Ian ‘Lemmy’ Kilmister, zanger en oprichter van hardrockband Motörhead is dood. Hij overleed aan de gevolgen van kanker, op 70-jarige leeftijd. In augustus, terug in 2007, zat Sander Donkers naast hem, lachend, drinkend, pratend. ‘Ian ‘Lemmy’ Kilmister is de laatste in zijn soort.’

Dit weekend te zien op Lowlands: Motörhead. De band, in de geest altijd meer punk dan heavy metal, heeft de afgelopen tweeëndertig jaar nooit iemands kont gekust. En daar is de ‘eenenfuckingzestig’-jarige zanger Ian ‘Lemmy’ Kilmister trots op. ‘Commercieel succes maakt geen groot deel uit van mijn cv. Maar fuck that.’

Het is acht uur ’s avonds in Gijón en ik zit voor de ingang van het plaatselijke sportpaleis met de roadcrew van Motörhead. Om ons heen zwellen de rangen van verwachtingsvolle vleermuisachtigen langzaam aan. Maar onder de technici heerst landerigheid – de uurtjes voor showtime zijn de enige rustige die ze hebben. Dresscode van het gezelschap: zwart, eventueel legergroen, en liefst met vlammen. Haarstijl: lang. Of kaal, maar een glimmende schedel dient wél gecompenseerd te worden op de kin. Favoriet gespreksonderwerp: volume.

Nestor van het gezelschap is Dave, al vijfentwintig jaar de podiummixer van de groep die in het Guinness Book of Records vermeld staat als de hardste ter wereld. Een dapper man dus, Dave, of een roekeloze – net zo u wilt. Vóór Motörhead deed hij punkbands als The Sex Pistols, The Damned en Killing Joke. Nu is hij ‘semi-retired’. ‘Maar mijn kleinkinderen hebben vakantie, en dus is het thuis een veel grotere chaos dan hier.’ Daarom pakte Dave maar al te graag zijn koffer voor een reisje naar het noorden van Spanje.

Decibellen zijn voor hem wat schotwonden zijn voor oorlogsveteranen, of stieren voor Hemingway. Ze kunnen je pijn doen, maar moeten met respect behandeld worden. Alleen de versterker van gitarist Phil Campbell, vertelt Dave, bereikt al regelmatig de 110 Db. Dat is het niveau van een pneumatische boor. Ter vergelijking: het Amsterdamse Paradiso houdt de norm van 105 aan voor het volume van het hele PA-systeem. Het is Daves werk om het geheel van bas, drums en gitaar nog harder te maken dan hun individuele niveaus – anders valt er niks te mixen.

Dus, Dave, hoe is het na al die jaren met de trommelvliezen?

‘Pardon?’

De crew giert het uit. Maar het valt best mee, zegt Dave. Het gebrek aan tanden is nijpender. ‘Mijn oren zijn beter dan die van Lemmy. Die staat midden op het podium, tussen de versterkers en monitors in, en daar gaat het weleens tot de 130.’

Een beetje dom

De zegeningen van rock ’n’ roll zijn talrijk, en heel hard (en snel) is voor velen een belangrijk element van de aantrekkingskracht. Persoonlijk heb ik, als het op herrie aankomt, mijn muziek het liefst rechtlijnig en simplistisch. Je kunt ook zeggen: een beetje dom. Maar dan ‘dom’ in een verwrongen betekenis, zoals ‘bad’ ook allang niet meer alleen ‘slecht’ betekent. Nou ja, het is lastig uit te leggen. (Jammer dat Susan Sontag nooit is toegekomen aan het essay ‘On Motörhead’. Hoewel… grote kans dat die na een doorwrochte analyse iets had uitgeroepen als: ‘I am Motörhead!’ En dat was vrij moeilijk te verdragen geweest.)

Hoe dan ook; liever domme herrie dan gestudeerde herrie, als je het mij vraagt. Na het verscheiden van drie van de vier leden van The Ramones, is Motörhead een van de laatste bands die dat gevoel vertegenwoordigt. En bovendien, met AC/DC, de oerversie ervan. Ik zal niet beweren dat ik alle drieëntwintig Motörhead-cd’s in de kast heb staan, maar op gezette tijden kunnen een paar nummers van het Britse trio dezelfde verfrissende werking hebben als een fikse onweersbui – of een goeie horrorfilm.

Groot pluspunt is dat het de groep niet ontbreekt aan zelfspot. Op podium en plaat brengen ze hun razende drieminutensongs met dodelijke ernst, maar ze waren niet te beroerd voor een optreden in de tv-serie The Young Ones, of een cameo in de pornofilm John Wayne Bobbit… Uncut (u weet wel, die van die afgesneden… enfin). Binnenkort verschijnt er een action figure van zanger Lemmy in vol rockornaat. En of het nou tongue in cheek bedoeld is of niet – van songtitels als ‘Killed by Death’ krijg ik een bijzonder goed humeur.

Trillende hand

Ian ‘Lemmy’ Kilmister is de laatste in zijn soort. Met een agressief imago, een destructieve levensstijl en een volstrekt nonconformistische houding ten opzichte van de muziekindustrie belichaamt hij rock ’n’ roll. Zijn groep Motörhead, waarin hijzelf de enige constante is, bestaat sinds 1975 en heeft in tweeëndertig jaar geen noemenswaardige muzikale veranderingen ondergaan.

Lemmy is inmiddels eenenzestig jaar. Hij staat zich net om te kleden als ik door de tourmanager zijn tl-verlichte kleedhok word binnengeleid. De eerste indruk is tamelijk overrompelend. Onder een spierwit, barrel chested bovenlijf steken luciferdunne benen in een akelig strakke zwarte broek. Aan de voeten puntlaarzen met Pruisische kruizen. Hier en daar een vervaagde tatoeage, waaronder een van de schoppenaas – de ‘Ace of Spades’, naar Motörheads bekendste nummer. Hij heeft lang, dunnend haar, onlangs opnieuw geverfd, en gezichtsbeharing volgens het Tedje van Es-principe. Last but zeker not least: op de linkerwang prijken twee grote, rozige wratten – met afstand ’s werelds beroemdste.

Hij geeft een stevige, vervaarlijk trillende hand en vult twee plastic bekers voor meer dan de helft met Jack Daniels. ‘Shall we force one down, then?’ Zijn stem heeft het timbre van het Circuit van Zandvoort, maar verrassend genoeg zijn er ook echo’s van oer-Britse beschaving in te horen – ook al woont hij al zeventien jaar in Los Angeles. ‘Just to be sociable, right? I mean, one has to…’

Op weg naar Spanje kocht ik de nieuwste editie van het Engelse Q Magazine. Een themanummer: The Loud Issue. Aan mij de ondankbare taak Lemmy mee te delen dat zijn groep in de top twintig van hardste platen aller tijden niet verder komt dan plaats dertien (met het live-album No Sleep ’til Hammersmith, dat Motörhead in 1981 zijn enige nummer één-notering opleverde). Dat zou toch tegen het zere been moeten zijn bij een man die altijd heeft verklaard dat wanneer het publiek doof wordt van hun concerten, Motörhead tenminste het laatste is dat ze gehoord hebben.

Maar hij neemt het goed op. ‘Het is een persoonlijke voorkeur, geen bloody filosofie. Het was toeval dat we ooit de hardste waren. Ik kreeg mijn eigen band, en dus kon niemand protesteren toen ik mijn versterker opendraaide. Ik hoorde Ke-laangh!! en dacht: how nice… En nee, om je volgende vraag te beantwoorden: ik ben niet klinisch doof. Mijn oren zijn niet meer wat ze waren toen ik achttien was, maar bij welke zestiger is dat wél het geval? Ik ben eerder blind. Diabetes… geen feest voor je ogen. Maar goed, wat kan het mij nou schelen wie er nog meer hard speelt, als wíj maar hard zijn. Ik ben er nooit op uit geweest om de top dog te zijn van wat dan ook.’

Niettemin; nu we het lijstje toch onder ogen hebben, kunnen er maar weinig acts op zijn goedkeuring rekenen. ‘The Jesus & Mary Chain? Kom nou, hun platen waren niet hard! Public Enemy… what the fuck? En als ze denken dat Damage van Black Flag harder was dan Led Zeppelin 1, dan is er iets goed mis met die gasten.’ Hij knikt instemmend bij The Who’s Live at Leeds, en de eerste plaats voor Fun House van The Stooges… er valt mee te leven. ‘Goeie band. Wel een fucking neonazi, die Ron Asheton, met zijn SS-uniformen.’ (Dat is een pregnante opmerking, gezien het feit dat hij zelf een verwoed verzamelaar is van nazi-parafernalia, hetgeen hem in het verleden de verdenking van duistere sympathieën opleverde. Soms sprak hij dat hevig tegen, soms volstond hij met de opmerking dat ‘de slechterikken nou eenmaal de mooiste uniformen hebben’.)

Op de cover van Q staat een foto van Metallica. Die band was in hun begintijd zwaar beïnvloed door Motörhead, en Lemmy is al jaren met hen bevriend. ‘Maar ik snap niet wat er met hém aan de hand is,’ zegt hij, wijzend op zanger James Hetfield. ‘Laatst gaf hij een feestje in Los Angeles, en er was geen drank te krijgen aan de bar. Daar begrijp ik nou niks van. Hij stopt met drinken, en dus moeten we allemaal stoppen. Ze zullen hem in rehab wel verteld hebben dat het zo moest – “Blijf clean, James, elke dag is er een…”’ Hij gnuift. ‘Wat een onzin, rehab, nergens voor nodig. De remedie zit van binnen. Als je ergens mee op wilt houden, moet je er mee ophouden. Hij is toch een volwassen vent? Niet dat het mij zou lukken, maar ik wil dan ook helemaal niet stoppen met drinken.’

Draaibank

Lemmy werd geboren als domineeszoon in Stoke-on-Trent. Zijn vader ging er vandoor toen hij twee maanden oud was. Vijfentwintig jaar later zag hij hem weer, omdat pa bleef aandringen op een ontmoeting. Lemmy ‘didn’t fancy him much’, liep weg en heeft hem nooit meer gezien – ook niet op zijn begrafenis. Op zijn tiende hertrouwde zijn moeder, en de familie verhuisde naar Wales. Een ruige tijd, aldus de zanger. ‘Ik was de enige Engelse jongen tussen zevenhonderd Welsh. Dat was niet heel erg leuk. Ze hebben daar twintig woorden voor “Engelse klootzak”. Maar ik heb er tenminste leren vechten.’

Hij werd van school gestuurd na een vechtpartij met de hoofdmeester, waarna hij aan de draaibank in een fabriek terecht kwam. Na een paar jaar wist hij daaraan te ontsnappen doordat hij een baantje als roadie versierde bij een zwarte gitarist genaamd Jimi Hendrix. Lemmy claimt dat hij zijn goede manieren – hij houdt deuren open voor dames – van Hendrix heeft afgekeken.

De muziek was een uitweg, en wat voor een! Begin jaren zeventig speelde hij een paar jaar bas in de psychedelische rockgroep Hawkwind. Hij werd ontslagen toen hij een paar dagen in de gevangenis moest zitten wegens drugsbezit. Daarna begon hij Motörhead – in den beginne Bastard genaamd. De stijl was mede geïnspireerd op de toen net ontluikende punkbeweging. In die tijd deed hij een poging om een jongen die zich later Sid Vicious zou gaan noemen de finesses van de basgitaar bij te brengen. ‘Volstrekt tevergeefs. Hij kon geen maat houden, niks. Na drie dagen deng, deng, deng zei ik: Sid, dat gaat niet lukken jongen.’

Maar hij was gefascineerd door de punkscene. ‘Toen dat allemaal begon kwam ik vaak in clubs als de Roxy en de Marquee. Ze keken me raar aan met mijn lange haar en mijn soulpijpen, maar dat deerde me niet. Op een dag hoor ik iemand fluisteren: “I fucking love Hawkwind, man. Ik verkocht altijd lsd tijdens jullie shows.” Dat was Johnny Rotten, met lang rood haar en een grijze overjas. Fan van Hawkwind… tja, daar ga je met dat rebelse punk-imago. Niet veel later wisselde hij van uiterlijk in een handomdraai. Of eigenlijk: het was die lul van een Malcolm McLaren die hem aangekleed heeft. Die gast deed alles om maar mee te kunnen met de laatste trend. Met dat lelijke wijf van hem, Vivian Westwood, die nu zo’n succes heeft met het ontwerpen van vreselijke kleren voor nog ergere mensen.’

Motörhead, zegt Lemmy, is in de geest altijd meer punk geweest dan heavy metal. Maar het manipuleren van een imago is nou precies waar hij een broertje dood aan heeft. Drie decennia aan ervaring met de muziekindustrie hebben zijn toch al wantrouwende aard gevoed. Als je hem op zijn praatstoel wil krijgen, moet je over Kiss beginnen, of andere voormalige rockers die opeens disco gingen maken. Motörhead heeft nooit iemands kont gekust, en daar is Lemmy trots op.

Zijn voornaamste drijfveer is nog altijd woede, beweert hij. Maar hoeveel schuttingtaal hij ook gebruikt, ik krijg niet de indruk dat ik met een boze man zit te praten. ‘Het komt tegenwoordig meer naar buiten in mijn songs,’ geeft hij toe. ‘Ik ben eenenfuckingzestig, en de boog kan niet altijd gespannen staan. Maar ik ben nog steeds boos over een boel dingen. Fuck the world, is mijn devies. En fuck hem de laatste tijd nog harder, want we zitten nu echt in een neerwaartse spiraal, met het klimaat. En Irak. En al die bastards die maar blijven liegen.’

Icoon

Zoals dat gaat met nonconformisten heeft de loopbaan van Motörhead vele ups en downs gekend. In puur commerciële zin wist Lemmy dat het na de nummer één van ‘Hammersmith’ alleen maar bergafwaarts kon gaan. ‘Commercieel succes maakt geen groot deel uit van mijn cv,’ lacht hij. ‘Maar fuck that, ik word liever gerespecteerd. Gek woord trouwens, commercieel. Het betekent alleen dat mensen je platen kopen. Dus waren wij commercieel, in de vroege jaren tachtig. En nu niet meer. Ik ga niks veranderen om dat wel te worden, maar natuurlijk wil ik graag heel veel platen verkopen. Dan kon ik nog meer plezier maken. Kocht ik een villa in Beverly Hills, liet ik mijn lichaam transplanteren, mijn vingerafdrukken veranderen – man, het zou geweldig zijn.’

Hij kan zich er druk om maken dat zijn muziek – of je die nou heavy metal noemt of gewoon rock ’n’ roll – hoogstzelden op de radio gedraaid wordt. Maar desondanks zijn de laatste jaren zonder twijfel ‘up’ geweest voor Motörhead – en is hijzelf een icoon geworden. ‘Jarenlang konden we geen poot aan de grond krijgen in landen als Frankrijk, nu doen we er een hele tour. Straks weer Japan. In december naar Rusland. Trouwens, wie heeft dat geboekt? Fucking sadist. Rusland in hartje winter. Waarschijnlijk kun je je alleen per trojka verplaatsen.’

Hij schenkt nog maar eens in, inmiddels met veel vastere hand. Na dertig jaar, zegt hij, begint de industrie je vanzelf prijzen te geven. En die neemt hij schouderophalend in ontvangst. Twee jaar geleden ontving Motörhead zijn eerste Grammy, in de categorie Best Metal Performance. ‘En dat is natuurlijk een tastbaar teken van succes. Maar eerlijk gezegd voelde het toch als een mercy fuck. “O, die gasten zijn al zo lang bezig, laten we ze maar iets geven.” Het was vooral een leuke dag omdat we Slipknot versloegen (een metalband die zich hult in angstaanjagende monstermaskers – SD). Ze waren in vol ornaat naar de ceremonie gekomen en hielden die shit de hele dag op hun hoofd. Poor fuckers; ze moeten zich rot hebben gezweet, konden niet eens een drankje halen, en gingen naar huis met niks. Ha ha ha!’

Al even laconiek is hij over de ‘Living Legend Award’ die hem in hetzelfde jaar door Classic Rock Magazine werd toebedeeld. ‘Nou, dat is nog eens vervelend, vind je niet? Ze bedoelden het goed hoor. Maar wie koopt nou de laatste cd van een legende? Niemand toch? Ze kopen de verzamelaar. Zo’n bijnaam betekent eigenlijk dat je al dood bent. Ik neem liever deel aan het gevecht dan dat ik weggestopt wordt op de plank van de legenden.’ Waarop hij lachend een natuurgetrouwe imitatie van Marlon Brando in On the Waterfront weggeeft. ‘I could have been a contender,’ gromt hij theatraal – een titelpretendent. Brando’s karakteristieke stemgeluid, het zal niemand verbazen, kost hem geen enkele moeite.

Over dode levende legenden gesproken; een paar jaar geleden trof Lemmy in een Frans tijdschrift zijn eigen In Memoriam aan. Een vreemde gewaarwording, geeft hij toe, maar tevens een privilege. ‘Ik ben een van de weinigen die gelezen heeft wat voor nonsens ze over je schrijven als je dood bent. Hoe zo’n fout in hemelsnaam mogelijk was? Well, they’re French… Ik vond het hilarisch, vooral toen ik me voorstelde hoe het er de volgende dag in het kantoor van de hoofdredacteur aan toegegaan moet zijn. “Sorry, sir. Zal niet meer gebeuren, sir.”’ Hij grinnikt. ‘Dat, mijn vriend, is precies wat er met je gebeurt als je een levende legende bent. De wereld vertelt je: maak je geen zorgen, het zal niet lang meer duren.’

Speedgebruikers

Eerlijk is eerlijk: heel vreemd is dat natuurlijk niet. Lemmy ontbijt met Jack Daniels. De groepsnaam is ontleend aan een populaire bijnaam voor speedgebruikers (de umlaut op de tweede o was bedoeld om de naam er Duitser en dus gemener uit te laten zien). Over het drugsgebruik van de groepsleden doen epische verhalen de ronde (mijn persoonlijke favoriet: de voormalige drummer Phil ‘Philthy Animal’ Taylor probeerde ooit door de spiegel van zijn hotelkamer te klimmen, in de veronderstelling dat het een raam was). In het verleden sprak Lemmy met graagte over zijn eigen excessen, maar vandaag is hij resoluut. ‘Ik heb er genoeg van om over drugs te praten. Waarom zou ik – is het echt zo belangrijk? Het enige wat ik altijd zal blijven herhalen is dat ik heel fel tegen heroïne ben. Aan andere drugs is nog nooit iemand doodgegaan. Hasj, speed, lsd, zelfs cocaïne: je gaat misschien dood omdat je iets doms doet – je rijdt tegen een muur aan, je wordt neergeschoten bij een foute deal – maar niet aan de drug zelf. Maar heroïne… man! Honderden heb ik eraan kapot zien gaan, waaronder mijn eigen vriendin.’ Hij plukt nerveus aan zijn broek, krabt aan zijn bakkebaard, en de toon in zijn stem is opeens alle bravoure kwijt. ‘In 1973 was dat,’ zegt hij zacht. ‘Ik zou er inmiddels overheen moeten zijn, maar ik denk niet dat dat ooit gaat lukken.’

Dan, als geroepen, komt roadie Tim de kleedkamer binnengelopen. Hij moet ongeveer even oud zijn als Lemmy, maar het is een heel ander type, met een brilletje en keurig kortgeknipt haar. De zanger introduceert hem als ‘my tag’. Ze kennen elkaar duidelijk al jaren. De conversatie die volgt is een razendsnel potje pingpong.

Lemmy: ‘Hij komt ook uit Wales.’

Tim: ‘Uit het zuiden. He’s a northern bastard. Hele slechtgemanierde lui zijn dat.’

Lemmy: ‘Ik bén niet eens Welsh. Ik moest er naartoe omdat ik in mijn vorige leven stout ben geweest.’

Tim: ‘We hebben je binnengelaten. Wees een beetje dankbaar.’

Lemmy: ‘Ja ja… Trouwens, ik hoor dat je niet meegaat naar Japan?’

Tim: ‘Ik weet het nog niet. Er is iets met mijn paspoort.’

Lemmy, zuchtend: ‘Je bent de helft van het jaar in het buitenland, en je kunt er niet eens aan denken om je paspoort te vernieuwen?’

Tim: ‘Wel, ik was in het buitenland…’

Lemmy: ‘Moet ik met een onbekende Japanner op pad. You cunt.’

De zanger wijst op mij, en zegt: ‘Deze jongen beweert dat er buiten cute birds staan te wachten.’

Tim: ‘Wel, als cute een Spaans woord is voor vieze enge heks…’

Lemmy, korzelig: ‘Hij weet heus wel wat cute is…’

Tim, schouderophalend: ‘Ik zag er alleen eentje met een big old sturdy arse. Lemmy: ‘Maar wel cute?’

Tim: ‘Oké, oké, ik zal kijken.’ En weg is hij.

Hengst

Ah, vrouwen. Op de vorig jaar verschenen cd Kiss of Death staat het nummer ‘One Night Stand’, waarin Lemmy verklaart (of nou ja, hoest): I’ve been a slut all my life. Het is voor het eerst, zeg ik, dat ik een man zichzelf een slet hoor noemen. ‘Klopt,’ lacht Lemmy. ‘Meestal is het in dat geval een “hengst”. Ik heb nogal moeite met dat woord. Stud… ha! Dat is meer iets voor tennisleraren met een gouden ketting. Het komt op hetzelfde neer, toch? Er zijn heel wat mannelijke sletten.’

Lemmy’s veroveringen lopen in de duizenden – het exacte cijfer varieert nogal. Maar een mevrouw Lemmy is er nooit geweest. En dat heeft alles te maken, geloof het of niet, met ’s mans principiële benadering van de huwelijkse trouw. Rocksterren die op tournee los gaan terwijl er thuis een echtgenote zit te wachten, daar heeft hij het niet op. ‘Hypocriete klootzakken zijn het. Als je trouwt, dan ben je getrouwd – punt. Waarom trouwen en vervolgens in het rond neuken? Je kunt toch ook gewóón rondneuken? Ik ben nooit tegen een chick gebotst die er voor zorgde dat ik ophield met kijken naar al die andere chicks. Dat ik daarom de luxe moet missen van een schoon en opgeruimd huis als ik terug kom van tournee, ach… dat is een kleine prijs voor een leven waarin je elke ochtend wakker kunt worden naast the wrong motherfucker.’

Een hese lach, en een grimas alsof hij een bowlingbal baart. ‘I guess I’ll do the hoovering myself, you know. Heel soms is er een griet die de teringzooi waarin ik leef niet kan verdragen en die vanzelf begint te stofzuigen. Ik moet zeggen, dat is absoluut een pluspunt.’

Met het klimmen der jaren wordt het aanbod van dames wel wat minder, geeft hij toe. Wat doet Lemmy met een vrije dag zonder vrouwelijk gezelschap? ‘Ik lees,’ zegt hij. ‘Vooral veel boeken over alternatieve geschiedenis – I love that stuff.’ Hij pakt een bevingerde paperback van tafel – What if? van Robert Cowley – en citeert de titels van de essays. Wat als Pontius Pilatus Jezus’ leven gespaard had? Als Lincoln de slaven niet had bevrijd? Als Pizarro geen aardappelen had gevonden in Peru? Als Halifax premier was geworden in plaats van Churchill? ‘En dat scheelde maar een haartje, mind you. De loop van de geschiedenis wordt door zulke kleine dingen bepaald. Als één klein dingetje even anders loopt, staat de hele wereld op zijn kop. Meestal weet je dat niet, omdat politici de waarheid altijd bedekken en verdraaien. Maar soms slipt er iets tussendoor, en dan wordt het interessant.’

Het is inmiddels, na de vijfde bel whisky, gezellig genoeg om Lemmy een ongewoon verzoek te doen. Een paar weken geleden kreeg een vriend van een vriend een baby, die naar de zanger werd vernoemd. Ik trek een rompertje uit mijn tas en vraag of hij die wil signeren. Vooraf had ik een vermoeden dat de combinatie schattige baby – wildeman van de rock ’n’ roll weleens een ongelukkige zou kunnen zijn, maar Lemmy lijkt oprecht vereerd. Na een korte overpeinzing schrijft hij op het maagdelijke stukje textiel: ‘Grow fast, don’t fail, Lemmy.’

We nemen zeer hartelijk afscheid, met een soort van hug, en hij vraagt beleefd of hij mijn Q Magazine mag lenen. Die mag hij hebben, natuurlijk. Het is een aardige vent, Lemmy. Ik vertrek met de indruk dat hij eenzamer is dan hij doet voorkomen – en minder mans. Maar gelukkig wordt die indruk verpulverd als hij een kwartier later met gitarist Phil Campbell en drummer Mikkey Dee het podium betreedt. Achter hen een groot doek van een metalen stormram met puntige slagtanden, uit de speakers een hemeltergend lawaai. Lemmy zingt als altijd ‘bergopwaarts’, in een naar beneden gebogen microfoon die boven hem uittorent. Een kleine twee uur later verlaat ik de zaal met een fluittoon in mijn oren en een glimlach op mijn gezicht.

Gerelateerd