Kunst
Elk jaar kost het mij veel moeite om een felbegeerde vip-pas te bemachtigen voor de grootste kunstbeurs met moderne en hedendaagse kunst ter wereld: Art Basel. Maar dan heb je ook wat. Wie wil er nou niet tegelijk met beroemheden als Roman Abramovich, Brad Pitt, Beyoncé en Elton John een beursvloer opstormen? Maar zelfs deze beroemheden vertonen op de openingsochtend gedrag dat doet denken aan het geduw en getrek op de beruchte koopjesdagen bij de Bijenkorf. Niemand wil iets missen van het duizelingwekkende aanbod kunst, uitgestald over twee verdiepingen in een deprimerend Zwitsers beursgebouw. Art Basel is al lang niet meer een gewone kunstbeurs. Het is een evenement met de hoogste sociale status en een belangrijke graadmeter voor de kunstmarkt.
De economische voorspoed heeft ertoe bijgedragen dat het aantal kunstverzamelaars in het eerste decennium van de eenentwintigste eeuw is verveelvoudigd. Dat is niet alleen te merken aan de gekte in het hoogste echelon van de markt, maar heeft ook zijn weerslag in de opkomst van talloze nieuwe kunstbeurzen die azen op kooplustige jonge urban professionals. In de periferie van de grote internationale kunstbeurzen heeft het fenomeen satellietbeurs zijn entree gemaakt. Kleinschalige events waar de meer modale verzamelaar zijn slag kan slaan in de schaduw van het miljoenenfeest bij de grote buurman. De groter wordende vraag naar kunst is probleemloos beantwoord met een steeds groter wordend aanbod. Schaarste lijkt alleen te bestaan in de top van de markt. Voor elk budget bestaat een passend beeldend antwoord. Zo worden starters op de kunstmarkt gelokt naar beurzen waar betaalbare kunst wordt gepromoot. De drempel zo ver verlaagd dat kunstminnaars zonder gêne een beursvloer kunnen betreden.
Door de economische tegenwind is de afgelopen jaren het tij gekeerd en beginnen de pijlers onder de kunstmarkt langzaam af te brokkelen. De gouden bergen verdwijnen snel uit zicht. De prijzen voor hedendaagse kunst staan onder druk, kleinere kunstbeurzen kunnen nauwelijks het hoofd boven water houden, galeriehouders zien hun omzetten kelderen en de toestroom van nieuwkomers is een halt toegeroepen. Wat kort geleden nog een investeringsmogelijkheid was, is gedevalueerd tot een leuk plaatje voor boven de bank.
De tanende vraag heeft de zwakke plekken van de kunstindustrie blootgelegd. Op dit moment is er een overschot aan inhoudsloze prutskunst die de markt negatief beïnvloedt. Je kan niet ongestraft het aanbod vergroten zonder concessies te doen aan kwaliteit. En laten we eerlijk zijn: een kunstbeurs aanprijzen door de betaalbaarheid van het aanbod te benadrukken is vragen om moeilijkheden.
De teloorgang was enkele weken geleden in Amsterdam tijdens de gelijktijdig gehouden beurzen voor hedendaagse kunst, Art Amsterdam en de Affordable Art Fair, pijnlijk zichtbaar. Futloos en nietszeggend zijn de twee woorden die mij als eerste te binnen schieten om beide beurzen te typeren. Navraag leert dat de verkopen zwaar tegenvielen en dat ook de jongelingen met beginnende kunstcollecties het dit jaar lieten afweten. Inherent aan modeverschijnselen is het vluchtige karakter waaraan ze onderhevig zijn. Het versneld toegankelijk maken van de kunstmarkt voor een breed publiek heeft door onverantwoord gedrag meer schade berokkend dan voor mogelijk werd gehouden. Men zal drastische structurele veranderingen moeten doorvoeren om kunstbeurzen op nationaal niveau te laten overleven. Schaalverkleining is daarbij een eerste vereiste. Gebeurt dat niet, dan zijn beurzen als Art Amsterdam en de Affordable Art Fair in hun huidige vorm ten dode opgeschreven. Alleen een topbeurs als Art Basel hoeft zich voorlopig nog geen zorgen te maken.

Gerelateerd