<div class="lead">
In Berlijn kreeg Michel Houellebecq de Frank Schirrmacher-Preis uitgereikt. Hoewel hij geen intellectueel genoemd wil worden, kon hij het niet laten in zijn dankwoord de nodige opvallende ideeën te lanceren.
</div>
De aanwezigen bij de uitreiking van de Frank Schirrmacher-Preis, genoemd naar de in 2014 overleden hoofdredacteur van de Frankfurter Allgemeine Zeitung, moeten zich vorige week maandag even afgevraagd hebben waar de laureaat, Michel Houellebecq, zelf was. Onder de aanwezigen in feestzaal van de Frankfurter Allgemeine in Berlijn leek hij niet aanwezig. Tot iemand naar voren trad en Houellebecq een complete metamorfose bleek te hebben ondergaan. Zijn keurige pak, het korte haar, zijn gevulde mond en de bril vaagden de herinnering aan de tandeloze zwerver die hij altijd was in één klap weg.
Inhoudelijk maakte het niet veel verschil. Zijn dankwoord gebruikte Houellebecq om zijn bewondering uit te spreken voor twee schrijvers die veel eerder dan hij zouden hebben voorzien dat de jihadisten zouden oprukken en dat links in Frankrijk ‘op sterven na dood’ is. Omdat hij van de hak op de tak sprong werd niet erg duidelijk waar die inmiddels overleden schrijvers, Maurice Dantec en Philippe Muray, precies voor stonden, behalve dat ze niet links meer waren en Muray met ‘een zeer donkere ironie’ kon schrijven. Dat was voor ene Daniel Lindenberg genoeg geweest om Houellebecq, Dantec en Murray, samen met de communistische filosoof Alain Badiou en Alain Finkielkraut, in het pamflet Le Rappel à l&#8217;ordre: Enquête sur les nouveaux réactionnaires ‘nieuwe reactonairen’ te noemen. Dat beviel Houellebecq natuurlijk niet, die wil geen etiket geplakt krijgen door iemand die alles door elkaar haalt en die hij ‘een nieuwe progressivist’ noemt.
Niet alleen Dantec en Muray beschouwt Houellebecq als zijn meerderen, ook Alexis de Tocqueville, de schrijver van Over de democratie in Amerika. Hij leest daar zomaar een passage over vaderlijk despotisme uit voor en zegt dat die zowat zijn hele werk samenvat. Toch wil hij met het erkennen van deze schatplichtigheid niet van bescheidenheid beschuldigd worden. Dit heen en weer is karakteristiek voor Houellebecq. Hij zegt tegelijk dat de Franse intellectuelen door hem zijn bevrijd van hun heilige koeien. Door deze bevrijding is ruimte ontstaan om nieuwe ideeën te ontwikkelen en in praktijk te brengen. Volgens Houellebecq waren het niet de professionele intellectuelen die de laatste twintig jaar de discussie hebben geleid, maar de schrijvers. Die zijn echt geïnteresseerd in mensen en het echte leven.
<q class="pull-right">Europa gaat het demografisch afleggen tegen de islam aangezien het geboortecijfer maar niet verder komt dan 1,3 of 1,4.</q>
Zelf wil Houellebecq geen intellectueel genoemd worden, al kan hij het niet laten in deze toespraak de nodige ideeën te lanceren. Zoals dat Europa (en het ‘vermoeide Westen, klagend en angstig’) het demografisch gaat afleggen tegen de islam aangezien het geboortecijfer maar niet verder komt dan 1,3 of 1,4. Al die debatten over de scheiding van kerk en staat en de islam zijn niet relevant meer als in het Westen de gezinnen zo klein blijven. Een ander, minder sterk, idee is dat Houellebecq denkt dat het zomaar op kan houden met de terreur van IS, net zoals de Terreur tijdens de Franse Revolutie ineens ophield. Men heeft dan genoeg van de wreedheid en het bloedvergieten: ‘Waarom is de Frans Revolutie gestopt?,&#8217; vraagt hij zich af. ‘Waarom hadden de mensen in één klap genoeg van die bloedorgie? Daar weten we niets over. Ineens, zonder duidelijke reden, hielden de mensen ermee op en de honger naar bloed verdween. Misschien zal het zo eenvoudig zijn dat, zonder duidelijke reden, en op een verwarrende manier en weinig spectaculair, de Islamitische Staat aan zijn einde komt.’
Tussen al deze geopolitieke zaken sneed Houellebecq tussendoor nog een ander gevoelig punt aan: dat Frankrijk na Zweden het tweede land is dat klanten van prostituees gaat bestraffen: ‘Het afschaffen van de prostitutie betekent het afschaffen van een van de pijlers van de sociale orde. Dat wil zeggen, het huwelijk onmogelijk maken. Zonder prostitutie, die als een correctie op het huwelijk functioneert, zal het huwelijk teloor gaan en daarmee het gezin en de samenleving als geheel. Het afschaffen van de prostitutie is voor de Europese samenlevingen gewoon een zelfmoord.’
Er zat een donkere kant aan alles wat Houellebecq te berde bracht: nu hij zestig is zullen er van hem niet veel nieuwe ideeën meer komen, zei hij. Bovendien vraagt hij zich wel eens af waarom hij nog steeds leeft. Blijft over zijn verdediging van de romanschrijver. Die beschouwt hij als een halve profeet omdat hij in een roman mogelijkheden aandraagt, hypothetische werkelijkheden (zoals de gematigde islamitische staat in zijn roman Onderwerping), die al of niet werkelijk kunnen worden. De schrijver is een vrije jongleur met inzichten en mogelijkheden. Soms is hij even helderziend.