiende eeuw. Het merendeel van het koolstofbudget is er doorheen geblazen door het rijke mondiale noorden. Kijkend naar de luxe-emissies is het noorden verantwoordelijk voor 92 procent van de door mensen veroorzaakte CO2 in de atmosfeer. Het koolstofbudget is bijna tot op de bodem opgevreten door het rijke Noorden. En als er niks verandert, gaan de rijken rustig door.

Luxe-emissies doen ertoe. Vanzelfsprekend gaat het dan over de klanten van het LVMH-imperium. Maar natuurlijk ook over eigenaar Bernard Arnault. Zo heeft hij een grote verzameling huizen. Zoals een immens kasteel buiten Bordeaux, een villa aan zee in Saint-Tropez, een herenhuis in Parijs, een hotel en een chalet in de Franse Alpen, vijf villa’s in Beverly Hills, een privé-eiland in de Bahama’s van 53 hectare, een superjacht van 130 miljoen euro, en tot voor kort een privéjet van 50 miljoen euro (dat hij inmiddels heeft verkocht omdat zijn vluchten op Twitter werden gevolgd en geshamed). Nu pendelt hij per gehuurd privévliegtuig tussen deze huizen heen en weer.

Arnault heeft een voetafdruk van luxe-emissies waar weinig mensen aan kunnen tippen, vermoed ik.

Natuurlijk leeft niet elke rijke zoals de rijkste persoon op aarde. Zijn lifestyle kan dus ook niet representatief zijn voor hoe de rijken leven, terwijl dat wel is waar ik naar op zoek ben.

Ik wil onderzoeken hoe de rijke klasse het voor elkaar krijgt om eigenhandig het klimaat de nek om te draaien. Wie zijn deze mensen? Wat maakt hun levensstijl zo extreem verwoestend? Hoe komt deze minderheid hiermee weg? En het belangrijkste: wat kunnen we ertegen doen?