Buitenland
In vakkringen was het allang opgevallen dat de torpedobuizen van de Dolphin-duikboten wat aan de ruime kant zijn. De vuurlopen van de onderzeeërs, die al sinds 1992 in Kiel gebouwd worden, zijn groter in doorsnee dan de gebruikelijke 533 millimeter. Dat is handig, zegt de Duitse bondsregering, want de 650 millimeter grote schachten kunnen zo ook door militaire duikers worden gebruikt. Men verzwijgt liever dat ze nu ook geschikt zijn voor het afvuren van kernraketten.
De Howaldtswerke-Deutsche Werft bouwt zulke onderzeeërs voor Israël. Van de afgesproken zes duikboten zijn er inmiddels vier klaar. Die worden onbewapend aangeleverd en dan door Israël uitgerust met kruisraketten. De kernwapens komen van de Israëlische wapenproducent Rafael en zijn een verdere ontwikkeling van de Popeye Turbo-raketten, die het Israëlische leger twaalf jaar geleden al voor de kust van Sri Lanka heeft getest. De draagraketten worden uitgerust met 200 kilo zware kernkoppen en hebben een reikwijdte van 1500 kilometer. Dat is ver genoeg om het grondgebied van Iran te halen.
Dat is &#8211; zeker voor de kenners &#8211; allemaal geen groot geheim. Maar toch werkte de coverstory van Der Spiegel begin deze week dankzij het hardnekkig zwijgen van de regering-Merkel als een onthulling. Voor het eerst bevestigden ambtenaren, militairen en politici tegenover het weekblad dat Duitsland zijn steentje bijdraagt aan de nucleaire wapenwedloop in het Midden-Oosten. Alleen de Duitse regering zelf doet er ook nu nog liever het zwijgen toe. Regeringswoordvoerder Steffen Seibert, voormalig anchorman van het Zweites Deutsches Fernsehen (ZDF), houdt tegenover de media de kaken op elkaar en weigert &#8216;mee te doen aan speculaties over een mogelijke bewapening&#8217; van de geleverde duikboten.
Toen Nobelprijswinnaar Günter Grass twee maanden geleden zijn zwijgen verbrak over die duikboten, kreeg hij heel Duitsland over zich heen en maakte overal &#8211; ook internationaal &#8211; een verbijsterd hoofdschudden en schuimbekkende woede los. Voor zijn Politgedicht &#8216;Wat gezegd moet worden&#8217; werd de vierentachtigjarige voor antisemiet uitgemaakt. Publicist en islamofoob blogger Henryk M. Broder zag in hem het &#8216;prototype van de beschaafde antisemiet&#8217; die zich vermomt als filosemiet. De Duitse Israël-correspondent Ulrich W. Sahm trok in een commentaar van leer tegen &#8216;de voormalige SS-man die zich opnieuw ontpopt als antisemiet&#8217;. En nazi-jaagster Beate Klarsfeld &#8211; kortgeleden nog presidentskandidate &#8211; vergeleek de auteur zelfs met Adolf Hitler. &#8216;Van de Blechtrommelaar krijg je dezelfde antisemitische muziek te horen.&#8217;
In het omstreden, rijm- en roemloze vers waarschuwde Günter Grass voor een mogelijke Israëlische nucleaire aanval op Iran, dat ervan verdacht wordt ook een atoombom te bouwen. Hij hekelde in zijn poëtisch pamflet de leverantie van duikboten, waarmee de Duitsers zich tot &#8216;leveranciers voor een misdaad&#8217; en zo tot medeplichtigen verlagen. In groteske overdrijving waarschuwde Grass voor de &#8216;uitroeiing van het Iraanse volk&#8217; (auslöschen, schrijft hij letterlijk) en zette Israël neer als een &#8216;gevaar voor de toch al wankele wereldvrede&#8217;. Hij veronderstelde dat Israël een Erstschlag wil uitvoeren, een preventieve eerste nucleaire klap, uit te delen aan Iran.
Grass&#8217; gedicht mag dan poëtisch ondermaats, politiek simplistisch en feitelijk onjuist zijn, de duikbootpassages worden nu zelfs door Israëlische oud-militairen bevestigd. Al in de jaren tachtig, zo verklapt Ami Ajalon tegenover Der Spiegel, besloot Israël de marine met duikboten geschikt te maken voor een extra taak: de &#8216;zogeheten strategische diepte&#8217;. Ajalon was toentertijd de tweede man in de marinetop, later leidde hij de binnenlandse veiligheidsdienst. Met de duikboten was Israël in staat tot een Zweitschlag, een nucleair antwoord op een mogelijke atoomaanval, volgens Ajalon toen &#8216;de belangrijkste strategische beslissing&#8217;.
De beide samenwerkende landen, Israël en Duitsland, waren er in die tijd vooral op gespitst &#8216;dat er geen publiek debat zou ontstaan over het project&#8217;, zegt Ajalon. Berlijn houdt zich daar nog steeds aan, maar ook aan Duitse kant wordt menig oudgediende inmiddels loslippig. De voormalige staatssecretaris van Defensie, Lothar Rühl bijvoorbeeld heeft er nooit aan getwijfeld &#8216;dat Israël op de schepen atoomwapens stationeert&#8217;. Rühl, van 1982 tot 1989 staatssecretaris in de christen-liberale regering van Helmut Kohl, voerde daarover ook gesprekken met militairen in Tel Aviv.
De Duits-Israëlische militaire samenwerking bestaat al sinds het einde van de jaren vijftig. Duitsland leverde ook onder de eerste bondskanselier Konrad Adenauer al militaire steun aan Israël. En sinds 1961 is de Duitse regering op de hoogte van Israëls nucleaire programma. In 1977, zo is in de archieven te vinden, sprak de toenmalige SPD-kanselier Helmut Schmidt met minister van Buitenlandse Zaken Mosje Dajan over Duitse duikboten en Israëlische kernraketten. Helmut Kohl begon met de leverantie van de Dolphin-onderzeeërs. Kohls opvolger Gerhard Schröder ondertekende in 2005 &#8211; als een van zijn laatste ambtshandelingen &#8211; de overeenkomst voor de leverantie van de vierde en vijfde duikboot. Vandaar dat de Merkel-woordvoerder nu richting oppositie fijntjes kan opmerken, dat &#8216;de Bondsregering met de leverantie van duikboten aan Israël in continuïteit met haar voorgaande regeringen staat&#8217;.
Allen wisten ervan en allen hebben de militaire deals met Israël niet aan de grote klok gehangen. Het verwondert niet dat Duitsland vanwege Holocaust en nazi-verleden een bijzondere relatie met Israël heeft en zich bijzonder verplicht voelt tegenover dat land. Het bestaansrecht en de veiligheid van de Israëlische staat is al meer dan zestig jaar leidraad van elke Duitse regering. Angela Merkel ging voor de Algemene Vergadering van de VN (in 2007) en tijdens haar rede in de Knesset (2008) zelfs zo ver die leidraad tot &#8216;Duits staatsraison&#8217; te verheffen. Met als gevolg dat ze zich van Israël alles moet laten welgevallen, zeggen de critici.
In de overeenkomst over de leverantie van de zesde duikboot is de regering-Merkel in ieder geval heel genereus geweest. De Bondsregering betaalt aan de onderzeeër zelf 135 miljoen euro mee, dat is eenderde van de totale kostprijs. En Israël krijgt tot 2015 de tijd om haar aandeel af te betalen.
Ter compensatie van deze vrijgevigheid wellicht heeft Angela Merkel deze duikbootdeal aan een drietal voorwaarden gekoppeld. 1. Israël moet de Palestijnse belastinggelden aan Ramallah overmaken. 2. Tel Aviv dient de bouw van een door Duitsland gefinancierde waterzuiveringsinstallatie in de Gazastrook mogelijk te maken. 3. Israël zou haar nederzettingenbeleid moeten beëindigen omdat anders een tweestatenoplossing van het Israëlisch-Palestijnse conflict praktisch onmogelijk wordt.
Misschien is deze ferme taal vooral bedoeld voor het thuisfront. In ieder geval heeft Israël alleen belastinggelden aan de Palestijnse autoriteiten overgemaakt, iets waartoe Tel Aviv sowieso verplicht was. Aan de beide andere voorwaarden is nog altijd niet voldaan.
Angela Merkel had tegenover Israël het been stijf moeten houden, zegt de oppositie. Omdat de beide Kanzlerkandidaten van de SPD, Frank-Walter Steinmeier en Peer Steinbrück, als voormalige vicepremier en oud-minister in hetzelfde Israël-bootje zitten als Merkel, moet de buitenlandman van de partij, Rolf Mützenich, nu voor hen de kastanjes uit het vuur halen.
De huidige duikboot-affaire doet veel Bondsdagleden heel erg denken aan een eerdere gevoelige wapendeal. Vorig jaar zomer werd bekend dat de Duitse regering had ingestemd met de verkoop van meer dan tweehonderd Leopard-tanks aan Saoedi-Arabië.
Minister van Buitenlandse Zaken Guido Westerwelle verdedigt de militaire steun aan Israël met het argument dat Israël de &#8216;enige pluralistische democratie&#8217; in de regio is. De twee affaires rond wapenexporten zijn voor roodgroene parlementariërs reden om de richtlijnen nu eindelijk te verscherpen. De SPD en de Duitse Groenen willen komend jaar weer regeren en denken dan de parlementaire controle op de Duitse wapenexport uit te breiden.
Tot nog toe beslist de parlementaire &#8216;veiligheidsraad&#8217; altijd achter gesloten deuren over wapenleveranties. Een constructiefout die SPD&#8217;er Mützenich in de volgende regeerperiode wil corrigeren. Het groene Kamerlid Hans-Christian Ströbele wil zelfs het hele controlesysteem overboord gooien. Hij vindt dat de Bondsdag vroegtijdig en volledig moet worden geïnformeerd &#8211; juist ook in gevoelige gevallen. Ströbele wil zelfs een echte &#8216;oorlogswapens-controlewet&#8217;.
Dat klinkt strijdbaar maar is weinigzeggend. De oppositie &#8211; met uitzondering van Die Linke natuurlijk &#8211; zegt in het debat bijvoorbeeld niet of het bestaande verbod op wapenleveranties aan spanningsgebieden zoals het Midden-Oosten ook voor Israël moet gelden. De Duitse historische schuld tegenover de Joden en Israël bepaalt blijvend het Duitse beleid. En er zijn goede argumenten om pal te staan achter het bestaansrecht en de veiligheid van Israël, zonder dat die tot staatsraison verheven hoeven te worden. Wellicht zelfs argumenten om de Duitse steun aan Israëls atoombewapening te rechtvaardigen.
Maar wat niet kan, is daarover zwijgen. De Bondsregering zou haar Israël-beleid uit de doeken moeten doen en de kiezers van haar argumenten moeten overtuigen. Nog zwijgt het christen-liberale kabinet van Angela Merkel en de roodgroene oppositie sputtert een beetje aan de zijlijn. Ze houden zich gedekt. Ze zitten in hetzelfde duikbootje.
Dutch Design-onderzeeërs
In een land half zo groot als Nederland kun je je moeilijk verstoppen voor je vijanden. Daarom kiest Israël waar het maar kan voor &#8216;strategische diepte&#8217;. In het militaire abc betekent dat: zee. Een land dat zich bedreigd voelt en voor atoomwapens kiest, zal die dus op schepen zetten. Liefst zo onvindbaar mogelijk, dus op onderzeeboten. Het gonst al jaren van de geruchten dat Israël kernwapens heeft, het gonst al jaren van de geruchten dat het deze op de Dolphin-onderzeeërs heeft die het eind vorige eeuw in Duitsland heeft gekocht. Met korting, om Duitse schuldgevoelens over de Holocaust enigszins te delgen, en niet toevallig ook nog eens zonder scrupules aan de Joodse staat gegund in een periode (1990-1991) dat bedrijven uit de Bondsrepubliek zwaar onder verdenking lagen van wapenleveranties &#8211; gifgas zelfs &#8211; aan figuren als Saddam Hoessein en Muammar Khadaffi. Niet Israëls beste vrienden, dus daar mocht wat tegenover staan.
De eerste berichten, niet geruchten, dat Israëls onderzeeërs met nucleaire kruisraketten zijn uitgerust, komen niet uit Der Spiegel (dat ze vorige week wel uitvoerig versterkte) maar sinds 2009 uit bladen als Jane&#8217;s en The Sunday Times. Der Spiegel meldt ook dat de Israëliërs eind jaren tachtig interesse toonden voor Nederlandse onderzeeërs, maar deze minder aantrekkelijk vonden. Inderdaad, het had weinig gescheeld of de Israëlische atoomafschrikking was Dutch Design geweest.
&#8216;Ga je goddelijke gang maar, maar als je kop eraf gehakt wordt, ben ik niet thuis.&#8217; Dat waren de woorden waarmee staatssecretaris Jan van Houwelingen in 1983 toestemming gaf aan schout-bij-nacht W. Kool om met de Israëlische marine over samenwerking met de Nederlandse onderzeebootdienst te gaan praten. Geheim, en achter de rug om van het ministerie van Buitenlandse Zaken dat na Ariel Sharons bloedige veldtocht in Libanon ieder contact met de Israëlische strijdkrachten verboden had. Eind november 1983 meldde Kool bij terugkeer aan Van Houwelingen dat Israël belangstelling had voor zes kleinere onderzeeboten. Dat mocht dus niet, maar in het geheim werd het hoofd van het Bureau Onderzeeboten van de Koninklijke Marine, ir. H.P. Fransen, zes maanden ter beschikking gesteld van de zgn. Dutch Design Group, waarin ambtenaren, ontwerpers en officieren uit de twee landen en vertegenwoordigers van de scheepswerf Wilton-Fijenoord zich gezamenlijk bogen over de Israëlische wensen.
Met de Zwaardvis-onderzeeboot als uitgangsmodel is toen heel wat getekend. Geen bestek van een complete onderzeeboot, maar interessant genoeg om het model van de zgn. Thornback medio 1984 tegen betaling van een miljoen gulden af te leveren bij de Israëlische ambassade in Parijs. En veelbelovend genoeg voor een vervolgopdracht ter waarde van twintig miljoen gulden contract design, maar toen greep Buitenlandse Zaken na een tip van MIVD in. En detail door Paul Rusman en mijzelf beschreven in &#8216;De marine leende de onderzeebootdienst uit aan Israël&#8217; (VN 17 juni 1989, zie www.vn.nl), waarin we ook optekenden dat de onderzeeboten in ondiep water zouden moeten opereren, hard moesten kunnen varen, &#8216;en veel geschut op de boeg moesten hebben om die Arabieren van voren een flinke beurt te kunnen geven&#8217;. Dat laatste sloeg op de specificaties van lanceerbuizen voor &#8216;zeer bijzondere raketten&#8217;, waar &#8216;wij maar beter niet naar konden vragen&#8217; &#8211; iets dat wij toen ook niet mochten opschrijven.
Volgens een bron op Buitenlandse Zaken waren &#8216;de sabeldieren van de Marine razend&#8217; toen het Thornbackproject werd stopgezet. Er is zelfs een vooronderzoek ingesteld tegen de marine vanwege illegale wapenuitvoer (c.q. strategische kennisoverdracht), maar de mogelijke betrokkenheid van een staatssecretaris was een lastige factor en zal een rol hebben gespeeld bij de beslissing tot sepot in juni 1987. Schout-bij-nacht Kool destijds: &#8216;Ik herinner me dat onderzoek van de Economische Controledienst wel. Ze belden me op en vroegen of ik voor verhoor naar Den Haag wilde komen. Ik antwoordde ho ho, daar ben ik te oud voor. Komen jullie maar naar mij toe. En nu je het zegt, het eigenaardige was, er werden verdomd veel vragen gesteld over Van Houwelingen. Ik had Wilton graag die order willen geven. Tja die mannetjes van Buitenlandse Zaken. Wel zaken willen doen met Saoedi-Arabië en Koeweit, en dan die verkoeling met Israël, daar klopt natuurlijk geen flikker van.&#8217;
door Ko Colijn

Jacques Schmitz

Gerelateerd