Seksuologe
Vragen over seks en relaties zijn van alle tijden. In de jaren tachtig gaf ik adviezen in Maria weet raad op teletekst en in het radioprogramma Radio Romantica. Op televisie zijn de vragenstellers natuurlijk veel herkenbaarder. We wilden expliciet niet de kant op van Dr. Phil; niet de extremen, maar juist de alledaagse problemen laten zien. In Sex… with Mum and Dad worden soms heel intieme details uitgewisseld. Zo was er een achttienjarig meisje dat haar moeder bekende met vijftig jongens te hebben gevreeën en seksverslaafd te zijn. We hebben met haar zorgvuldig overlegd of ze dat wel uitgezonden wilde. Want na de uitzending gaan die jongens en meisjes gewoon weer naar school of naar de universiteit. Daarvan ben ik me bewust. Ik beschouw de kandidaten in het programma als mijn cliënten en neem ze in bescherming.
Ze hebben niet voor niets een Nederlandse seksuologe gekozen. Engeland is een klassenmaatschappij en de programmamakers wilden absoluut vermijden dat ik die &#8216;mevrouw met het vingertje&#8217; werd. Als buitenlandse is dat gevaar minder aanwezig. Ook het taalverschil werkt in mijn voordeel. Niet alleen mijn cliënten hebben een probleem: ik zit zelf met het obstakel van een vreemde taal. Dat zorgt voor gelijkwaardigheid.
Wat je op televisie ziet, is slechts een fractie van wat er besproken en gefilmd wordt. Elke aflevering komt voort uit een intensieve samenwerking tussen de programmamakers en het gezin. In totaal zijn we zo&#8217;n zestig uur met elk gezin bezig, waarvan ik tien uur met ze in gesprek ben. Na afloop kijken we of er iets is veranderd. Ik herinner me een zeventienjarig meisje dat haar ouders sinds haar dertiende smeekte om een slaapkamerdeur. Ze sliep op zolder en had nauwelijks privacy. Tot ze de kans kreeg er in het programma rustig met pa en ma over te praten. En jazeker, ze heeft haar deur gekregen.
Ouders zien hun dochter of zoon vaak te lang als dat kleine, afhankelijke kind. In het programma kwam een alleenstaande moeder voor die absoluut niet wilde dat haar zoon seks had in huis. Maar die zoon wilde wel eens iets anders dan vrijen in het veld. We hebben die jongen een pleidooi laten houden voor zijn zaak. Hij kreeg de kans uiteen te zetten waarom hij dacht er aan toe te zijn, zonder onderbroken te worden door zijn moeder. Zij was totaal verrast. Plots zag ze een andere, bijna-volwassen zoon. Dan vraag ik me af: waarom heb je als ouder niet meer vertrouwen in je eigen opvoeding?
We maken geen sprookjes. Natuurlijk kan er na afloop van het programma een terugval komen. Maar ze hebben allemaal mijn e-mailadres, ze kunnen me bereiken als er iets is. Dat gebeurt ook. Het is mogelijk dat intieme problemen het beste in de beslotenheid van gezin en therapeut opgelost worden, in plaats van voor vierhonderdduizend televisiekijkers. Maar dat is precies wat het programma beoogt: een aanzet te zijn voor al die kijkers om thuis de dialoog aan te gaan.
De excessen van het programma halen de pers, maar ik heb tijdens het werken aan de serie ook prachtige verhalen gehoord. Zo behandelde ik voor de proefopnames een gezin met een Italiaanse vader. Hij kwam uit een klein dorpje op Sicilië en had een aparte seksuele voorlichting gekregen: zijn grootmoeder had hem verteld dat baby&#8217;s per boot aankwamen op het eiland. De man bekende dat hij als jongen eindeloos naar de zee heeft getuurd om te zien waar de babyboot toch bleef. Ik kon die man wel zoenen!
Volgens jongeren in Groot-Brittannië is het treurig gesteld met de seksuele voorlichting, maar Nederland doet het nauwelijks beter. De afgelopen jaren zijn we er qua seksuele voorlichting en vooral qua hulpverlening op achteruit gegaan. De tijd wordt teruggedraaid. Een paar jaar geleden is de Rut­gers­stichting door de overheid de nek omgedraaid; een enorm verlies, dat in theorie moet worden opgevangen door de huisarts. Daar komt in de praktijk weinig van terecht. Want als een veertienjarige naast haar moeder op het spreekuur zit, zal de arts niet zomaar aan het meisje uitleggen dat ze best de pil kan krijgen, als ze dat nodig vindt. Het beleid is veel te passief. Als het aan mij ligt, zou in elke Nederland­se wachtkamer een lijst hangen met in koeienletters de boodschap: &#8220;Aan alle veertienjarigen: als je aan anticonceptie toe bent, ben je hier van harte welkom!&#8221; Het is te hopen dat die paar centra die begin dit jaar zijn geopend de vraag kunnen opvangen.
Een opvallende ontwikkeling is dat jongeren steeds positiever denken over seks zonder liefde. Zo blijkt uit het recente onderzoek Tienerseks door de Rutgers Nisso Groep. Als ik heel eerlijk ben, zie ik dat niet louter als winst, maar het betekent in ieder geval dat jongeren meer seksuele ervaring opdoen. Jongeren schuwen instrumentele seks niet; seks in het teken van lustbeleving of materieel gewin. Betaalde seks betekent voor hen niet noodzakelijkerwijs prostitutie. Maar ze hebben het moeilijk daarin hun grenzen aan te geven. Vroeger was een zoen genoeg om aandacht van een jongen te krijgen. Tegenwoordig pijpen meisjes om dezelfde reden. Het ontbreekt vaak aan gevoel van eigenwaarde. De gladde modellenvoorbeelden uit de cosmetica-industrie hebben daar alles mee te maken. Als je je goed voelt in je lichaam, hoef je helemaal niet over grenzen heen te gaan om aandacht te krijgen. Met de slagzin &#8220;Krijg jij wel wat je wil?&#8221; is de Amsterdamse GGD begonnen met de website Vrijlekker.nl voor jongeren tussen vijftien en vierentwintig. Een prachtig concept, maar het is me nog nooit gelukt om die website te bereiken. Er is zo veel belangstelling dat de site vastloopt.
Ook volwassenen onderling praten te weinig over seks. Binnenkort verschijnt in Engeland een boek over het vaak onbevredigende seksleven van veertigers. Mensen doen niet genoeg aan de sleur. Hebben niet de tools om tegen elkaar te zeggen: &#8220;De manier waarop jij met mij vrijt, is onbevredigend.&#8221; We leven in een naar extremiteiten neigende samenleving. Als je naar de televisie kijkt, zou je denken dat we elke avond urenlang kinky seks bedrijven. De media belichten graag de excessieve, gewelddadige kant van seks; van mij zou het veel vaker over de lichte, leuke kant mogen gaan.
De heisa rond de Deep Throat-avond van BNN en de VPRO begrijp ik wel. Maar als het ingebed wordt in een serieuze discussie over porno en geweld, kan het absoluut zinvol zijn. Seksueel geweld is natuurlijk walgelijk. Als het inderdaad zo is dat de hoofdrolspeelster gedwongen is in die film te spelen, is er sprake van geweld. Klopt het dat het hoofdpersonage in Deep Throat een clitoris in haar keel heeft? Een keelclitoris, toe maar! En waar blijft de film met de man met een penis op zijn neus? Pornofilms voor en door mannen zijn vaak gericht op geslachtsdelen en de geslachtsdaad. Ik noem dat primitief. Ik heb ooit pornoster en filmmaakster Candida Royalle geïnterviewd. Uit frustratie over de beperkte creativiteit van de mannelijke pornofilmmakers is ze zelf films gaan maken. Misschien had BNN beter die film kunnen uitzenden.
Inderdaad, het zou kunnen dat ook deze BNN-avond uiteindelijk fake blijkt. Dat ze aan het eind verklaren: &#8220;Natuurlijk zenden we geen film uit waarin de hoofdrolspeelster met geweld werd gedwongen.&#8221; Dat zou wederom een enige zet zijn van BNN!
Maria Schopman
1970Seksuologe bij het jongeren advies centrum (JAC Amsterdam)
1975Oprichting consultatiebureau geboorteregeling en seksualiteit (stichting MR&#8217;70)
1985Deskundige bij Radio Romantica
1987Maria weet raad, advies­pagina op Teletekst voor omroep Veronica
1990Boek Genieten van liefde, seks en relaties (BZZTôH)
1994 &#8211; 99 Directeur MR&#8217;70
2006Sex&#8230;with Mum and Dad voor BBC3 begint
2008Amerikaanse pilot Sex&#8230;with Mum and Dad

Gerelateerd