De Nederlandse overheid stimuleert de ontwikkeling van zelfrijdende auto’s en heeft ons land als testland verklaard. De regelgeving is helaas nog niet klaar voor de zelfrijdende auto.
De zelfrijdende auto zal volgens de overheid zorgen voor meer veiligheid op de weg. Negen uit de tien verkeersongevallen zijn namelijk het gevolg van een menselijke fout. De grote vraag is: wie is er aansprakelijk wanneer er toch een ongeluk gebeurt met een zelfrijdende auto?
De regelgeving is nog niet klaar voor de zelfrijdende auto. ‘Aansprakelijkheid is een hele lastige in dit onderwerp. Tot nu toe was de mens altijd verantwoordelijk. De mens werd geacht achter het stuur te zitten en controle te houden over zijn voertuig. In de basisregelgeving staat zelfs nog dat de mens controle moet houden over voertuig en dier – gebaseerd op paard en wagen,’ vertelt Gerben Feddes van de Rijksdienst voor het wegverkeer (RDW).
Wanneer de auto geheel zelfstandig rijdt, ligt het natuurlijk voor de hand dat niet de eigenaar, maar de autofabrikant aansprakelijk is. Dit zou betekenen dat de eigenaar in de toekomst geen WA-verzekering meer hoeft af te sluiten. Volgens Melanie Schultz-van Haegen (Minister van Infrastructuur en Milieu) is dit voorlopig nog niet aan de orde: ‘Ik denk dat de bestuurder uiteindelijk aansprakelijk blijft, omdat er zelfs bij een zelfrijdende auto altijd wel momenten zullen zijn waarop de automobilist zelf weer het stuur in de hand moet nemen.’
Het Kennisinstituut Mobiliteitsbeleid (KiM), onderdeel van het ministerie van Infrastructuur en Milieu, publiceerde onlangs het rapport Chauffeur aan het stuur? Hierin werden vier mogelijke toekomstscenario’s geschetst voor een verkeer- en vervoerssysteem met zelfrijdende auto’s. Het KiM heeft onder andere gekeken naar het niveau van automatisering: kunnen auto’s geheel zelfstandig rijden of moet de mens in drukke steden toch zelf het stuur overnemen? Dit is natuurlijk erg afhankelijk van de technologische ontwikkelingen, maar ook van het vertrouwen van de consument in zelfrijdende auto’s. Ook is de vraag ‘Is de consument bereid zijn auto met anderen te delen?’ in de verschillende scenario’s meegenomen.
In het eerste scenario gaat het KiM ervan uit dat auto’s geheel zelfstandig kunnen rijden en de consument in hoge mate bereid is zijn auto met anderen te delen. De zelfrijdende auto wordt een dienst, een onderdeel van het openbaar vervoer. Hierbij is een autoverzekering voor de consument dus waarschijnlijk niet meer nodig. In scenario twee hecht de consument wel veel waarde aan het bezit van een auto. De technologie is, net zoals in scenario één, hoog ontwikkeld. In de auto’s is geen stuur aanwezig, dus de eigenaar kan niet verantwoordelijk worden gehouden voor een ongeval. De autofabrikant zal in dit geval waarschijnlijk aansprakelijk worden gesteld. De eigenaar zal dan nog wel zelf een beperkt cascoverzekering of een allrisk-autoverzekering kunnen afsluiten, zodat hij verzekerd is voor onder andere diefstal en schade door storm of bliksem.
Maar wat als de technologie nog niet zo ver is dat auto’s geheel zelfstandig kunnen rijden en de consument nog niet genoeg vertrouwen heeft in de zelfrijdende auto? Hiervan wordt een beeld geschetst in scenario drie en vier. In scenario drie hebben mensen een eigen auto. Zij moeten in drukke steden nog wel de handen aan het stuur houden, maar op snelwegen en provinciale wegen rijdt de auto zelf. De automobilist kan dan gewoon een dutje doen. Op het moment dat hij de stad nadert krijgt hij waarschuwingsmeldingen, geluiden en trillingen in de stoel, die aangeven dat hij het stuur weer moet overnemen. Reageert de automobilist hier niet op? Dan parkeert de auto zichzelf aan de rand van de stad. In deze situatie zou de eigenaar nog wel aansprakelijk zijn voor een ongeval in de stad. Ook in scenario vier zit volledig geautomatiseerd rijden er nog niet in en rijden mensen in drukke steden nog steeds zelf. Het verschil met scenario drie is dat mensen het in dit scenario geen probleem vinden om hun auto te delen met anderen. Ook hier zijn auto’s een onderdeel van het openbaar vervoer geworden en is het voor consumenten niet nodig om zelf een autoverzekeringen te vergelijken en af te sluiten.
Welke van deze scenario’s het meest lijkt op onze toekomst met de zelfrijdende auto, weten we natuurlijk nog niet. De scenario’s zijn ontwikkeld om analisten en beleidsmakers te inspireren en te helpen met onzekerheden om te gaan. Veel autofabrikanten zijn al bezig met testen en in 2020 zullen de eerste zelfrijdende auto’s op de markt komen. ‘Ik denk dat het in 2030 een normaal deel uitmaakt van ons beeld op de weg,’ aldus minister Schultz-van Haegen. Volgens Gerben Feddes zal in de eerste zelfrijdende auto’s nog wel een stuur aanwezig zijn. ‘De echte autonome auto’s waarbij we een film kunnen gaan kijken en achterover kunnen leunen, daar zijn we nog lang niet. Dat gaat echt nog wel 20 jaar duren,’ zegt hij.