Een pamflet waar ik het zo mee eens ben dat ik er meteen mijn handtekening onder wil zetten, daar droom ik al lang van. Een pamflet dat nou eens precies samenvat hoe ik over de voorliggende kwestie denk, zodat ik mij zonder enige bedenking kan voegen in het koor van de medeondertekenaars. Niets leukers dan samen zingen, het samen roerend eens zijn.
Het is me één keer in mijn leven overkomen: de grondrechten van Salman Rushdie stonden op het spel en ik tekende blindelings. Ik wierf zelfs handtekeningen, viel kennissen en compleet onbekenden lastig, oefende druk uit, morele chantage &#8211; en deed dus alles waar ik normaal gesproken allergisch voor ben.
Sindsdien wacht ik op de ideale petitie die ik met evenveel hartstocht kan verdedigen, waarbij de gebruikelijke etiquette (gij zult uw medemens niet nodeloos lastig vallen) even tussen haakjes mag worden gezet. Sowieso is de clou van het meedoen aan zo iets dat je jezelf en je eigen hoogst particuliere bezwaren even opzijzet. Jouw eigen kleine kritiekpuntjes zijn nu irrelevant: de grote lijn vergt, het is niet anders, egoverlies. Het moet die stemming zijn geweest die zoveel Europese intellectuelen, zelfs nog in het recente verleden, voor het communisme heeft doen kiezen. Het heeft te maken met moreel masochisme, het is bijna lekker jezelf opzij te schuiven en daar een Kwestie van Groter Belang voor in de plaats te zetten.
Ik hoorde de afgelopen week dat er een petitie stond aan te komen, mede ondertekend door grote Europese namen als de Poolse essayist Adam Michnik, die ik bewonder, en door Bernard-Henri Lévy, die ik niet haat. Misschien waren we het wel verschrikkelijk met elkaar eens en werd mijn eigen kleine leventje even uit zijn hengsels getild.
Dat viel tegen. De kop in NRC Handelsblad: &#8216;Wij zijn allen Griekse Joden.&#8217; Hmm. Ik vind het nogal aanmatigend jezelf andermans positie toe te eigenen, het blijft toch diefstal ook al wordt die onder de noemer van de solidariteit gepleegd. Overtuigender zou zijn geweest: &#8216;Wij zijn helemaal geen Griekse Joden, maar vinden toch… et cetera.&#8217;
Dan de ondertitel van het stuk: &#8216;Bestrijd extreem-rechts door de Europese droom te bevorderen.&#8217; Dus de Europese droom bestaat bij gratie van het extreem-rechtse gevaar. Zonder extreem-rechts geen droom. Mijn droom had ik na die twee regels al opgegeven.
De petitie zelf is een schoolvoorbeeld van sympathieke kreten die zichzelf via consequente warhoofdigheid onderuithalen. Je moet ook niet een stuk willen schrijven met meer dan twintig mensen, het slechtste gemiddelde is het resultaat.
Gewaarschuwd wordt voor de opkomst van de Griekse neonazipartij Gouden Dageraad: die waarschuwing is terecht, want nooit eerder deed een naoorlogse partij zoveel moeite te lijken op Hitlers origineel. Maar obligaat is-ie ook, zeker als je daarna roept dat &#8216;wij allen Griekse Joden&#8217; zijn. Voor zover mij bekend zijn het vooral de bruine en zwarte immigranten die het fysieke doelwit zijn van die Gouden knokploeg. Het heeft iets treurigs als mensen koste wat kost aan het schema van de Tweede Wereldoorlog willen vasthouden, en niet de moeite nemen om te zien wat er in de loop van de tijd is veranderd aan omstandigheden en zondebokken. Die blauwdruk die past ons altijd, allemaal. Nee, dus. Hier heeft de schrijftafel niet de moeite genomen eens op straat rond te neuzen.
Via een onnavolgbare reuzenzwaai komen de ondertekenaars uit bij de eigenlijke aanstichter van al dat extreem-rechtse kwaad: Geert Wilders, die &#8216;rassenongelijkheid propageert achter een culturele strijd tegen de zogeheten &#8220;islamisering van Europa&#8221;&#8216;. Ik weet het niet, hoor. Wilders is rabiaat tegen de islam, maar islamiet- of moslim-zijn is geen raciaal kenmerk. Ik hoor al dertig jaar dat de &#8216;nieuwe fascisten&#8217; een culturele strategie volgen om hun eigenlijke raciale bedoelingen te camoufleren, maar stel dat ze echt tegen een bepaalde godsdienst zijn en niet tegen kroeshaar, donkere huid, andere schedelomvang? Daar kan je nog genoeg bezwaren tegen aanvoeren maar het staat niet gelijk aan racisme, ook niet aan het modieuze &#8216;nieuwe&#8217; racisme, dat denkelijk een racisme zonder ras is.
Dan is de angel er toch echt uit. Het heeft zelfs iets komisch Wilders in verband te brengen met het &#8216;normaliseren van antisemitische uitspraken&#8217;. Filosemitisch jongens, check your facts.
Na al dat waarschuwen is er nog maar weinig ruimte over voor de Europese Droom. Hoe moet die gestalte krijgen? &#8216;Ten eerste moeten we af van het dogma van de bezuinigingen.&#8217; Pardon? Dat is precies wat Wilders zegt. Wat trouwens ook die lui van de Gouden Dageraad beweren. Beste Adam en Bernard-Henri: ik wil dolgraag meespelen, maar het komt er, ben ik bang, weer eens niet van.
stephan.sanders@vn.nl

Gerelateerd