<div class="wpg-element paragraph">
Solomon Burke was lang de &#8216;soul singer&#8217;s soul singer&#8217; – voor het grote publiek zijn Otis Redding, Aretha Franklin en zelfs Wilson Pickett bekender. Nu is er een nieuwe cd, met medewerking van bewonderaars als Van Morrison en Tom Waits. Sander Donkers werd in Philadelphia ingelijfd bij de aldaar verzamelde hofhouding, parochie en familie van Solomon Burke, kerkleider én King of Rock &#8216;n&#8217; Soul.
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
Oh. My. God!&#8217; De ontzagwekkende man negeert mijn uitgestoken hand, vouwt zijn ontzagwekkende arm om mijn schouders en plakt me in één vloeiende beweging tegen zijn borstkas. Vijfenzeventig kilo verdwijnt spoorloos tussen de tweehonderd en nog wat kilo die tezamen Solomon Burke vormen. Hij zit en ik sta, in een wat ongemakkelijke knik, oog in oog met de kop van de houten staf die de zanger bij het lopen met zich meetorst. Dan drukt hij een innige kus op mijn wang en roept tegen zijn familieleden: &#8216;Uit Holland! Horen jullie dat? Helemaal uit Holland! And I don&#8217;t mean Harlem, y&#8217;all. Geef die man een stoel. Geef hem wat te eten! Geef hem iets te drinken!&#8217;
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
Aan het eind van de lange, volle tafel zitten twee Amerikaanse collega&#8217;s begripvol te glimlachen. Zij ondervonden al eerder dat de kennismaking met Solomon Burke nogal overdonderend kan zijn. De een vroeg om een handtekening, en kreeg, in zwierige letters, de ondertekende mededeling: &#8216;Aan de bank: geef deze man al mijn geld.&#8217; De ander had zich een dag eerder tijdens zijn interview laten ontvallen dat hij gitaar speelde, en was die avond prompt door Burke op het podium geroepen, met een plechtig: &#8216;We&#8217;ve got a very special guest tonight.&#8217; Voormalig Led Zeppelin-zanger Robert Plant, die ook in de zaal zat en te kennen had gegeven dat hij misschien wel een mopje wilde meezingen, had het nakijken. Het was de mooiste dag van zijn leven, blijft de journalist maar herhalen.
Steeds meer familieleden stromen het restaurant binnen, of kondigen hun komst per mobiele telefoon aan. De pater familias kijkt het vanuit zijn stoel goedkeurend aan. 21 kinderen, 63 kleinkinderen &#8216;and still counting&#8217;. Zoals Burke met graagte vertelt, raakte hij ooit verstrikt in de bijbel bij de passage die zegt: gaat heen en vermenigvuldigt u. &#8216;Ik heb maar nooit verder gelezen,&#8217; grinnikt hij.
Hij is &#8216;King of Rock &#8216;n&#8217; Soul&#8217; voor de fans van zijn muziek, &#8216;The Bishop&#8217; voor de mensen in zijn kerk, &#8216;Doctor Burke&#8217; wanneer een van zijn dochters de telefoon opneemt, uitgekookt entrepreneur, natuurlijke leider, grappenmaker – het majesteitelijk meervoud waarvan Burke zichzelf regelmatig bedient, past hem als gegoten. Wij Solomon Burke zijn zonder enige twijfel &#8216;larger than life&#8217;.
Vandaag is er een extra reden voor zijn overrompelende gemoed. Vandaag is het &#8216;Solomon Burke-Day&#8217; in Philadelphia, zijn geboortestad. Die middag werd Burke op het stadhuis onthaald en voor het oog van de tv-camera&#8217;s uitvoerig geprezen door de burgemeester, die daarbij de inwoners van de stad opriep hetzelfde te doen. Een flink aantal kranten in de stad hebben de voorpagina&#8217;s voor hem ingeruimd. &#8216;Koning Solomon komt thuis,&#8217; schreeuwen de koppen. En: &#8216;De troon is weer bezet.&#8217;
Eerder die week trad Burke ook al op in David Lettermans talkshow. En uit de hele wereld stromen artikelen binnen van toonaangevende bladen die zijn cd Don&#8217;t Give up on Me met veel sterren aanprijzen en reppen van een sensationele comeback. Hij mag dan al achtenveertig jaar in de business zitten, zo heeft hij het al heel lang niet meer meegemaakt. En misschien wel nooit. Burke kende een periode van grote roem in het begin van de jaren zestig, maar inmiddels geldt hij toch vooral als de &#8216;soul singer&#8217;s soul singer&#8217;. Hij is de favoriet van collega&#8217;s en ingewijden, zoals schrijver Peter Guralnick, die in zijn Sweet Soul Music het hoofdstuk over Burke de veelzeggende titel &#8216;The Throne in Exile&#8217; gaf. Of zoals de befaamde Atlantic-producer Jerry Wexler, die hem de beste soulzanger aller tijden noemde, &#8216;with a borrowed band&#8217; – wat in goed Nederlands neerkomt op: met twee vingers in zijn neus. Voor het grote publiek is Burke bij lange na niet zo bekend als Otis Redding, Aretha Franklin of zelfs Wilson Pickett. Zijn grootste successen kennen de meeste mensen in versies van de Rolling Stones (&#8216;Cry to Me&#8217;, &#8216;If You Need Me&#8217;) of de Blues Brothers (&#8216;Everybody Needs Somebody to Love&#8217;). En ook al hield hij nooit op met zingen, sinds Burke in 1968 Atlantic Records verliet, heeft hij nooit meer echt in de muzikale schijnwerpers gestaan.
</div>
<div class="wpg-element paragraph-quote">
<blockquote>
&#8211; &#8216;Ik sleep dat grote lichaam van mij niet zomaar van het ene concert naar het volgende interview. I&#8217;m on a fast train now&#8217;
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
En dan nu opeens dit. Allemaal vanwege een cd die uitkwam bij Fat Possum, een platenmaatschappij met een rare naam, waar hij nog nooit van gehoord had. Nee, zegt Burke, het is hem als geen ander bekend dat de Heer er &#8216;mysterious ways&#8217; op na houdt, maar bij de totstandkoming van Don&#8217;t Give up on Me krabde zelfs hij zich een paar keer achter de oren.
&#8216;Now look here,&#8217; begint hij hees, en de borreltafel valt gedwee stil. &#8216;Ik was al eens gebeld door een man van een of ander footballteam, de Big Bears. Of ik hun mascotte wilde worden. Nou, je hoeft mij niet te vertellen dat ik big ben, en ik trek ook geen berenpak aan. Goed, kort daarna kwam er op een vliegveld een man op me af die zei dat hij van Fat Possum was. Ik dacht: lieve help, nog een footballteam, weg met die vent. Hij maakt grapjes over mijn gewicht. Dus ik negeer hem, en loop het vliegtuig in – en let nou op: dit is het moment dat de Heer zich ermee gaat bemoeien, en hij doet het op zijn eigen manier, nooit op de jouwe&#8230; Vlak voor de deuren dichtgaan, komt die man binnen en gaat recht achter me zitten. Hij zegt: luister, als ik nou eens een fijn geldbedrag bij elkaar zoek om jou gelukkig te maken – ik zeg: ik luister – en ik kan tien nog levende supersterren overtuigen om songs voor je te schrijven, maak je dan een plaat bij ons? Tuurlijk, zeg ik, en ga lachend naar huis, in de overtuiging dat ik de beste deal aller tijden gemaakt heb. Ik denk: die vent komt met he-le-maal niemand. Levende supersterren stond er. Nou ga maar na: Otis Redding, Jackie Wilson, Sam Cooke&#8230; ze zijn allemaal dood. Maar die dikke cheque zou ik sowieso krijgen.&#8217;
Zijn bulderende lach gaat naadloos over in geëmotioneerd gefluister. &#8216;Echt, ik had nooit gedacht dat het Fat Possum genoeg kon schelen om dit rond te krijgen. Nooit gedacht aan mensen als Bob Dylan. Of Van Morrison of Brian Wilson of Tom Waits. Ik had geen idee dat die mensen mij goed kenden, mijn stem mooi genoeg vonden om speciaal een song voor mij te schrijven. Het is een zegen. Nee, het zijn elf zegens, elk liedje is er een.&#8217;
Het was een peulenschilletje, zegt Burke. Hij kwam naar de studio, kreeg de songs onder ogen, zong ze&#8230; klaar. Alleen dat ene zinnetje in &#8216;Diamond in Your Mind&#8217;, een nummer van Tom Waits. &#8216;She never prayed,&#8217; werd hij geacht te zingen, over een vrouw die onder meer haar arm verliest. En dat kon natuurlijk niet. Ze zeiden nog tegen hem: je verandert niet zomaar de tekst van een Tom Waits-song, maar Burke hield voet bij stuk. &#8216;Het kan me niks schelen of je een man of vrouw van God bent of niet. Als er zoiets vreselijks gebeurt, dan roep je: &#8220;Oh Lord, Sweet Jesus, God help me!&#8221; En ik moet geloven in wat ik zing, anders werkt het niet.&#8217; Aan de telefoon was hij er met Waits snel uit. Het werd &#8216;She almost never prayed&#8217;.
Dit is geen futiel detail. Het is, in zekere zin, de kern van de zaak. Solomon Burke zingt niet zomaar liedjes, hij brengt boodschappen over. &#8216;Ik wil mensen verheffen,&#8217; zegt hij. &#8216;Ik wil ze raken, zodat ze met het hoofd omhoog weer naar buiten komen, of dat nou uit de kerk is of uit een concertzaal. Ik heb nooit liedjes gezongen in de trant van: Baby, I wanna jump your bones. Ik heb zelf al meer dan genoeg botten om te bespringen, ha ha ha! Ik sta daar niet te zingen om meisjes te krijgen, of drank of drugs. Ik sta daar opdat iemand denkt: hmmm, er moet wel iets reëel zijn aan de God die die man daar dient, want poeh, it sure works for him! Wie weet werkt het ook voor mij.&#8217;
Je moet het zo zien, zegt Burke: God heeft een heel zware baan. Al die mensen met al die kleine verlangens. Met hun: o, lieve Heer, laat mijn meatloaf niet aanbranden alstublieft. En ook de Duivel is allesbehalve werkloos. &#8216;Maar ik zal hem slaan, ik zal hem bijten, ik zal aan hem duwen en trekken, ik zal over hem heen rijden, ik ga bovenop hem zitten – alles wat ik kan bedenken om that bastard uit de buurt te houden. Want uiteindelijk is God een winnaar, en de Duivel een loser.&#8217; Hij valt stil en zegt lachend: &#8216;Hoor mij nou. Ben ik zomaar aan het preken. Het was niet mijn bedoeling om helemaal op hol te slaan.&#8217;
Zoiets was wel te verwachten. Dat God in de geschiedenis van soulmuziek een voorname rol speelt, behoeft geen uitleg. Maar ook in dat opzicht gaat Solomon Burke een stapje verder dan de meesten. Hij was voorbestemd. Twaalf jaar voor zijn geboorte werd de komst van de kleine Solomon in een droom geopenbaard aan zijn grootmoeder, waarop zij in haar eigen huis &#8216;Solomon&#8217;s Temple&#8217; inrichtte. Toen Solomon zeven was, gaf hij vanaf de kansel zijn eerste preek. Op zijn twaalfde presenteerde hij een religieus radioprogramma. Nu, op zijn tweeënzestigste, is hij de leider van de Church of God for all People, een genootschap waarbij, naast zijn eigen kerk in zijn woonplaats Los Angeles, ruim honderdzestig kerken zijn aangesloten.
Gekscherend noemt hij het ook wel &#8216;the church of letting it all hang out&#8217;. Er zijn geen regels, geen kledingcode, geen tijdschema. Gedanst en gezongen moet er worden, tot diep in de nacht als het nodig is. De kerk is voor iedereen, niet specifiek voor een bepaalde gezindte. &#8216;Want als God op aarde kwam, zou Hij dan zeggen: de baptisten moeten naar links, de joden naar rechts, de presbyterianen in het midden? Nee, dat zou Hij niet. Hij zou zeggen: dit is mijn volk.&#8217; Burke neemt met zijn organisatie geen geld aan van de aangesloten kerken. &#8216;Want zei God ooit: ik moet even langs Joe om honderd dollar op te halen, en daarna doe ik hetzelfde in het huis van James? Nee, dat zei Hij niet! Hij zei: verspreid mijn boodschap, verspreid het goede nieuws.&#8217; Geld verdient Burke wel op een andere manier. Met zijn eigen &#8216;prayerline&#8217;, met de evangelische tv-shows waar hij voorzichtig mee experimenteert. Of met zijn begrafenisonderneming, waarvan een nieuwe tak, I Miss You, Inc., via een satelliet herdenkingsdiensten op afstand aanbiedt.
Ondanks die onorthodoxe methoden mag Burke de paus tot zijn grootste fans rekenen. Twee jaar geleden, in het &#8216;jubeljaar&#8217;, werd hij persoonlijk uitgenodigd om op het plein van de Sint-Pieter te zingen. &#8216;Ik was benieuwd welk nummer hij wilde horen, en vanzelfsprekend dacht ik alleen aan gospel. Maar nee, de paus vroeg om &#8220;Everybody needs somebody&#8221;. En als je de video goed bekijkt, zie je dat hij in zijn stoel een klein dansje doet.&#8217;
Als Solomon Burke de volgende dag in een golfkarretje een festivalterrein in Philadelphia op wordt gereden, staat er vooraan op het podium een gouden troon te blinken in de zon. &#8216;We zijn niet langer in ballingschap,&#8217; zegt hij tevreden, met een blik op het publiek dat verwachtingsvol naar voren dromt. &#8216;We&#8217;re back in the Kingdom now.&#8217;
In 1964 werd hij, hier in deze stad, door een discjockey officieel gekroond tot King of Rock &#8216;n&#8217; Soul. Sindsdien trad hij nimmer op zonder kroon, hermelijnen mantel en troon. Volgens Burke deed James Brown ooit een vileine poging hem zijn titel af te pakken. &#8216;The hardest working man in showbusiness&#8217; had hem uitgenodigd voor een optreden, en hoewel Burke ervoor had gezorgd dat hij van tevoren was betaald door Brown, weigerde die hem op te laten komen als hij niet op het podium zijn kroon aan hem zou overdragen. Burke peinsde er niet over. Vanuit de coulissen bekeek hij rustig de show, zag hoe James Brown zich steeds meer begon op te winden, en zei na afloop fijntjes, met een blik op zijn portemonnee, dat James hem vooral moest bellen wanneer hij nog zo&#8217;n optreden had.
Achtendertig jaar later zijn alle parafernalia nog altijd aanwezig. Met staf, mantel en – ditmaal – een hoed, schrijdt Burke het toneel op en neemt plaats op de troon. Zijn band hapert, de hitte is ondraaglijk, maar de wedstrijd is in een mum van tijd gewonnen. De stem is nog altijd lenig en rijk, zijn presentatie overrompelend. Hij roept de hulp in van een stuk of tien van zijn kinderen, die allemaal fraai zingen, en deelt rozen uit. Zoon Solomon Jr. staat naast hem, en veegt elke minuut het zweet van zijn vaders voorhoofd. Hoogtepunt is het titelnummer van zijn nieuwe cd. &#8216;I know it&#8217;s late, late in the game,&#8217; zingt hij met hartverscheurende intensiteit. &#8216;But please, pleeeaaase, don&#8217;t give up on me.&#8217; Als hij ten afscheid zijn hoed in het publiek gooit, landt het ding in de handen van de enige persoon uit het veelduizendkoppige publiek die die avond een afspraak met hem heeft. Dat ben ik. &#8216;Mysterious ways&#8217; – u zegt het.
In een kleine hotelkamer bij het vliegveld heeft zich die avond een nog grotere delegatie Burkes verzameld. De persdame had gewaarschuwd dat er wellicht een of twee kleinkinderen bij het interview aanwezig zouden zijn, het werden er een stuk of veertig, vijftig. De inhoud van de aanpalende kamer, waar de heel kleine Burke&#8217;jes rondkruipen, is daarbij niet meegerekend. Een bak met gebraden kip gaat van hand tot hand. Er worden moppen verteld en hard gelachen.
Als ik met een recordertje naast hem op de bank ga zitten, zegt hij: &#8216;Je mag al mijn kinderen interviewen.&#8217;
&#8216;Eeehm,&#8217; zeg ik, en maak een halfslachtig gebaar naar mijn vragenlijstje.
&#8216;You&#8217;re with the Burkes now,&#8217; zegt hij. &#8216;Je mag ze alles vragen. Alles.&#8217;
Ik besluit in het diepe te springen, en stel een vraag over zijn grootmoeder. Het blijft lang stil. Burke diept uit zijn zak een klein, oud bijbeltje op. &#8216;Most amazing thing happened today&#8230;&#8217; zegt hij zacht. Meer dan dertig jaar geleden gaf hij het aan een man wiens echtgenote op sterven lag, vandaag kreeg hij het terug. Op de eerste pagina staan zijn naam en zijn adres, in het handschrift van zijn geliefde grootmoeder, die een zieneres was, en alles wat er in Solomons leven zou gebeuren nauwkeurig voorspeld heeft.
Het is een wat verwarrend verhaal, en voordat hij het tot een einde kan brengen, stromen er tranen onder zijn zonnebril vandaan. Dikke tranen. En veel. &#8216;That&#8217;s heavy,&#8217; zegt hij nog. Verdere pogingen om te praten stranden op een gebroken stem. Als ik opkijk, zie ik dat alle aanwezigen plotseling in tranen zijn. En ik kan nog net wegkruipen van de bank voordat een goed deel van de kamer zich eendrachtig snikkend bovenop &#8216;daddy&#8217; stort, als een voetbalelftal na een winnend doelpunt in de laatste minuut. Een van de kleindochters kijkt me licht verwijtend aan en zegt: &#8216;Kijk nou wat je gedaan hebt.&#8217;
Stilletjes in de hoek zit Solomon Jr., de enige met droge ogen. Als zijn zus dat ziet, proest ze het uit: &#8216;Zie je nou wel dat jij geadopteerd bent.&#8217; Een lachsalvo gaat door de kamer, iedereen veegt zijn tranen weg. Maar de sfeer blijft uiterst breekbaar. Stukje bij beetje komen de oorzaken van de uitbarsting boven water. Het is niet zozeer het plotselinge succes, zegt Burke, het gaat er om dat zijn familie dit meemaakt. Vaak zien ze elkaar niet. De meesten van hen zijn te jong om een idee te hebben van zijn rijke muzikale geschiedenis, en zijn volkomen verrast door de gebeurtenissen van de laatste dagen.
&#8216;Ik mag dan in Gods grote boek van het leven altijd in de top-tien staan,&#8217; zegt Burke. &#8216;Maar hier op aarde heb ik nooit een echte nummer 1-hit gehad. Dus jullie weten het niet. Zoals sommigen van jullie ook niet weten dat wij vroeger niet zomaar uit een kraantje mochten drinken, of een kamer nemen in een hotel als dit. Terwijl nu&#8230; mag ik het zeggen, sweetheart?&#8217;
&#8216;Yes daddy,&#8217; klinkt het uit een hoek.
&#8216;&#8230; terwijl nu een van ons de leiding heeft over deze hotelketen.That&#8217;s bigtime! Ik herinner me de tijd dat de enige zwarte die naar binnen mocht iemand als ik was. Zolang ik maar op het podium stond, en na afloop meteen weer wegging. Ik herinner me de tijd dat ik met Don Covay en Otis en Pickett en al die anderen de Soul Clan begon, en we het plan hadden om het geld van onze plaat te investeren in de zwarte gemeenschap. Kon niet. Zwarte man vraagt voorschot van een miljoen dollar? Die plaat gaat niet door. Solomon Burke is de instigator? Cut him down. Bring him down! Ik was te slim voor die tijd. En moet je jullie nou zien: allemaal slim. En mooi, en getalenteerd. Nee, als morgen mijn vliegtuig neerstort, dan ga ik met een brede glimlach op mijn gezicht. Want, my oh my, we hebben een lange weg afgelegd.&#8217;
Zijn monoloog wordt met &#8216;amen&#8217; en &#8216;that&#8217;s right&#8217; beantwoord. &#8216;Dus luister goed,&#8217; gaat hij verder. &#8216;Ik ben geen perfecte vader geweest voor sommigen. Ik heb fouten gemaakt, was er soms niet als ik er wel had moeten zijn. Maar ik hou van jullie allemaal. En ik sleep dat grote lichaam van mij niet zomaar van het ene concert naar het volgende interview. I&#8217;m on a fast train now, en ik wil dat jullie allemaal aan boord springen. Zing mee op het podium. Gebruik de naam die jullie hebben. Misschien betekent het dat je straks zelf een plaat kunt maken, misschien betekent het dat je twintig dollar minder hoeft te betalen voor je nieuwe auto. Het maakt niet uit. Gebruik mij. Ik ken de snelweg van het leven op mijn duimpje.&#8217; Veel intiemer kan een familiereünie niet zijn.
Later op de avond komen de zakdoeken nogmaals te voorschijn. Maar telkens als ik opper buiten te wachten, protesteert Burke hevig. &#8216;Je hoort hier bij ons. Je bent geadopteerd. Er bestaat niet zoiets als een stiefkind, welke kleur je huid ook is. Kom hier.&#8217; Ik ga weer naast hem zitten, krijg een arm om me heen. Burke buigt zich voorover naar mijn cassetterecorder. &#8216;Wie luistert hiernaar? Tegen welk deel van de wereld spreken we? O ja, da&#8217;s waar ook: Holland. Wel, Holland: deze jongeman hier, die jullie gestuurd hebben om met ons te praten, die is voorlopig nog niet klaar om terug te keren naar huis. We zullen jullie dit bandje opsturen, en maak er maar wat moois van. Want hij zit hier, met gebraden kip, met ijs, met allemaal nieuwe vrienden. Sorry, maar&#8230; He Is Not Ready! We gon&#8217; keep him.&#8217;
</div>

Gerelateerd