Op 12 mei liep het ultimatum af dat Donald Trump had gesteld aan Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland, om de ‘worst deal ever’ met Iran nog te verbeteren. Die deal, officieel het JCPOA, werd in juni 2015 met Iran gesloten en er stond, behalve de handtekening van voornoemde drie landen, ook het stempel van Rusland en China onder. Via een VN-resolutie werd het JCPOA zelfs mondiaal bekrachtigd. <a data-ga-category="embedded-article" data-ga-action="clicked" data-ga-label="gerelateerd onderwerp" href="https://www.vn.nl/vrienden-tegen-wil-en-dank-voorpublicatie/" class="article-embed article-embed--right">Lees ookMeer Macht op vrijdag: Hoe PvdA'ers en VVD'ers de beste vrienden werden11 mei 2018</a>
Dit hield de deal in: in ruil voor beperking van het nucleaire programma, dat Iran mogelijk tot bezit van enige kernwapens zou brengen, kreeg het land een fikse verlichting van economische sancties in het vooruitzicht gesteld. De verdachte atoominstallaties kwamen onder verscherpt toezicht van het Internationaal Atoomagentschap (IAEA). De inspecteurs uit Wenen zeggen dat Iran zich goed aan de afspraken hield, en ook de Amerikaanse inlichtingendiensten komen telkens tot die conclusie. Dat heeft president Trump er niet van weerhouden zich tegen de deal te blijven uitspreken, al was het maar omdat die het diplomatieke kroonjuweel is van zijn voorganger Barack Obama (en diens minister van Buitenlandse Zaken John Kerry). Trump wantrouwt Iran nu eenmaal als de pest, en Obama zo mogelijk nog meer, en nu hij zijn veiligheidsadviseur Herbert McMaster vervangen had door de havik John Bolton, die ook van de deal af wilde, was alle weerstand gebroken. Bolton was onlangs zelfs nog uit op regime change in Teheran, en dacht in Parijs hardop na over een nieuwe regering te vormen door de Moejaheddien Kalk.
<blockquote>Intussen heeft Israël zelf veel meer kernwapens, waarover het in alle talen zwijgt</blockquote>
Trump had dinsdag nog voor een gematigde variant kunnen kiezen (aan de deal vasthouden, maar sancties tegen Iran niet langer opschorten), maar hij schrok niet terug voor de meest vergaande optie: door, bovenop het torpederen van de deal, ook landen die wél zaken met Iran willen blijven doen, te dreigen met Amerikaanse strafmaatregelen.
<h5>Eenzijdige rebellie</h5>
Emmanuel Macron, Angela Merkel en Boris Johnson (namens Theresa May) waren nog naar Washington (in die, afgesproken, volgorde) afgereisd om Trump op andere gedachten te brengen. Natuurlijk zijn ook Iran zelf en de andere partners Rusland en China tegen de eenzijdige rebellie van Trump. Die heeft de kant van Israël gekozen, dat altijd tegen de deal is geweest en er alles aan heeft gedaan om hem weer van tafel te vegen. Benjamin Netanjahoe reisde er in de Obamatijd voor naar Washington om, zeer tegen alle diplomatieke mores in, de Senaat tegen het Witte Huis op te zetten. Vorige week pakte hij nog eens flink uit met een tirade waarin hij ‘bewees’ dat Iran loog en wel degelijk in het geheim aan atoombommen werkte, maar dat bleken vooral opgewarmde kliekjes te zijn met de vooralsnog door het Atoomagentschap niet gevonden plannen voor de bouw van vijf kernwapens. Trump verwees dinsdagavond expliciet naar Netanjahoes ‘bewijzen’, hoewel we nog steeds moeten gissen naar de onderbouwing. Intussen heeft Israël zelf veel meer kernwapens, waarover het in alle talen zwijgt, en weigert het lid te worden van het non-proliferatieverdrag, waardoor het dus ook niet de inspecties toestaat waartoe zo’n lidmaatschap verplicht.
<blockquote>Als ieder land een internationale afspraak van een vorige president zomaar kan verscheuren omdat het niet meer bevalt, is het hek van de dam</blockquote>
Terug naar de Irandeal. Trump vindt die ‘the worst ever’ omdat hij maar voor tien jaar geldt, en niks doet aan de groei van het Iraanse arsenaal aan raketten en bemoeienis in Syrië en steun aan het terrorisme. Daar kun je over mopperen, maar je kunt de doelpalen niet meer verzetten als je eenmaal de wedstrijd gespeeld hebt. Dat probleem moet je dus maar apart aanpakken. Dat is precies wat iemand als Macron ook voorstelt: hij denkt aan een aanvullende overeenkomst na 2025.
<figure id="attachment_390903" aria-describedby="caption-attachment-390903" style="width: 1280px" class="wp-caption alignnone"><img decoding="async" class="size-image_1280 wp-image-390903" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/05/27d0272cf41e4b35898943a415750208-0-1280x881.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/05/27d0272cf41e4b35898943a415750208-0-320x220.jpg 320w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/05/27d0272cf41e4b35898943a415750208-0-640x441.jpg 640w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/05/27d0272cf41e4b35898943a415750208-0-1280x881.jpg 1280w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/05/27d0272cf41e4b35898943a415750208-0-1920x1322.jpg 1920w" alt="" width="1280" height="881" /><figcaption id="caption-attachment-390903" class="wp-caption-text">Foto: Carolyn Caster/AP/HH</figcaption></figure>
De actie van Trump is, behalve beroerd onderbouwd, ook een meta-diplomatiek en -volkenrechtelijk affront. Pacta sunt servanda: als ieder land een internationale afspraak van een vorige president zomaar kan verscheuren omdat het niet meer bevalt, is het hek van de dam. Het is not done om je stampvoetend en dreigend terug te trekken uit een verdrag waar jaren met meer partijen over onderhandeld is &#8211; zó not done dat ook aan andere tafels aan het woord van de VS, nog steeds het machtigste land ter wereld, getwijfeld zal worden. Zo zal Noord-Korea de zaak-Iran met grote interesse volgen. De prijs voor ieder akkoord met de VS, als het al zover komt, wordt navenant hoog.
<h5>Dom</h5>
En waarom? Hoe dom kun je zijn? De VS hebben andere middelen. Washington heeft nog een waslijst aan andere sancties (wel gerelateerd aan raketten en terrorisme, maar niet aan het nucleaire programma) tegen Iran lopen en Trump heeft vorige zomer zelfs opdracht aan zijn staf gegeven om te onderzoeken hoe hij de Irandeal zoveel mogelijk kan saboteren. Macron is hem nog enigszins terwille geweest door te peilen of de deal ‘aangevuld’ kan worden met extra verzekeringen. De Iraanse leider Hassan Rouhani is erg boos, maar schijnt toegezegd te hebben dat zijn land niet onmiddellijk uit het akkoord zal stappen zolang de andere landen, behalve de VS , zich eraan blijven houden. Dat klinkt nog een beetje geruststellend, maar het betekent dat Europa en de VS niet meer samen optrekken en dat Europese bedrijven kwetsbaar zijn voor een Amerikaanse boycot zodra ze zaken met Iran doen.
<blockquote>Door de risico’s die Trump nu neemt, en die hij zelf niet overziet, dreigt de doos van Pandora open te gaan</blockquote>
Zo&#8217;n transatlantisch schisma lijkt het duo Trump-Bolton niet te deren: ze zijn in staat om op 1 juni meteen tegen Europa van leer te trekken in de <a href="https://www.vn.nl/handelsoorlog/">onlangs uitgeroepen handelsoorlog</a>, door de import van Europees staal extra te belasten. Met zijn extraterritoriale gedreig schiet Trump in eigen voet, en, erger nog, zet hij Europese twijfels over het Amerikaanse beschermheerschap en leiderschap van het westen op scherp. Dit alles zou hooguit te pruimen zijn als er aantoonbare bewijzen zouden bestaan dat Iran de boel belazert.
Het terugtrekken uit (of saboteren van) de deal is bovendien niet zonder risico, zacht gezegd. Door de risico’s die Trump nu neemt, en die hij zelf niet overziet, dreigt de doos van Pandora open te gaan. Als een wraaklustig Iran de verrijking van uranium en/of de productie van plutonium hervat, zullen niet-kernmachten Saoedi-Arabië en wellicht Turkije de bom gaan overwegen en zal het mechanisme van de self fullfilling prophecy op gang komen die Israël zal nopen tot militaire actie tegen de Iraanse installaties (of erger: oorlog). Dan zit Europa met een nucleaire achtertuin opgescheept, zit de VS nog dieper in (de brandende hel van) het Midden-Oosten verstrikt, en heeft diplomatie, laat staan non-proliferatie, daar geen kans meer.  Intussen zijn er al bijna drie van de tien jaar vertraging die de Irandeal ‘kocht’, voorbij.
Hoe dom kun je zijn, Trump?

Gerelateerd