Voor filosoof en socioloog Richard Sennett betekent samenwerken niet dat iedereen hetzelfde moet worden. We moeten juist ontspannen met verschillen omgaan.

Premier Balkenende kon je indertijd horen zeggen dat we ‘er samen voor moeten gaan!’ Als er iets is dat confessionele politici typeert dan is het dit alles ‘samen’ willen doen. Het gezin, de kerk, de buurt, de vereniging: alle vormen van samenleven vertegenwoordigen voor hen een rotsvaste waarde. De ‘gemeenschapszin’ die dit veronderstelt is niet alleen een persoonlijke deugd, er hoort ook een hele gedachtewereld bij, bekend als het ‘communitarisme.’ Daarvoor leveren filosofen als Charles Taylor, Amitai Etzioni en Alistair Macintyre de ideeën. Hun gemeenschapszin staat tegenover het liberalisme, het individualisme en de zogenaamde ‘identiteitspolitiek’, je identiteit zoeken in een geloof of etnische achtergrond. Dat is je isoleren en niet samen doen.

Maar er zijn kennelijk verschillende vormen van...