<div class="lead">
Jamal werd goed chagrijnig van de alcoholspecial van de Volkskrant. Wat betekenen de cijfers die ons vertellen hoe gevaarlijk alcohol is? Ziekte en pijn aan het eind van je leven zijn nagenoeg gegarandeerd, de vraag is wat je daartegenover wilt stellen: een leven zonder genoegens?
</div>
Wie een glaasje op z’n tijd lust en het afgelopen weekend Volkskrant Magazine opensloeg, belandde in een spontane depressie. Nu gebeurt dat bij mij meestal als ik Volkskrant Magazine opensla, omdat er dan weer een of ander interview in staat met een terecht vergeten tv-ster of een column van Eva Hoeke of een paar pagina’s reclame over welke retrostoel je nu weer in je hipsterwoning behoort te hebben, maar ik blijf koppig volharden in deze vorm van zelfkastijding. De oogst van deze week: een alcoholspecial.
De kern van de special wordt gevormd door een acht pagina’s tellend stuk van Ianthe Sahadat, waarin zij gesprekken voert met acht wetenschappers over de negatieve trekjes van Koning Alcohol. Allereerst is daar de kanker: ongeveer 12% van alle kanker is het gevolg van alcoholgebruik. Leveraandoeningen komen uiteraard gedetailleerd aan bod. Verder speelt alcohol vaak een rol bij (huiselijk) geweld en verkeersongelukken. Verslavingsproblematiek kan leiden tot werkverzuim, psychologische en relationele problemen, en dan zijn er nog de vermoedens van de schade die alcohol kan aanrichten in het puberbrein. Al met al geen fraai beeld.
De special wordt gecompleteerd door een aantal persoonlijke verhalen. Zo is er een interview met bioloog Midas Dekkers, die zich een groot voorstander betoont van een borreltje op z’n tijd: ‘het beste antidepressivum dat er bestaat!’ Irritant stuk, verder, want interviewster Nathalie Huigsloot probeert de hele tijd met suggestieve vragen Dekkers te ontmaskeren als tragisch geval (‘Bij de AA hebben ze het over DENIAL: you Don’t Even Notice You Are Lying. Zou dat bij jou aan de hand kunnen zijn?’). Ook noteert ze elke borrel die Dekkers zich tijdens het interview inschenkt.
Een verdediging van de alcohol klinkt ook in een essay van schrijver Henk van Straten, die zichzelf als een neuroot met een kort lontje omschrijft. Pas als hij zijn eerste Duveltje achter de kiezen heeft, wordt hij voor zijn zoons een leukere vader: ‘losser, zorgelozer, grappiger, gezelliger’. Moedige bekentenis. God, wat zal die stakker een hoop stront van moralistische ouders over zich heen krijgen naar aanleiding hiervan, maar ik zeg op deze plek: goed bezig, Henkie!
Ik zou mezelf hier nu ook als gezellige drinker kunnen neerzetten, maar daar gaat het even niet om. Wat mij opvalt is hoe zo’n special is opgezet: als schijnbaar objectieve journalistiek, waarbij verschillende kanten gehoord worden. Maar het positieve verhaal klinkt uit twee individuele monden, terwijl het negatieve verhaal gebracht wordt als een robuust pakket onomstotelijke wetenschappelijke bevindingen, toegelicht door acht wetenschappers uit verschillende disciplines.
Hoe objectief is zulke journalistiek werkelijk? En hoe objectief is wetenschap die zich alleen met negatieve gezondheidseffecten bezighoudt? Je kunt meten hoeveel schade één glas alcohol op celniveau aanricht, je kunt ook een maat ontwikkelen waarmee je toetst hoeveel vreugde één glas alcohol een individu oplevert. Welke zaligheidshormonen komen er vrij op het moment dat een slok wijn je gezicht nadert, je lippen en tong bereikt, geur afgeeft aan de juichende trilhaartjes in je neusgaten? Het olfactorische orgasme van een eerste slok whisky: hoe meet je dat? Hoeveel serieuze liefdesrelaties zijn ontstaan dankzij een bemiddelend zetje van die vloeibare koppelaarster? O zeker, er zijn mensen met een kwaaie dronk, dan krijg je ruzie, maar alcohol kan net zo goed verbroederen, je kunt proosten om een ruzie bij te leggen. Alcohol is een diplomatiek smeermiddel. Hoeveel geniale inzichten, in wetenschap, politiek en kunst, zijn niet tot stand gekomen doordat mensen dankzij de bevrijdende werking van de drank nieuwe gebieden in hun brein durfden te verkennen?
Geef me cijfers, geef me onderzoek.
Of om nog eens terug te keren naar die negatieve cijfers: wat betekenen die eigenlijk? Ik lees dat alcohol medeverantwoordelijk is voor ‘naar schatting tussen de 10 en 25 procent van alle verkeersdoden’. Het schokkende van die cijfers vind ik, dat er dus bij 75 tot 90 procent van de dodelijke verkeersslachtoffers géén alcohol in het spel is geweest! Het verkeer zélf is, kortom, levensgevaarlijk, of je nu onder invloed rijdt of broodnuchter bent, maar waar is de Volkskrant Magazine-special waarin verschillende wetenschappers verkondigen dat het echt beter is om geen gebruik te maken van gemotoriseerde voertuigen, ja, waarin zij pleiten voor overheidsmaatregelen om het gebruik van snelwegen in te perken?
Er zijn maar weinig mensen die vredig in hun slaap overlijden, de meesten van ons gaan pijnlijk dood. Er staan batterijen aan kankers op ons te wachten, een handvol dementieën, allerhande hart- en vaatziekten, en wat u verder maar kunt bedenken aan terminale rottigheid. Een ouderwetse longontsteking wil het klusje ook nog wel eens klaren. ‘Ja, oké, maar als je kanker krijgt van alcohol, dan stop ik toch liever met drinken,’ zegt u misschien. Prima, maar dan neemt een halfjaar later de longkanker u wel te grazen, nooit gerookt, wel jarenlang onder een asbestdak gewoond – lullig! Of u krijgt een huidkankertje van de giftige stoffen waarmee het papier gebleekt is waarop ze Volkskrant Magazine drukken, ik noem maar wat.
<q class="pull-left">Hoe ziet een wereld zonder alcohol eruit? We kennen de korte geschiedenis van de Amerikaanse drooglegging: niet bepaald een nastrevenswaardige utopie, tenzij je staat te springen om een explosie van georganiseerde misdaad. </q>
Wat is de som van een mensenleven? Wat betekenen de cijfers die ons vertellen hoe gevaarlijk alcohol is? Ziekte en pijn aan het eind van je leven zijn nagenoeg gegarandeerd, de vraag is wat je daartegenover wilt stellen: een leven zonder genoegens? Wat is dan de uitkomst van die som?
En nog even los van dit soort persoonlijke keuzes: wat willen we met onze maatschappij? Hoe ziet een wereld zonder alcohol eruit? We kennen de korte geschiedenis van de Amerikaanse drooglegging: niet bepaald een nastrevenswaardige utopie, tenzij je staat te springen om een explosie van georganiseerde misdaad. De hedendaagse War on Drugs is wat dat aangaat eveneens vrij instructief. En God verhoede dat er in onze contreien een Duterte opstaat die zijn politie en leger toestaat om elke willekeurige alcoholgebruiker zonder vorm van proces af te knallen. Een absurde dystopie? Sciencefiction? Welnee. Het is gewoon de snoeiharde realiteit als het om drugsgebruikers op de Filipijnen gaat, hoor.
Of denk eens aan die feestelijke landen waar een islamitisch bewind heerst, al of niet door de sharia geïnspireerd. Nee, dáár is het leven goed. Maar als je mag kiezen wat je wil drinken voordat IS aanklopt om je kop eraf te trekken, wat wordt het dan: een glas muntthee of een belletje cognac? Hoe breng je je tijd in de kerkers van Erdogan het liefst door: met louter water of met af en toe eens een naar binnen gesmokkelde, illegaal gestookte fles wodka? In een dictatuur is alcohol je vriend.
Gelukkig leven wij in een democratie. Maar wel eentje zonder kabinet, en zelfs mét kabinet is het niet zozeer de Minister van Volksgezondheid die de dienst uitmaakt op het gebied van volksgezondheid – het zijn de verzekeringsmaatschappijen. Als het aan hen ligt, is elke ziekte onze eigen schuld, omdat we rookten, koffie dronken, niet van sporten hielden maar wel van een glas bier of een stuk chocola of een witte boterham met kaas – daar gáát je vergoeding.
In een dergelijk klimaat is wetenschap niet kleurloos en journalistiek evenmin. Wie een eerlijk verhaal over alcohol wil vertellen, blijft ernstig in gebreke als het alleen maar over gezondheidsrisico’s gaat.

Gerelateerd