novellen
Bernlef koos als motto voor zijn verhalenbundel Cellojaren uit 1995 een cryptische uitspraak van de Zweedse kunstenaar Reuterswärd: &#8216;Stel dat alle mensen ter wereld op elkaar leken &#8211; behalve u.&#8217; Hetzelfde credo had uitzonderlijk goed gepast bij deze bundeling van drie novellen, alle geschreven rond Bernlefs favoriete thema: de waarde van de menselijke identiteit. Jos Kooystra, de hoofdpersoon uit De rol van je leven is al twintig jaar een van de bepalende gezichten in de populaire soap Het Familiekapitaal. Dan, ineens, wordt hij ontslagen: hij is te oud, de sponsor van de serie wil een jonger publiek bereiken. Voor Kooystra volgt het zwarte gat, niet zozeer vanwege de vernedering of de leegte na een ontslag: hij kan vooral niet loskomen van zijn alter ego Nathan Ronselaer, de man die hij twee decennia gestalte heeft gegeven. Zodra Kooystra de aandacht heeft, al is het maar van een ouder echtpaar in een koffiehuis, neemt Ronselaer tegen wil en dank bezit van hem.
In de tweede novelle, Geleend leven, zet Bernlef een tandje bij. Daarin beschrijft hij de levenswandel van een witteboordencrimineel. Na diens arrestatie besluit hij samen te werken met justitie in ruil voor een nieuwe identiteit, een nieuw leven. Alles verloopt naar wens totdat de spijtoptant een ontdekking doet over de man wiens naam hij nu draagt. De afloop van het verhaal wekt sterk de suggestie dat hij maar beter niet in het verleden van zijn naamgever had kunnen duiken.
In het slotstuk, Eeuwige roem, is de thematiek subtieler verwerkt. Julien Cocq leeft in een niet nader genoemd land dat net van zijn dictator is verlost. Alle standbeelden van de oude heerser die de machtswissel hebben overleefd, worden verzameld op een groot terrein. Het is Juliens taak deze beelden te bewaken. Treffend is de scène waarin Bernlef hem eenzaam laat slenteren langs de 116 afgietsels van dictator Igor Streifer, de gehate vertegenwoordiger van het verleden: leger kan een leven niet zijn.
Zoals gezegd zijn de drie novellen alle drie uitstekend; consistent, strak, helder. Geleende Levens bevat het beste dat Bernlef in dit genre schreef. Tot nu toe.
Bernlef
Geleende Levens
Querido
216 p., € 18,95

Gerelateerd