<div class="lead">
Moeten in Nederland wonende genocideverdachten hier of in hun vaderland Rwanda worden berecht? Hier, stelde advocaat-generaal Martin Witteveen. Het Hof oordeelde deze week anders.
</div>
Advocaat-generaal Martin Witteveen is een man met enorm statuur. In de jaren tachtig en negentig was hij een van de crimefighters van het Openbaar Ministerie en zorgde hij dat grote criminele achter de tralies verdwenen.
 Witteveen was één jaar gedetacheerd in Rwanda, waar hij het OM in dat land hielp om genocide-verdachten te vervolgen. Aanvankelijk was Witteveen enthousiast over het rechtssysteem maar naarmate hij er langer was, zag hij steeds vaker hoe het Rwandese regime op allerlei manieren probeerde controle uit te oefenen op de rechtsgang. Zijn kritiek focuste zich vooral op de positie van advocaten, die volgens hem niet in vrijheid hun werk konden doen. En dus adviseerde hij rechters in Groot-Brittannië vorig jaar om vijf in vreemdelingendetentie verblijvende verdachten alleen onder bepaalde voorwaarden terug te sturen, zodat eerlijke rechtspraak gegarandeerd was. Zijn advies was pikant: Witteveen was immers aanvankelijk door de Rwandese autoriteiten naar voren geschoven als hun deskundige.
In Nederland leek het ook die kant uit te gaan. Al in november vorig jaar, dus al vóór de Britse uitspraak, besloot de rechtbank in Den Haag dat twee genocideverdachten die hier vastzitten, Claude Iyamuremye en Jean Baptiste Mugimba, niet mogen worden uitgeleverd. De rechters lieten zich in hun uitspraak leiden door de rapporten van Witteveen. Het Ministerie van Justitie ging in beroep, en afgelopen week stelde het Hof haar in het gelijk. Van de observaties van Witteveen werd dit keer geen spaan heel gelaten. Het Hof volgt nu telkens de redeneringen van een andere expert, James Arguin, die lange tijd bij het Internationaal Rwanda Tribunaal heeft gewerkt. Volgens Arguin kunnen genocide-verdachten prima in Rwanda worden vervolgd.
Dat heeft iets vreemd, vindt advocaat Caroline Buisman. Witteveen, een Nederlandse topjurist, die een jaar lang in Rwandese rechtbanken rechtstreekse observaties heeft gedaan, wordt lager aangeslagen dan een expert die er belang bij heeft om te zeggen dat alles in Rwanda koek en ei is. Immers: Arguin vervulde prominente posities bij het Rwanda Tribunaal en verdedigde de beslissing om zaken over te dragen aan het Rwandese openbaar ministerie. Er werd toen van uit gegaan dat Rwanda de capaciteit had om dit soort (zeer complexe) rechtszaken te doen. Buisman: ‘Een directe getuige van het Nederlandse OM is genegeerd. Als deze twee mannen naar Rwanda uitgeleverd worden, hoe erg moet het dan zijn voordat rechters zeggen dat het misschien niet zo’n goed idee is om iemand uit te leveren? Ik blijf er bij dat we ze beter hier hadden kunnen berechten.’
Maar nu het Hof heeft gesproken ligt de weg open om Iyamuremye en Mugimba op korte termijn uit te leveren, zeker nu het Europese Hof een spoedprocedure in hun zaak afgelopen week heeft afgewezen.
<div class="info-box">
Harm Ede Botje en Anneke Verbraeken schreven eerder al uitgebreid over de dilemma&#8217;s rond de Rwandese genocideverdachten. <a href="https://www.vn.nl/thema/rwandese-genocideverdachten/" target="_blank">Lees de stukken hier terug.</a>
</div>

Het Hof oordeelt: in Rwanda is alles prima in orde