<div class="lead">Door een artikel van Sander van Walsum in de Volkskrant van 9 september naar aanleiding van de tentoonstelling van Marlene Dumas in het Stedelijk Museum in Amsterdam is een discussie ontstaan over de moderne kunst en die van Marlene Dumas in het bijzonder. Waar gaat het om?</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Geen betere manier om je kunstzinnige gevoel, inzicht en voorkeuren te testen dan het boek <i>100 meesterwerken die onze tijd markeren</i> van Kelly Grovier. Hier staan ze dan allemaal bij elkaar, van Neo Rauch tot Gerhard Richter, van Jef Koons tot Marlene Dumas, Luc Tuymans en Ai Weiwei. </p>
</p></div>
<p>Dit is de kunst die is gemaakt na het wegvallen van de solide criteria voor het beoordelen van kunst. Dat gebeurde toen Marcel Duchamp zijn wc in 1917 tot kunst verklaarde en Andy Warhol in de jaren zestig zijn Campbell-blikken. Het wegvallen van de solide kunstcriteria betekende dat alles tot kunst kon worden verheven. Het nieuwe criterium werd de individuele overtuigingskracht waarmee een kunstwerk werd verdedigd of afgevallen. </p>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
<p>Het gaat al lang niet meer alleen om academische vaardigheden, maar ook om materiaalkennis, idee, kleurgebruik, vormkracht, originaliteit, gedrevenheid, expressiviteit</p>
</blockquote>
</div>
<p>Helpt het omdaarbij een boek met ideeën over kunst te lezen, zoals <em>Hoe kunst en filosofie werken </em>van Sybrandt van Keulen, waarin alle commentatorenvan de moderne kunst langskomen, zoals Baudelaire, Walter Benjamin, ArthurDanto, Michel Foucault en Jacques Derrida? Ja dat helpt, ook al heb je er eeltop je kunstziel voor nodig en heeft Sander van Walsum ongelijk wanneer hij inzijn stuk tegen Marlene Dumas in <em>deVolkskrant</em> klaagt dat kunst niet meer zonder dit soort commentaar kan. Niethet feit dat Dumas’ werk hem niet bevalt is reactionair, maar met zijn argumenten valthij door de mand. Door ter vergelijking Isaac Israëls ‘technisch een veel begaafderkunstenaar’ te noemen dan Van Gogh. Ook al is dat nog helemaal de vraag, bijVan Gogh gaat het niet om één begaafdheid (techniek), maar om een hele reekswaardoor hij zich van Israëls onderscheidt. Techniek kan niet meer het enigecriterium zijn. De twintigste eeuw heeft ervoor gezorgd dat niet alleen verf,maar allerlei materialen voor kunst aangewend kunnen worden, mits met artistiekvernuft gebruikt: van beton tot garen, van autobanden tot vet, van neonlichttot kiezelstenen. </p>
<div class="figure--right">
<figure id="post-17821 media-17821" class="align-none"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2014/09/dc4c8523-1293-4ec5-92ea-881cbd887607_dumas_marlene05_preview.jpg" alt="Dumas door Stephan Vanfleteren" /><figcaption>Dumas door Stephan Vanfleteren</figcaption></figure>
</div>
<p>Het gaat allang niet meer alleen om academische vaardigheden, maar ook om materiaalkennis,idee, kleurgebruik, vormkracht, originaliteit, gedrevenheid, expressiviteit. MarleneDumas gebruikt doelbewust een armzalige anti-academische techniek, waarvan jede zeggingskracht kunt betwijfelen, maar deze gewilde lelijkheid gaat welsamen, en wordt gecompenseerd, door het inhoudelijke, dramatische gehalte vanhaar werk. Ook daar kun je sceptisch naar kijken en het te gewild negatiefvinden, maar ze toont wel consequent, en misschien wel programmatisch, alleende lelijke kanten van de werkelijkheid. Of het ‘mooi’ is kan hier geencriterium zijn. Haar werk staat in een en al contrast met de als mooivoorgestelde werkelijkheid, dat is de overweldigende indruk die detentoonstelling in het Stedelijk Museum maakt. Die ‘mooie werkelijkheid’ moetje je achter elk schilderij proberen voor te stellen, als het noodzakelijkecontrast. En om het ‘waarom’ van het schilderij te verklaren. Stel je bij diemooie werkelijkheid de inhoud van glossy modebladen voor. Misschien zou jeDumas’ werk tot het ‘Miserabilisme’ kunnen rekenen, een genre waarin dewerkelijkheid consequent niet rooskleurig wordt voorgesteld. Dat genre heefteen illustere geschiedenis, te beginnen bij Goya en uitmondend in de ChapmanBrothers.</p>
<p>Het isnuttig bij het testen van je kunstziel aan de hand van die <em>100 meesterwerken </em>iets van de ideeën over kunst te weten: door van hetdoor Van Walsum versmade ‘commentaar’ kennis te nemen. Er is geen avant-gardemeer in de kunst en het dominante isme is het pluralisme: de veelstemmigheid.Je moet daarom iets weten van de verschillende genres in de kunst. Zoals je inde literatuur het verschil moet weten tussen poëzie en proza, een verhaal eneen essay, zo helpt het dat je weet dat er abstracte kunst is, minimal art,Nieuwe Wilden, arte povera of expressionisme, en dat al die soorten kunst nietallemaal beoordeeld moeten worden aan de hand van de klassieke schilderkunstigeprincipes van Isaac Israëls, maar zoveel mogelijk naar de principes van elkgenre. Het is niet de bedoeling dat Mondriaans abstracte schilderijen wordenafgeschreven omdat ze niet zo realistisch zijn als die van Israëls, zoals VanWalsum schijnt te willen.  </p>
<div class="image center"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2014/09/8a5e4ddf-d11a-4232-a00e-f9846a93bc61_3858.jpg" width="960" height="720"alt="&#039;Fenster&#039; van Gerhard Richter" border="0" /><em class="credit">&#8216;Fenster&#8217; van Gerhard Richter</em></div>
<p>Iemanddie niet weet wat conceptuele kunst is en een werk van Ger van Elk of Ai Weiweiziet, weet even niet wat hij ervan moet denken. Hem moet een sleutel aangereiktworden, want het palet van de moderne kunst is groter dan dat van Isaac Israëls.Waarmee niet gezegd is dat het commentaar of de sleutel meteen de waarde of debetekenis van een kunstwerk bepalen. Er is mij veel uitgelegd over het werk vantwee van de meest gerenommeerde kunstenaars van deze tijd, Luc Tuymans enGerhard Richter, maar dat heeft niet geholpen. Afgezien van ‘Fenster’, Richtersvariatie op het glas-in-loodraam in Dom van Keulen, lukt het mij niet onder deindruk te komen van zijn werk, hetzelfde geldt voor Luc Tuymans. Richtersschimmige foto’s en abstracte schilderijen, Tuymans grijze eentonigheid: het iszonder lading, zonder diepte, zonder verrassing. Het is magere kunst. </p>


Gerelateerd