In 2014 krijgt hij een expositie in het Stedelijk, waaraan hij ook een half miljoen schonk. Marcel Wanders: belangrijke ontwerper of stylist voor de nieuwe rijken?

Op een van de koudste maartdagen in de Nederlandse geschiedenis stapt Marcel Wanders (49) uit de lift op de derde verdieping van zijn kantoor in de Amsterdamse Westerstraat, met zijn pr-functionaris een paar stappen achter zich aan.

Hij is licht opgemaakt en gekleed in een op maat gemaakt zwart pak met wijde pijpen, het knoopje van zijn overhemd iets dieper open dan betamelijk, het grijze halflange haar achterovergekamd.

Dit is de man die door The New York Times ‘de Lady Gaga van de designwereld’ wordt genoemd vanwege zijn extravagante ontwerpen en interieurs. Ravissant, net als de bovenste verdieping van het gebouw waar hij zijn gezelschap mee naartoe neemt, en het uitzicht over Amsterdam in de vroege avondzon.

In deze ruimte staat een deel van Wanders’ Personal Editions uit 2007: meubels en objecten in gelimiteerde oplage, zoals de vazen met de Delfts blauwe vegen en de wit gehaakte stoelen, waar Beyoncé er een van heeft. Zijn medewerkers zijn al die honderden ontwerpen van zo’n vijfentwintig jaar design nu aan het inventariseren, want februari 2014 staat een overzichtstentoonstelling gepland in het Stedelijk Museum. Vóór de verbouwing van het museum was afgesproken dat Wanders na de opening in 2008 een expositie zou krijgen. Maar die verbouwing duurde dus iets langer. ‘Jezus, wat heb ik dáár lang op moeten wachten,’ zegt Wanders.

Marcel Wanders behoort tot de topvijf van internationale ontwerpers die wereldwijd gevraagd worden voor inrichting en productdesign. Hij werd in 1996 beroemd met de Knotted Chair voor het ontwerpcollectief Droog, een met de hand geknoopt stoeltje, uitgehard met epoxyhars, dat werd aangekocht door toonaangevende musea zoals het MoMA in New York. Zeventien jaar later heeft zijn vijftig werknemers tellende studio ontworpen voor alle grote internationale bedrijven: KLM, cosmeticamerk MAC, B&B Italia, Marks & Spencer, het Amerikaanse warenhuis Target, Flos, Graham & Brown. Vier belangrijke designmerken, waaronder Cappellini en Alessi, tonen deze week (van 9 tot en met 14 april) op de internationale designbeurs in Milaan werk van hem.

‘Dat hij bekend is, zegt toch niet over zijn kwaliteit?’

Wanders is ook medeoprichter en art director van het internationale designlabel Moooi, waarvan de Nederlandse showroom op de onderste verdieping van het Westerhuis zit. De interieurafdeling van zijn studio werkt momenteel onder meer aan een appartementencomplex in Istanbul en een Mondrian-hotel in Qatar. Afgelopen november gingen de deuren open van het Andaz Hotel in een voormalige bibliotheek van Amsterdam. Het is eigendom van Wanders en Paul Geertman van vastgoedbedrijf Aedes, het hotel wordt gerund door hotelketen Hyatt.

‘Je zou kunnen zeggen dat Marcel Wanders mogelijk als enige die hype rondom Dutch Design in de jaren negentig echt heeft weten te kapitaliseren,’ stelt Guus Beumer, directeur van Het Nieuwe Instituut in Rotterdam, dat sinds vorig jaar het Premsela Instituut voor Design en Mode, het Nederlands Architectuurinstituut en het Virtueel Platform verenigt. ‘En dat is een briljante daad.’

Die mening wordt niet door iedereen gedeeld. Critici verwijten Wanders te zijn afgegleden naar kitsch voor de nieuwe rijken. Wanders’ interieurs zijn een overweldigend visueel spettacolo, tot op de vierkante centimeter met uitbundige patronen gedecoreerd. Muren en vloeren hebben gebloemde motieven, op kolommen en deuren is reliëf aangebracht. In de hotels, restaurants en privéwoningen die hij inricht kom je zuilen van mozaïek tegen, glanzende zwarte tafelbladen, zwevende trappen, kroonluchters in alle vormen en maten. Bij de ingang plaatst hij het liefst manshoge keramieken klokken.

Deze feestelijke inrichting is ook nogal eens versierd met het Wanders-logo, het silhouet van zijn eigen gezicht met een clownsneus erop. Toppunt van weelderigheid is de Villa Moda-zaak in het World Trade Centrum van Bahrein voor sheikh Majed al-Sabah. Het entreehek alleen al is opgebouwd uit enorme parelkleurige bollen. Wanders: ‘Waarom het minimaal maken als je het optimaal kunt doen? Meer is meer.’

Pacemaker

Wanders heeft meer dan eens gezegd blij te zijn dat hij niet is opgegroeid met ‘de goede smaak van in cultuur opgeleide mensen’. Zijn ouders hadden een huishoudzaak in Boxtel, vader en moeder zaten bij de plaatselijke operette. Hij was zeventien toen hij naar de Design Academy Eindhoven ging, toen nog de Akademie voor Industriële Vormgeving Eindhoven. Net toen Wanders dacht: dit wil ik, hier hoor ik, dit is fokking gaaf, stuurde docent Harr Scheffer, formalist in hart en nieren, de eigenzinnige slungel van school. De experimenteerdrift van de jonge Wanders was hem een doorn in het oog, zei hij jaren later in een dubbelinterview met zijn toen beroemde ex-leerling. Wanders is het nog steeds niet vergeten. ‘Ik had genoeg punten om over te gaan, maar Scheffer zei: “Kijk ’s Marcel, je had twee voldoendes, maar ik verander dat nu.” En hij zette er zo een rode streep doorheen.’

Het Andaz-hotel, Amsterdam. Foto: Marcel Wanders Archief

‘Het is heel goed voor me geweest,’ zegt de ontwerper tamelijk ijzig. ‘Ik dacht: fokking ik zal ze…’ In 1984 ging hij na een paar jaar academie in Maastricht en Hasselt vormgeving studeren op de Hogeschool voor de Kunsten in Arnhem. Zijn toenmalige docent industriële vormgeving Paul Schudel typeert zijn oud-student als ‘een zoeker, een zwerver, ongedurig, wilde het onderste uit de kan’. Maar ook: een uitzonderlijk talent. ‘Hij had een heel lenige geest, was uitermate nieuwsgierig en heel kritisch op alles. Hij was altijd met het vak bezig, hij werkte keihard.’ Populair was Wanders niet. ‘Hij was heel zelfverzekerd, wat door zijn medestudenten wel eens als arrogant werd gezien. Hij had ook commercieel gevoel, dacht aan de consument, en dat was zeker toen niet zonder meer gewoon. En hij kon het ook allemaal erg goed presenteren, dat is ook niet iedereen gegeven.’

‘We hebben hem cum laude laten afstuderen, wat helemaal niet kon, want dat is gereserveerd voor een universitaire studie en dit was hbo, maar er is niet zoiets als de cum laude-politie, en we vonden het een heel bijzondere jongen bij wie we iets extra moesten zeggen.’Hij noemt Wanders ‘een beetje een rare einzelgänger’. ‘Ik zag hem wel eens in de stad, ik woonde toen tegenover een redelijk chique meubelzaak en daar zag ik hem regelmatig in de etalage staan koekeloeren. Hij was altijd alleen, in die vier jaar is hij altijd op zichzelf gebleven.’

‘Ik was zo fokking asociaal,’ zegt Wanders nu. ‘Niemand wist zelfs maar waar ik woonde. Ik hield iedereen buiten de deur, want dan had ik tijd om door te werken.’

De jaren daarna, toen hij in de Rotterdamse arbeiderswijk Charlois woonde, werden de moeilijkste uit Wanders’ leven. Het was vóór wat zijn oude vrienden in Rotterdam met vriendelijk ontzag ‘zijn geëxplodeerde sterrenstatus’ noemen. Wanders’ toenmalige vriendin Annette Bakx, moeder van zijn nu veertienjarige dochter Joy, kreeg tot tweemaal toe borstkanker. Zelf werd hij geveld door een reeks opeenvolgende TIA’s, korte hersenberoertes die werden veroorzaakt door hartritmestoornissen. Op zijn vierde was bij Wanders een ernstige hartafwijking geconstateerd, op zijn vijftiende kreeg hij een pacemaker. Dienand Christe, met Wanders oprichter van WAACS, een Rotterdams designbureau, herinnert zich dat Wanders tijdens een gesprek op kantoor plots verward deed, en daarna op de grond lag.

‘Ja, dat had ik soms,’ zegt Wanders laconiek. ‘De laatste was zo’n jaar of acht geleden. Mensen die zelf gezond zijn, schrikken daar wel eens van.’

Wanders, op zoek naar een manier om met de ziekte van zijn vriendin om te gaan, liet zich in de Verenigde Staten moed inpraten op seminars van life coach Anthony Robbins, auteur van Awaken the Giant Within. Hij bezoekt dergelijke seminars nog steeds met enige regelmaat. ‘Gewoon een vorm van zelfontplooiing.’

Het Mondrian-hotel in Miami. Foto: Marcel Wanders Archief

Na Bakx’ genezing verhuisden ze naar Amsterdam. Rotterdam was de stad van de ziekte en de beperking geworden, in Amsterdam ‘zat de poëzie tussen de straatstenen’.

Verrassing en herkenning

Het is niet een begrip dat je snel associeert met het design van Wanders, maar duurzaamheid is volgens de ontwerper een belangrijk thema in zijn werk. In eerste instantie als psychologisch gegeven. ‘Ik wil objecten maken die vertrouwd aanvoelen, waar mensen een gevoelsband mee krijgen.’ Hij wijst naar een beker op tafel: ‘Het gaat me niet om dat ding, maar om wat het doet met jou, met jouw hart en jouw hoofd.’

Hij doet dat door in zijn meubels, serviezen en andere producten bewust herkenbare vormen uit het verleden te gebruiken, zoals het krullerige van de barok. Door de herkenning voelen ze vertrouwd aan. Zodra mensen zich gaan hechten aan voorwerpen en ruimtes, vervangen ze die niet zo snel door iets nieuws; dat is dan het ecologische aspect van de duurzaamheid.

Spelen met vormen om de gevoelswaarde te vergroten, is een van de belangrijkste kenmerken van Wanders’ werk. Dat kunnen archetypische vormen zijn, zoals die van de Big Shadow, een lamp voor het Italiaanse Cappellini die oogt alsof hij door een kind getekend zou kunnen zijn, of historische, zoals de New Antiques-serie, oorspronkelijk ontworpen voor restaurant Thor in New York, waarin strakke elementen gecombineerd worden met weelderig gedraaide houten poten en rugleuningen.

‘Zijn soepele gebruik van stijl- en beeldcitaten uit dan weer de biedermeiertijd en vervolgens weer het modernisme zegt natuurlijk vooral één ding,’ stelt Guus Beumer van Het Nieuwe Instituut: “Ik ben een postmodernist.” Als postmodernist benut je doelbewust datgene wat al bekend is. Je rol als ontwerper is niet langer georganiseerd rond het idee van het unieke en het onbekende, maar je zet doelbewust in op verrassing en herkenning. Hierdoor bied je als ontwerper wel altijd het idee van het nieuwe, maar zonder je publiek van je te vervreemden.’

Het houtje op het schoteltje

Bij Wanders moet een ontwerp in een traditie staan, zoals een mens tot zijn familie. Alles draait om compositie en relaties, dat wil zeggen: de verhouding van elementen ten opzichte van elkaar. Om dat te verduidelijken vertelt de ontwerper een anekdote uit zijn studietijd. In Arnhem had Wanders op een dag een klokje gemaakt. Zijn docent (Paul Schudel) had hem geprezen. Had gezegd: ‘Het is een heel goed klokje. Daar heb je goed aan gewerkt. Het kan zó in productie. Maar eeeh… het is eigenlijk zó lelijk.’

De Airborne Snotty Vase, uit Wanders' poëtische beginjaren. Foto: Marcel Wanders Archief — De Airborne Snotty Vase, uit Wanders’ poëtische beginjaren. Foto: Marcel Wanders Archief

Wanders: ‘Ik was zó verontwaardigd! Ik zei: “Lelijk? Wat ben jij nou voor een wijf, man.” Ik was conceptueel, rationeel, filosofisch. Met “mooi en lelijk” was ik nooit bezig geweest.’ Wanders liet het een week of drie, vier bezinken, en dacht toen: misschien moet ik het eens gaan onderzoeken, dat idee van schoonheid. Hij had een kamer, wijst hij, ‘zo groot als deze ruimte, vol muizen en midden in die kamer legde ik een paardendeken met zo’n glanzend randje eromheen’. Hij legde er wat voorwerpen op en een maand of negen, tien, dat hele verdere schooljaar, liep hij daar dagelijks een uur of twee omheen, ‘dan haalde ik het kopje weg, of het schoteltje, of ik legde het houtje op het schoteltje’ en zo bestudeerde hij de betekenis van compositie voor het begrip ‘schoonheid’.

Zijn conclusie: wat mooi is, zit ’m nooit in de dingen, maar in de relatie van de dingen tot elkaar. Hoe ze zich tot elkaar verhouden. Compositie speelt sindsdien een belangrijker rol. Wanders ziet een ruimte als een verhaal, een muziekstuk, een voorstelling. Maar het is nooit maar één concept of één thema, er worden zeker twaalf tot vijftien invalshoeken met elkaar in verband gebracht. Zoals in het Amsterdamse Andaz-hotel, dat de verhaallijnen ‘de creatieve industrie, videokunst, bibliotheek, Alice in Wonderland, de Gouden Eeuw, het gevoel van thuis’ verenigt. Of het je persoonlijke smaak is of niet, op een zaterdagmiddag is er in de lobby en de leeszaal geen stoel onbezet.

Aanstellerij

Over the top, tart de goede smaak, aanstellerij. Wanders heeft inmiddels meer tegen- dan voorstanders van zijn stijl gekregen, meent Ann Maes, een toonaangevende denker over Nederlands design. ‘Het “teveel” aan alles heeft een averechts effect.’ Maes is opgeleid als industrieel vormgeefster, jureert op designopleidingen in binnen- en buitenland, adviseert de overheid over het promoten van vormgeving en was art director van onder andere Artifort en Lensvelt. Wanders is volgens haar ‘de extravagante modestylist onder de ontwerpers’. ‘Het jasje en de manier waarop het zit is belangrijk, de inhoud niet. Dat noem je styling en decoratie, maar designinnovatie is het niet. Er zijn honderden goede ontwerpers te noemen die in de geschiedenis van grotere betekenis zijn geweest voor het vakgebied, voor onze leefomgeving en voor de design-minded kopers. Marcel Wanders is wel bekend, maar dat zegt toch niets over zijn kwaliteit? Hij heeft ook geen school gemaakt onder designers, want ik zie niemand hem nadoen, en hij is zeker niet toonaangevend.’

Wie je ook spreekt, unaniem prijzen ze de beginontwerpen van Wanders. Dan vallen termen als ‘poëtisch’, ‘ingetogen’, ‘innovatief’ zoals het lampje in de vorm van een kaars dat uitgaat als je ertegenaan blaast, de Knotted Chair, het vliegtuigbestek voor KLM, later misschien de kandelaar Lucy.

‘Graag zie ik de Wanders terug van zijn beginjaren,’ zegt Maes. ‘Maar nu is zijn werk zo extreem geworden dat het eigenlijk alleen nog wordt gepruimd door cultuurloze mensen. Hij heeft zich ook laten kapen door opportunistische producenten, die smakeloze markten bedienen als die van Dubai, van de Russen en de Amerikanen… en met die van de Chinezen kan hij ook nog een paar jaar vooruit.’

De Knotted Chair. Foto: Marcel Wanders Archief

Wanders is bekend met de kritiek. Hij noemt het ‘designfundamentalisme’. Nederlanders zijn volgens hem in het modernisme blijven hangen. Modernistisch design, dat hoorde bij de moderne geïndustrialiseerde maatschappij begin vorige eeuw, was sober en geometrisch, zodat het door machines kon worden gemaakt en als massaproduct in ieders huishouden kon staan. De rechte lijn stond voor de democratisering van design. Wanders snapt niet dat die stijlopvatting nog steeds wordt gehuldigd. ‘Waarom je wensen nog steeds beperken tot de mogelijkheden van machines nu we door de technische vooruitgang de meest delicate en organische vormen tot stand kunnen brengen?’

‘Vandaag denken we als er een paar details op muren zitten dat het overgedecoreerd is,’ zegt hij in de monografie Behind the Ceiling uit 2009. ‘We zijn zo gewend aan lege witte ruimtes, maar tweehonderd jaar geleden dachten mensen dat een witte ruimte een ruïne was.’ Op aardewerken borden die hij in opdracht van Koninklijke Tichelaar Makkum ontwierp, zette hij provocerend de omslag van het boek van Adolf Loos Ornament und Verbrechen uit 1908, waarin de Oostenrijkse architect beweert dat ‘de evolutie van cultuur hand in hand gaat met de eliminatie van ornamenten op nuttige objecten’. En dat decoratie in direct verband staat met criminaliteit. Wanders: ‘Daarom is het fijn werken met mensen uit gebieden die zich nu pas openen voor de wereld, het Midden-Oosten, Azië, Zuid-Amerika, die hebben niet honderd jaar aan culturele dogma’s achter de rug.’

Vijfhonderdduizend euro

Hoort het werk van Wanders in het Stedelijk Museum? Timo de Rijk, hoogleraar designcultuur aan de Vrije Universiteit Amsterdam, snapt het niet helemaal. ‘Ik denk dat hij veel ontwerpers heeft geleerd hoe je razendsnel van een tegencultuur over kunt stappen naar een succesvolle commerciële ontwerppraktijk,’ zegt hij. ‘Dat is natuurlijk heel slim, want een relevante tegencultuur bestaat allang niet meer. Maar daardoor doet zijn werk me soms ook denken aan de smaak van gebruinde middenstanders met een trophy wife die op hun begrafenis ‘I Did It My Way’ willen horen. Hij heeft een bijna karikaturale opvatting over schoonheid en esthetische beleving. Dat zie je nu op veel meer plekken, en ik moet zeggen dat me dat in hotels een stuk minder stoort dan in musea.’

Bovendien: ‘Wanders speelt al enige tijd bijna geen rol meer in het discours van het ontwerpen, en het Stedelijk kent een traditie van actuele discussie en ze willen, zoals ze dat nu noemen een “kunstenaarsmuseum” zijn. Vanuit die optiek kan ik geen argument te bedenken waarom het Stedelijk voor Wanders kiest.’

Eind november, toen het Andaz-hotel openging, schonken Wanders, zijn zakenpartner Paul Geertman van Aedas Real Estate en hotelketen Hyatt gezamenlijk vijfhonderdduizend euro aan het Stedelijk. In het persbericht van Aedes stelt Paul Geertman: ‘De ontwikkeling van het Andaz stelde ons in staat een nieuwe plek te creëren waar we kunst met een breed publiek kunnen delen. Voor mij was het een logische stap om de banden en de samenwerking met het Stedelijk Museum en de stad Amsterdam nog verder te versterken. Wij delen tenslotte de passie voor moderne kunst en Amsterdamse cultuur.’ Het Stedelijk richtte van de donatie een ‘Hyatt Zaal’ in. De creatieve samenwerking behelst ook videokunst: het Stedelijk leent het Andaz drie werken per jaar, het Andaz schenkt het Stedelijk op haar beurt jaarlijks een video-installatie.

De Big Shadow-lamp. Foto: Robbie Kavanagh, Sebastiaan Westerweel, Alberto Ferreroproduc

De donatie werd op 30 november gevierd met een lunch in de ambtswoning van burgemeester Eberhard van der Laan samen met de wethouder van Cultuur Carolien Gehrels. Artistiek directeur Ann Goldstein liet weten ‘erg uit te zien naar een grote tentoonstelling van Wanders’ werk in 2014’.

De woordvoerster van het Stedelijk ontkent ten stelligste dat je tegenwoordig een tentoonstelling kunt kopen. Het Stedelijk is al sinds 2005 met Wanders in gesprek over een grote overzichtstentoonstelling van zijn oeuvre, laat ze weten, en in 2006 is die daadwerkelijk in de tentoonstellingsplanning opgenomen. Het is te wijten aan de lange sluiting dat hij nu pas wordt georganiseerd. ‘Financiële donaties leiden nooit tot de keuze voor een expositie of andere invloed op het programma.’

Wanders zegt zelf in eerste instantie nog vrolijk: ‘Ik beloof je dat als dat wel zo zou zijn, we dat beter verstopt zouden hebben,’ maar baalt later ontzettend van de suggestie dat hij en zijn zakenpartner iets bij het Stedelijk zouden hebben ‘gekocht’. ‘Probeer je iets leuks te doen, probeer je iets goed te doen, krijg je dit. Daar word ik echt zó verdrietig van.’

Intens doordacht

‘Het is niet alleen maar een dessin dat hij ergens overheen legt,’ zegt Ingeborg de Roode, conservator van het Stedelijk beslist. ‘Het is waar, het bewerken van oppervlakken met opvallende patronen is heel belangrijk in zijn werk, maar dat is sinds het begin van deze eeuw een tendens in de vormgeving die wij “het nieuwe ornament” noemen. Je ziet het bij Tord Boontje, bij Studio Job en ook bij Marcel. Het is een reactie op het modernisme dat in veel landen, waaronder Nederland, lang doorwerkte. Bij Marcel bevat het vaak referenties aan historische stijlen, het is echt te gemakkelijk om dat “styling” te noemen.’

De Roode loopt door het deel van het Stedelijk Museum waar over een klein jaar de overzichtstentoonstelling van Wanders komt. Nu hangt het werk van de Amerikaanse kunstenaar Mike Kelley er nog. ‘Kijk,’ wijst ze, ‘in dit hele gedeelte komt een theatrale, multimediale presentatie, met daarnaast een meer analytisch gedeelte waarin verschillende thema’s aan de orde komen en in deze zaal hier komt een lounge.’

‘Wanders verdient een echt serieuze overzichtstentoonstelling nu hij op het hoogtepunt van zijn carrière is,’ vindt ze. ‘Hij is een van de belangrijkste ontwerpers, ook internationaal. Hij was in de jaren negentig een van de eerste productontwerpers die zich weer richtte op de ambachtelijkheid die nu zo hot is. Hij werkte ook als een van de eerste met nieuwe materialen en technieken als de 3D-scan en digitaal printen in nylon. En met Moooi heeft hij een heel goed label neergezet, dat ruimte biedt aan interessante jonge ontwerpers als Maarten Baas, Osko & Deichmann, Nika Zupanc en Arihiro Miyake.’

Bewonderaars van Wanders zeggen: je vergist je deerlijk als je denkt dat-ie louter aan de oppervlakte aan het pielen is. Het is allemaal intens doordacht.

Uitleggen wat hij aan het doen is, wordt een belangrijk thema in de tentoonstelling. De Roode: ‘de visie erachter blootleggen, de diepte in gaan, laten zien hoe rijk inhoudelijk het is’.

‘Het is ontzettend mooi alles te kunnen laten zien aan de Nederlanders,’ zegt de Oostenrijkse senior designer Karin Krautgartner die sinds 1999 voor Wanders werkt en de tentoonstelling mee inricht. ‘Misschien dat de critici er dan wat positiever naar gaan kijken, dat er eindelijk eens een omslag komt.’

Meer dan een hotelkamer

Wat gaat er gebeuren na die tentoonstelling? Is hij dan klaar? ‘Ja,’ zegt Wanders, ‘misschien is het wel klaar ja. Daar denk ik steeds vaker aan, dat het wel eens klaar kan zijn.’ Maar daarmee bedoelt hij niet ‘zich terugtrekken’, maar juist ‘doorontwikkelen’. Hij tikt met zijn lange smalle vingers op de tafel. ‘Ik word vijftig dit jaar, ik voel sterker dan ooit dat ik na die tentoonstelling andere dingen ga doen.’ Hij is zich aan het voorbereiden op wat een groen entrepreneurschap lijkt maar waarover hij zich alleen in de vaagste termen uitlaat. In ieder geval gaat hij in november een MBA volgen aan de INSEAD business school in Fontainebleau. Binnenshuis, zo vertelt een naaste medewerker later, zijn de leidinggevende rollen al anders ingedeeld.

En dan klaar ook met Amsterdam misschien, nu zijn dochter bijna volwassen is? Hij knikt langzaam. ‘Negenennegentig procent van mijn werk is internationaal. Ik reis heel erg veel. Het wordt logisch dat ik een aantal plekken “home” ga noemen, om daar iets meer dan een hotelkamer te hebben, en dan doel ik op de wereldsteden waaraan jij nu denkt.

Ik voel me op dit moment, als hartpatiënt, gezonder dan ooit, ik ren meer kilometers dan ik ooit heb gekund, ik drink niet meer. Anderen kopen een zeilboot als ze vijftig worden. Ik ga juist nog een beetje verder rammen en aan de wereld bouwen.’

Gerelateerd