<div class="lead">Teksten vol fijn gevoel en engagement, dat ontdekt schrijver en popjournalist Leon Verdonschot als hij nederhop analyseert.</div>
Zomaar een vraag. 
‘Gelukkig zit ’m in het blij zijn met wat je hebt / Oh ja? / Maar wat als ik aids heb?’ 
En nog een. 
‘Denkbeeldige vrienden komen niet meer op visite / Ik vraag me af waarom / Waar the fok is de liefde?’ 
Was getekend: Fresku, specialist in waarheden als een koe (die eerste). En De Jeugd van Tegenwoordig, specialisten in fraaie rookgordijnen (die tweede).
Nog een citaat, en niet zomaar een. ‘Op 11 september vlogen twee vliegtuigen door de World Trade Center. (…) Het is in scène gezet door Bush en z’n vrienden / Als smoes voor een oorlog waar zij miljarden aan verdienen / We zien de feiten niet, omdat velen worden gebrainwashed / Door radio, krant en tv, maar ik kijk er doorheen, gast.’
 De bron? Nee, niet een van de ontelbare samenzweringssites waarop alle wereldproblemen samenhangen met elkaar, en vooral met de Verenigde Staten én Israël. De bron is een songtekst. Van rapper Appa. Het zou op basis van het even stroeve als paranoïde citaat verleidelijk zijn, maar het is onmogelijk te stellen dat hij geen talent heeft: Appa was medeverantwoordelijk voor de sterke soundtrack van een van de beste Nederlandse films van de laatste jaren, het rauw-realistische Wolf.
Waar Appa ook een talent voor heeft: de verdenking van antisemitisme op zich laden. Als Appa een tweet stuurt tegen Lodewijk Asscher, vermeldt hij altijd fijntjes de Joodse achtergrond van onze vicepremier.
Wat evenwel weer onmogelijk is, is beweren dat Rachid El Ghazoui (zijn geboortenaam) zich onttrekt aan de problemen van deze wereld. Zelfs voor het ronduit beruchte collectief THC (Tuindorp Hustler Click) uit Amsterdam-Noord waar hij vroeger deel van uitmaakte, gold dat uiteindelijk: ‘Allochtoon: ik hoor het woord te vaak, en het stoort me vaak / Vandaar dat dit gevoel wordt gevoeld door velen / De straat is overspoeld met jonge multiculturelen / Met dezelfde visie, op weg naar hogere posities / Niet te stoppen door de wet of de politie zie wat ik zie / Het is geen fictie het zijn feiten, we laten het blijken / God, het spijt me in m’n hart ben ik zuiver, maar ze sluiten me buiten.’ 
Als de definitie van engagement is ‘belang hechten aan een maatschappelijke kwestie’, en dat is het volgens Wiktionary, dan was en is Appa een geëngageerde artiest. 
En daarin is hij bepaald niet de enige in de Nederlandse hiphop.
<h5>Euforische optredens</h5>
Ze zijn volkomen terecht de twee meest bejubelde Nederlandse hiphoppers van het afgelopen jaar: Fresku (uit Eindhoven) en Typhoon (uit Zwolle, de stad die lang op afstand het hiphopklassement leidde). Ook hun blik richt zich veel verder dan hun navel. Het tekstuele universum van vooral Typhoon is het diapositief van dat van Appa. Ook vanwege zijn euforische optredens die lijken op een viéring, ja zelfs een gospeldienst, is hij uitgegroeid tot de Nederlandse belichaming van muziek als verbindingsmiddel en meer van die uitgekauwde welzijnstermen die bij zijn liveshows wonderlijk concreet worden. ‘Pootje baden in het universum’, noemt hij het zelf op zijn succesalbum Lobi Da Basi – Surinaams voor ‘Liefde is de basis’, waarmee de toon is gezet.
Maar ook Typhoon is, met name als hij zichzelf onder de loep neemt, verre van een dromer. Op het album staat een nummer dat zich ronduit laat beluisteren als een tussenevaluatie van zijn eigen leven: ‘Glenn 1984’, een verwijzing naar zowel een schilderij van Jean-Michel Basquiat als zijn eigen voornaam en geboortejaar. Na enkele verwijzingen naar artiesten die hem hebben beïnvloed (Louis Armstrong, Extince, Postmen, Opgezwolle) komen de levenslessen: ‘Heere, heere / Ik hoef me niet te generen / Ik hoef me niet te bewijzen / Niemand iets te verwijten / Dus je begrijpt: geen pretenties / Ik zeg je, dit is geen prestigekwestie meer, dit is urgentie / Leer een beetje van mijn fouten, luister wat meer naar je ouders / Als ze zeggen dat je beter wat kan sparen voor later / Later is nu. En nu is eerder dan tijd geleerd heeft om te kruipen / ’t Is nu of nooit en meer van die zooi.’
Die plotselinge ‘je’-vorm klinkt wat al te zeer naar een voetballer die een interview geeft en het valt, zoals alle songteksten, pas echt op z’n plaats wanneer Typhoon het zíngt en je de muzikale rijkdom aan ideeën hoort, maar zelfs op papier valt het talent op. Net als de opmerkelijk vrije combinatie van bijna vrome ernst en een gebrek aan eerbied ervoor: ‘Meer van die zooi.’
Zelfs wanneer hij de liefde bezingt, schemert de realiteit door de romantiek: ‘Het is op zijn tijd een strijd / Maar ik zou met niemand anders willen vechten.’
Ook Fresku zingt geregeld over de liefde. Op zijn debuutalbum Maskerade stond in 2012 een nummer dat gewoonweg zo heette, ‘Liefdesliedje’. Het begon zo: ‘Ik ben hard voor haar / Want ik ben het ook voor mezelf / Ik kan het niet uitleggen / Maar soms ben ik boos op mezelf / En reageer het op haar af / Wat een domme sukkel / Als ik een man was / Kon ik mijn zwaktes onderdrukken’.
<figure id="post-226993 media-226993" class="align-none"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2015/08/VN_Fresku59145.jpg" alt="" /><figcaption>Fresku. Foto: Jeroen Hofman</figcaption></figure>
<h5>Opschepmuziek</h5>
Het cliché van hiphop is dat het opschepmuziek is. Grootdoenerij op melodie, gebral op rijm. Het heeft niet voor niets een cliché kunnen worden, geregeld was en is het waar, maar als je érgens Nederlandse hiphop niet van kunt beschuldigen, is het een gebrek aan kwetsbaarheid. Het is ook geen nieuwe ontwikkeling: Extince, een van de vaandeldragers van het genre, nam zichzelf al tamelijk genadeloos onder de loep in de jaren negentig. Letterlijk alle gradaties van kwetsbaarheid zijn vertegenwoordigd in het werk van hiphoppers, van milde zelfspot tot een venijn dat grenst aan de zelfverachting. 
Dat Fresku op de Body Mass Index iets te hoog zal scoren: hij weet het als geen ander. In zijn nummer ‘Kreeft’: ‘Ik sta bekend als die dikke met blubberbuik.’
En nee, jóng en aanstormend is hij inmiddels ook niet meer. In ‘Altijd alleen’: ‘Niemand wil me zien rappen als ik veertig ben / Maar soms lijkt het alles wat ik kan / Als ik eerlijk ben’. 
‘Als ik eerlijk ben.’ En precies dat zijn ze vaak. Soms zelfs op het ronduit volkssentimenele af. Zelfs Jebroer, die hoort tot het segment waar feest, drank en pillen een grotere rol spelen in het dagelijks leven dan de vraag wie verantwoordelijk was voor 11 september, opende zijn album Gouden tranen vorig jaar met deze sterke vondst: ‘School was niks voor mij / En ik was niks voor school.’
Grappig bedacht en effectief: in elf woorden het beeld neergezet van een drop-out. En vervolgens: ‘Mijn vader was er vaak niet / Mijn moeder was er altijd / Ik hou van hun allebei / Maar ik kan meer bij m’n mama kwijt’. 
‘M’n mama’ – wanneer Nederhop het sentiment opzoekt, is de geest van André Hazes nooit ver weg.
<h5>Undergroundhit</h5>
De twee grote sterren van dit moment uit de hoek van Jebroer, zijn Ronnie Flex (met wie hij de lompe rampestamper ‘Hoesten Als Bejaarden’ opnam) en zijn compagnon Lil’ Kleine, die laatst nog in aanraking kwam met het gezag in de persoon van de Hilversumse burgemeester Pieter Broertjes. Het kwam zelfs tot een televisiedebat, waarbij duidelijk werd dat Lil’ Kleine niet over de intellectuele bagage van Fresku of Typhoon of het retorische bombast van Appa beschikt.
Wat Ronnie Flex en Lil’ Kleine dan wel weer lukte: een heuse maatschappelijke discussie (of nou ja, in ieder geval enkele bijdragen op de opiniepagina’s van de kranten) uitlokken over een sóngtekst, namelijk die van hun hit ‘Drank &amp; Drugs’. Het nummer, dat al een enorme undergroundhit was voor het op de radio viel te horen (dat geldt overigens voor meer Nederlandse hiphop, ook in dat opzicht is het letterlijk volksmuziek), is een verheerlijking van drank en drugs – althans, voor wie snel de weg kwijtraakt in een universum waar ironie iets diffuser is dan een vette knipoog. <q class="pull-left">Naadloos glijdt de erfenis van Neerlands Hoop de hiphop in </q>Het debuutalbum van Ronnie Flex trok zich vorig jaar, net als de generatie waar de begintwintiger toe behoort, geen bal aan van afbakeningen. Het is hiphop, maar net zo goed disco en r&amp;b, en zelfs gabber. Credible of commercieel? Dat zijn discussies uit de achterhoede, horend bij een vorige generatie. De titel van zijn album was ronduit literair: De nacht is nog jong net als wij voor altijd. Zijn metaforen zijn dat zeker niet altijd, maar vermakelijk zijn ze vaak wel, op en neer stuiterend tussen aandoenlijke mooischrijverij (de tanden van een meisje zijn ‘nog witter dan een lijntje’) en bijna puberale geestdrift: ‘Ik weet nog in de tweede klas / Toen ik een kleine jongen was / Wou je niks met mij / Omdat ik nog een broodtrommel had.’ De conclusie van het nummer is de desillusie: ‘Meisjes, meisjes, meisjes / Ik zeg eerlijk: ik begrijp jullie niet.’ Het levert zelfs in dreigementen nog een lach op. Althans, het is niet te hopen dat Ronnie Flex dacht dat het grimmig uitpakte, dat dreigement in ‘Op de maan staan’: ‘Ik hoop dat de kogels door je voortuin vliegen / Jij en je laptop naar de gallemiezen.’
<h5>Vrijbuitersgeest</h5>
Ronnie Flex is de bastaardzoon van De Jeugd van Tegenwoordig, het gezelschap dat de verklaarde taalliefde in de Nederhop koppelde aan de erfenis van grote taalvernieuwers als Van Kooten en De Bie en Wim T. Schippers. Ze zijn werkelijk de dadaïsten van de Nederlandse hiphop: op inmiddels vier albums combineren ze jongerencultuur, de straat, de club, een kroeg ver na middernacht en een diep wantrouwen tegen dodelijke ernst tot een eigen taal waarin woorden die niet beschikbaar zijn gewoon zelf worden uitgevonden, of overgenomen uit een ander land: ‘Handen in de lucht en groeten aan je tante / Welke tante? / Tante Lien / Welke Lien? / Lean back.’
Het maakt niet uit of het klópt, als het maar klínkt. En als het klinkt, klopt het vanzelf. 
Maar zelfs hier, in dit doolhof van knipogen, is er ruimte voor enige fijngevoeligheid, al krijgt die dan tegenkleur in de vorm van decadentie. In het slepende ‘Huilend naar de club’: ‘Vrijdagnacht, iets na half tweeën / De regen komt, met bakken naar beneden / Vier swagger meneren in een blaka BMW / De tranen in hun ogen man, zilter dan de zee / Op weg naar de party, biggelen neer / Echte mannentranen op het witte leer.’ 
Iets later komt de vast onwaarschijnlijkste verwijzing uit de geschiedenis van de Nederlandse hiphop: ‘Het is een goddamn Griekse tragedie in this bitch / Euripides, Sophocles, tragedie in this bitch, tragedie in this bitch.’
Eigenlijk zou je kunnen zeggen: hierna kon alles. Als er in de Nederlandse hiphop al grenzen bestonden aan het combineren van verschillende werelden, dan werden die geslecht toen De Jeugd van Tegenwoordig Sophocles (496-406 voor Christus) de witleren wereld van Kanye West introk. Als dat kan, is niets heilig. 
Precies die vrijbuitersgeest maakt er zo’n sprankelend genre van. Ook omdat de voorlopers precies weten wie de weg ooit voor ze heeft geplaveid. In zijn nummer ‘Zandloper’ verwijst Typhoon in muzikaal opzicht onverhuld naar Doe Maar, en wie duikt daar opeens op als gastzanger? André Manuel (Fratsen, Krang), de vrijdenker onder de cabaretiers, en als zanger de Captain Beefheart van de lage landen. De groove van het nummer wordt stilgelegd, de kruitdampen stijgen op, en daar klinkt de schmierende en knarsende Manuel: ‘En ik oogst en ik zaai / En ik ontwikkel en ik draai / Pure vreugd is wat ’k verschaf / Kom met me dansen op m’n graf’. Naadloos glijdt de erfenis van Neerlands Hoop de hiphop in. Het kan allemaal.
Wie bij Nederhop nog steeds denkt aan ‘Je moet mee naar Diemen-Zuid / Want je ziet er lekker uit’ of aan ‘Moppie moppie moppie / Ik vind je helemaal toppie / Ik krijg je niet meer uit mijn koppie’ (beide Lange Frans &amp; Baas B) is inmiddels zover van de werkelijkheid verwijderd als iemand die denkt dat Miley Cyrus nog steeds een Disney-sterretje is.
<div class="info-box">
<h5 class="kader">Hiphop-encyclopedie 
</h5>
In het eerste decennium van deze eeuw kwam de Nederlandse hiphop definitief tot wasdom. De muziek werd beter, de concertzalen werden voller. Hiphopinjesmoel.com maakte samen met de VPRO een <a href="https://www.npodoc.nl/documentaires/s/smoelwerk.html" target="_blank">documentaire</a> over die periode. Alle hoofdrolspelers komen aan het woord en het resultaat is van grote encyclopedische waarde.
<h5 class="kader"> Puike werkmethode</h5>
‘Het gaat niet om wat iedereen goed vindt, het gaat om wat ík goed vind,’ zegt TopNotch-oprichter Kees de Koning in <a href="https://www.vn.nl/koning-kees-ik-hou-wel-van-een-beetje-ongemakkelijkheid/" target="_blank">dit VN-interview</a> over zijn methode. Bij zijn platenmaatschappij staan en stonden onder andere onder contract: Extince, De Jeugd, Typhoon, Kempi en Fresku.
</div>
&nbsp;

Gerelateerd