<div class="lead">
‘Jongens, ik snap dit helemaal,&#8217; zei Mark Rutte tegen de woedende Groningers. Maar het probleem was natuurlijk dat hij het zich zoveel jaren achtereen niet heeft kunnen voorstellen. Dat is de paradox van de wet.
</div>
Handig, zo’n Turkije-relletje. Niemand heeft het nog over de finale afgang van premier Mark Rutte een week geleden, in de talkshow van Pauw en Jinek. Maar we moeten ons niet laten afleiden door bruikbare incidenten.
In die talkshow werd Rutte geconfronteerd met een publiek van woedende Groningers, gedupeerd door de aardgaswinning in hun woongebied. Er was veel kritiek op die uitzending. Rutte zou erin geluisd zijn, het leek bijna een lynchpartij, het was alleen maar sensatiezucht, niemand zou na deze uitzending vrolijker naar huis gaan.
Maar daar ging het niet om. Het ging om dat hoofd van Rutte. Wat je zag was een man die zo’n beetje zijn hele volwassen leven in vergaderzaaltjes heeft doorgebracht. Zo iemand beseft op den duur niet meer dat de mooie tabellen en doorrekeningen en de in listig juridisch jargon opgestelde wetsvoorstellen daadwerkelijk invloed hebben op de levens van individuen. In de taal van de ambtenaar verweerde hij zich dan ook tegen de Groningse aantijgingen: ‘&#8230; maatregelen&#8230; als je kijkt naar&#8230; bestaanszekerheid&#8230; fatsoenlijke manier&#8230; stap voor stap&#8230;’
Toen dat niet werkte, probeerde hij het met de taal van het symbolische vmbo-klasje waaraan hij één keer per week lesgeeft: ‘Jongens, ik snap dit helemaal.’
Ook de grootspraak dat hij zich ‘duizend procent’ kon voorstellen in welke ellende deze mensen zaten, werkte niet. Het probleem was nu juist dat hij het zich zoveel jaren achtereen niet heeft kunnen voorstellen, dat hij het zich dáár pas, in die tv-studio, kon voorstellen, toen het leed dat zijn beleid had veroorzaakt hem met woedende kracht in het gezicht geslingerd werd. Toen pas.
<h4>De poortwachter van Kafka</h4>
Kort daarvoor, in diezelfde uitzending, had Rutte nog geprobeerd aan econoom Marieke Stellinga te verkopen waarom hij de vakantietoeslag voor bijstandsuitkeringen wilde afschaffen. ‘Ik heb het altijd vreemd gevonden,’ zei hij, ‘dat er een vakantietoeslag in een bijstandsuitkering zit.’ Ja, natuurlijk vindt hij dat vreemd! Hij kan zich eenvoudigweg niet voorstellen hoe het is om van een bijstandsuitkering te moeten leven.
Het is waar: Rutte zat in het nauw, hij kon de boze Groningers niets bieden. Maar daar waren die mensen ook helemaal niet voor gekomen. Ze kwamen om die abstracte instantie, de minister-president – de wetgever – eindelijk eens te confronteren met de concrete gevolgen van zijn abstracte beleid.
Er is een ijzingwekkend verhaal van Kafka waarin een man bij de wet aankomt en tegengehouden wordt door een poortwachter. Jarenlang wacht de man tot hij naar binnen mag, hij probeert van alles, maar de poortwachter is onvermurwbaar. In zijn stervensuur komt de man plots op de vraag hoe het toch kan dat er zich in al die jaren niemand anders heeft gemeld om binnengelaten te worden. Terwijl de man sterft, brult de poortwachter: ‘Hier kon niemand anders binnengelaten worden, want deze ingang was alleen voor jou bestemd. Ik ga hem nu dichtdoen.’
<q class="pull-left">Wie kan nog voortmarcheren als je ten volle het leed kunt invoelen van elke mier die je doodtrapt?</q>
Dat is de paradox van de wet: hij is voor iedereen hetzelfde maar pakt niettemin voor ieder individu anders uit. Om een land te kunnen besturen, moet een politicus blijkbaar de gedachte aan dat individu blokkeren. Als je met elke uitzondering rekening houdt, kom je niet meer vooruit. Want wie kan nog voortmarcheren als je ten volle het leed kunt invoelen van elke mier die je doodtrapt?
Uitsluitend om die reden heb ik medelijden met Mark Rutte. De man is, noodzakelijkerwijs, emotioneel volledig dood van binnen.

Gerelateerd