Naam: Ingrid Sterenborg-Kooij
Functie: Wethouder Klimaat en Duurzaamheid, Asiel, Vluchtelingenopvang en Inburgering, Jeugd en Educatie
Gemeente: Stadskanaal
Partij: ChristenUnie

‘Wij waren blij met de spreidingswet. Toen in september mensen buiten dreigden te moeten slapen in Ter Apel, regelden wij noodopvang. Stadskanaal en Ter Apel zijn buren, wij zien wat daar gebeurt en wij kijken naar elkaar om. Noaberschap is hier belangrijk. Je helpt elkaar.’

Met de spreidingswet zouden opvangcentra voor asielzoekers beter over gemeenten verdeeld kunnen worden, om situaties zoals in Ter Apel te voorkomen. Direct na het aantreden van het nieuwe kabinet veegde minister Faber de spreidingswet van tafel, waarmee ze Ter Apel opzadelde met een onmiddellijk probleem. Waar laat je nieuwe asielzoekers slapen als het aanmeldcentrum vol is? Toen de minister in september geen vinger uitstak om het Groningse dorp te helpen, schoten de buren uit Stadskanaal te hulp.

‘Wij zijn barmhartig ingesteld, maar daar moet geen misbruik van worden gemaakt. Het kan niet zo zijn dat als één gemeente inspringt, andere gemeenten niet in actie
hoeven te komen. Asielopvang is een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Gebruik dus die spreidingswet zodat het kabinet de lasten eerlijker over Nederland verdeelt.

Bij dit kabinet ontbreekt langetermijnvisie. We krijgen als gemeente meer taken en minder inkomsten. De afgelopen tien jaar hebben we al 19 miljoen euro bezuinigd; bijvoorbeeld op het onderhoud van wegen en fietspaden. De boomwortels komen nu al door het fietspad, maar straks komt de veiligheid echt in het geding. We moeten schuiven met geld om het toch aan te pakken, maar we weten niet waar we het vandaan moeten halen.

Financiering voor belangrijke projecten loopt ook gevaar: een project in de huisartsenpraktijken waarbij mensen die niet lekker in hun vel zitten eerder geholpen kunnen worden, in plaats van dat zij op wachtlijsten komen te staan. En de succesvolle maatschappelijke diensttijd voor jongeren. De jongeren zijn actief en sociaal bewust bezig en doen ook nog eens nuttig en belangrijk werk! Toch is het kabinet van plan om die bijdrage te stoppen.’

Naam: Micha Mos
Functie: Wethouder Werk en Inkomen, Armoede, Integratie, Mobiliteit en Participatie
Gemeente: Almere
Partij: GroenLinks

‘Het kabinet wil meer maatwerk, en dat willen wij ook graag. Maar maatwerk kost wat: je moet gemeenteambtenaren hebben die de tijd kunnen nemen voor een persoonlijke aanpak. In de praktijk krijgen gemeenten steeds minder geld, en zitten we al langer in financiële problemen. We zetten ambtenaren aan het werk met steeds meer taken. Sinds corona zie je dat onze inwoners met meer problemen tegelijk te maken hebben: armoede, onderwijsachterstanden, een gebrekkige gezondheid. We willen de tijd voor deze mensen nemen en spreken over wat ze echt nodig hebben. Door het toeslagenschandaal werd nog eens pijnlijk duidelijk dat je vanuit de mens moet denken en niet vanuit regeltjes. Maar met deze bezuinigingen moeten we wel meer standaardiseren, en wordt het risico op nog zo’n schandaal groter.

In het nieuwe regeerprogramma wordt benadrukt dat er is gekozen voor een holistische aanpak van armoede, zoals moet blijken uit de financiering van gratis schoolmaaltijden. Dat valt niet te rijmen met andere keuzes. We zien dat er steeds minder vangnet is voor mensen in armoede en met schulden. Tegelijkertijd wordt iemand die van zijn of haar eigen sociale vangnet gebruikmaakt gestraft, zoals bij de boodschappenaffaire.’

De boodschappenaffaire verwijst naar het schrijnende geval van een vrouw uit Wijdemeren die werd gedwongen 7000 euro aan bijstand terug te betalen, omdat haar ouders boodschappen voor haar hadden gedaan. Het leidde tot een golf van verontwaardiging door het land, maar de beloofde veranderingen van politici bleven uit. De affaire toonde aan hoe gemeenten omgaan met starre wetgeving.

‘Ook huisvesting is voor veel mensen een probleem, en de toch al zo basale asielopvang gaat nog slechter worden. De bed-bad-broodregeling wordt afgeschaft, maar dat lost voor niemand iets op. Dat betekent dat mensen op straat moeten slapen. Met deze bezuiniging schiet je niets op, als je bedenkt wat voor overlast die gaat veroorzaken.’

Naam: Mark Tuit
Functie: Wethouder Onderwijs, Zorg, Cultuur en Natuur
Gemeente: Hoogeveen
Partij: PvdA

‘Er wordt geroepen dat de gemeenten altijd meer geld willen, maar we krijgen alleen maar minder. En dan moeten wij ons verdedigen en in opstand komen! Ik vind dat je als collega-overheden niet zo met elkaar omgaat. Dit gaat allemaal ten koste van onze inwoners.’

‘Een voorbeeld: de theaters in onze gemeenten hebben het financieel lastig. Het kabinet komt nu met een flinke btw-verhoging. Dit gaat ervoor zorgen dat mensen, vooral die met lage inkomens, minder vaak naar het theater gaan. De enige die onze culturele instellingen dan nog overeind kan houden is de gemeente. Dat gaat ons tonnen per jaar kosten.’

‘We krijgen ook nieuwe taken, waar we vervolgens geen geld voor krijgen: investeren in sport en een gezonde leefstijl bij jongeren, om te voorkomen dat ze later zorg nodig hebben. Kinderen helpen omgaan met de druk vanuit social media, hun zorgen om oorlogen en klimaatverandering. Op de hogeschool in Zwolle heeft de helft van de studenten last van stress of burn-outs. Het is dus nodig, maar het geld ontbreekt.’

‘Ik maak mij het meest zorgen om kwetsbare mensen, mensen die het niet breed hebben. Zij doen straks als eerste hun krant weg, dan stoppen ze met avondjes uit en vervolgens moet sport er ook aan geloven. Het moet niet uitmaken waar iemands wieg heeft gestaan, iedereen moet dezelfde kansen krijgen. Met het nieuwe kabinet staat dat onder druk. Wij hebben nu nog schoolprojecten waardoor kinderen uit moeilijke wijken kunnen genieten van cultuur, sport en natuur. Maar wat doet het kabinet? Dat bezuinigt op onderwijs. Daarmee wordt de kloof tussen arm en rijk steeds groter. Wij willen voor kinderen een gelukkig en mooi leven, en de rekeningen komen steeds meer bij ons te liggen.’

Naam: Stephanie Onclin
Functie: Wethouder Economische Zaken, Toerisme, GGD-Jeugdgezondheidszorg, Externe betrekkingen, Financiën, Personeel & Organisatie en Inkoop
Gemeente: Zaanstad
Partij: VVD

‘Wij moesten plannen om een sporthal te bouwen afkappen, omdat we door bezuinigingen vanuit het Rijk met een tekort van 19 miljoen euro komen te zitten. Ik vind het bizar, want er zijn twee wetten waarin is afgesproken dat het Rijk moet zorgen voor voldoende middelen voor de taken die ze aan gemeenten geeft. Al twee kabinetten, én de Raad van State, hebben erkend dat gemeenten te weinig geld krijgen. Dus hoe moeten wij dan zorgen voor beweging en sport?

Mensen in Zaanstad-Noord kunnen nu niet volleyballen of basketballen, want de omringende sporthallen zitten ook vol. Pijnlijk, want we zien dat veel van onze inwoners al te weinig aan sport doen, en er is veel overgewicht. We hadden de zaal zelfs kunnen combineren met een gymzaal die er toch al moest komen, maar ook dat was te duur. Echt een gemiste kans.

We kunnen vanaf 2026 ook minder handhavers inzetten dan we nodig hebben. En dat terwijl nu al problemen blijven liggen. Laatst maakten inwoners een melding: ze hadden het vermoeden dat er een wietplantage in een bedrijfspand zat. Handhaving kon niet snel genoeg reageren en er ontstond brand. Dat leidt tot verontwaardiging, want er was toch al een melding van gemaakt? Inwoners vinden veiligheid belangrijk, maar met de bezuinigingen komt er minder blauw op straat.’

‘Deze situatie kan niet alleen mijn partij, de VVD, worden toegeschreven. Aan de andere kant: als wethouder Financiën doet het echt pijn wanneer de VVD roept: “Wij zijn trots op onze solide overheidsfinanciën.” Ik vraag me soms wel af of ze in Den Haag beseffen dat de 18 miljoen mensen die in Nederland wonen dezelfde 18 miljoen mensen zijn die in onze gemeenten wonen.’

Naam: Carla Kranenborg-van Eerd
Functie: Wethouder Economie, Innovatie en Digitalisering Arbeidsmarkt en Financiën
Gemeente: Breda
Partij: VVD

‘Als gemeente ken je je bewoners. We voeren gesprekken met ze, ze mailen ons en we zien ze op bewonersavonden. Zo zien we wat het tekort aan woningen doet met onze mensen. Ook merken we dat mantelzorgers, die onze samenleving dragen, te weinig ondersteuning krijgen. Ik heb mijn twijfels of bestuurders in Den Haag dat ook allemaal zien. Als dat zo zou zijn, dan voerden ze wel ander beleid.’

Sinds 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor jeugdzorg. Het doel was om de zorg dichter bij de inwoners te organiseren en maatwerk te leveren. Gemeenten bieden nu alle vormen van jeugdhulp, zoals opvoedondersteuning en hulp bij psychische problemen. In de praktijk hebben vooral kleine gemeenten veel moeite met het aanbieden van goede zorg, en zijn de budgetten vaak onvoldoende.

‘Twintig jaar geleden had 1 op de 27 jongeren jeugdzorg nodig. Dat is er nu 1 op de 7. En de zorg is ook meer dan 10 procent duurder geworden. Alles bij elkaar moeten we miljoenen extra uitgeven aan jeugdzorg. Geld dat bijvoorbeeld bij de klimaataanpak moet worden weggehaald. Wat het extra moeilijk maakt, is dat wij niet mogen meebeslissen over wie er jeugdzorg nodig heeft. Wij zijn wettelijk verplicht álle hulpvragen op te pakken en alles te vergoeden, van dyslexie tot weerbaarheidstrainingen. Sommige dingen horen ook gewoon bij het leven, denk ik. Dan kun je je afvragen of er niet belangrijkere zaken zijn, en of het nodig is dat dit met belastinggeld wordt opgelost. We zouden misschien liever geld steken in een sportclub, waar kinderen ook weerbaar worden.

Het nieuwe kabinet heeft het over “goed bestuur”. Daarbij hoort ook dat je goed met elkaar omgaat. Dat gebeurt op dit moment niet, en dan brokkelt de democratische legitimiteit van gemeenten af.’

Naam: Henk Wessel
Functie: Wethouder Verkeer, Vervoer en Waterstaat, Economie, Sport, Cultuur en Recreatie, Volksgezondheid en Milieu
Gemeente: Elburg
Partij: Algemeen Belang (lokale partij)

‘In de troonrede werd gezegd dat er 100.000 woningen per jaar extra gebouwd moeten worden. Daar zijn wij het natuurlijk mee eens, maar hoe dan? Wij willen en kunnen hier in Elburg huizen bouwen, we hebben zelfs een aantal plannen liggen waar we morgen mee kunnen starten. Het ligt alleen maar stil omdat de stikstofcrisis maar niet wordt opgelost.’

Provincies werkten de afgelopen twee jaar aan nieuwe plannen om de natuur te verbeteren en de uitstoot van stikstof terug te brengen. Met de plannen zou er meer ruimte komen voor woningbouw. Het nieuwe kabinet zette een streep door dit alles, waardoor bouwvergunningen onzekerder zijn geworden. Ook schrapte minister Femke Wiersma van Landbouw 15 van de 20 miljard die was vrijgemaakt voor de natuur onder meer om boeren uit te kunnen kopen.

‘Er ontbreekt een duidelijke aanpak in Den Haag. Dan kan er wel “bouwen, bouwen, bouwen” geroepen worden, maar zorg dan dat de gemeenten aan de slag kunnen. De woningmarkt ligt nu al op z’n gat. Zo komen we niet verder. Maar hetzelfde probleem hebben we in de agrarische sector. Er zijn hier best wat boeren die overwegen te stoppen. Ze hebben geen opvolger en hebben andere ambities. Maar ze tasten in het duister. Wat gebeurt er met de stikstof, hoe zit de financiering in elkaar? Mag de gemeente de stikstofrechten gebruiken voor hun bouwprojecten? Die vragen moet je beantwoorden om tot een concrete oplossing te komen.’

‘Als ze het voor ons niet makkelijker maken om bestemmingsplannen voor elkaar te krijgen, om woningen te bouwen, dan blijven het allemaal loze kreten. We verwachten meer ondersteuning vanuit het Rijk als wij met deze taken worden opgezadeld.’