<div class="lead">
<p class="tekst">Terwijl Fidan haar Turkse nationaliteit op gaf, verhuisde haar zus vanuit Nederland naar Turkije. Op hetzelfde moment dat de (politieke) instabiliteit en onveiligheid toenamen.</p>
</div>
<p class="tekst">In 2011 maakte ik de documentaire <span class="Cursief">Ik zie een verre reis</span>, over de groeiende groep jonge Turken die weg wil uit Nederland. Ik volgde mijn tien jaar jongere zus Ferian, geboren en getogen in Nederland. Turkse jongeren zoals zij voelen zich steeds meer aangetrokken tot Turkije. Ze volgen de Turkse media, en uiteindelijk willen ze het liefst definitief naar Turkije. Zo ook mijn zusje. Ik heb nog geprobeerd haar tegen te houden. Ze moest beseffen dat ze nooit helemaal zou kunnen aarden in Turkije, daarvoor is ze te Hollands. Ik kan het weten, want ik heb zelf jarenlang in Istanboel gewoond. Zoveel heimwee naar huis, naar Nederland, als toen heb ik nooit meer gehad. Toch waagde mijn zus de grote stap. Ze woont nu al twee jaar in Turkije, in de meest roerige periode die het land sinds jaren doormaakt. Deze maand is ze even terug in Nederland om, naar eigen zeggen, bij te komen van Turkije. ‘Soms snak ik zo erg naar de Hollandse nuchterheid. Heerlijk. Je had gelijk toen je zei dat we Hollandser zijn dan we denken.’</p>
<h5>Een enkeltje Turkije</h5>
<p class="tekst">Haar avontuur begon twee jaar geleden met een sollicitatie bij Turkish Airlines, dat eens in de zoveel tijd stewardessen werft. Turks-Nederlandse dames die dromen van een enkeltje Turkije, slaan dan hun slag. Mijn zusje meldde zich aan met een vriendin. De sollicitatieprocedure bleek één grote modellenscout. Haar vriendin werd meteen afgekeurd vanwege een tatoeage. Ferian werd net als alle andere jonge vrouwen van top tot teen gekeurd: gewicht, lengte, haar (extensions zijn verboden), littekens. ‘Een meisje dat te dun werd bevonden, dronk de hele dag water om aan het vereiste gewicht te voldoen. Anderen waren weer te dik. Het stond me heel erg tegen.’</p>
<p class="tekst">Maar toen diende zich een andere kans aan. Mijn zus kon meteen beginnen bij een internationale bank in Istanboel. Binnen vijf dagen pakte ze haar spullen. Mijn moeder kon het niet bevatten. Ging ze echt voorgoed weg, zo snel? Ik stelde haar gerust. ‘Binnenkort is ze weer terug.’ Ik had het fout.</p>
<p class="tekst">Totdat ze een eigen woning had, woonde Ferian bij onze tante in Istanboel. ‘Ik vond die beginperiode heel zwaar. In Turkije telt het recht van de sterkste. Ik was die zorgeloze leuke vakanties gewend. Drie maanden heb ik zonder meubels gewoond. Salarissen werden niet altijd op tijd uitbetaald. Ik werkte me een slag in de rondte.</p>
<h5>Twee bomaanslagen</h5>
<p class="tekst">Terwijl mijn zus een nieuw leven begon in Istanboel, namen de (politieke) instabiliteit en onveiligheid in het land toe. Turkije, in gevecht met zowel Islamitische Staat (IS) als met de Koerdische afscheidingsbeweging PKK, is al anderhalf jaar doelwit van bloedige aanslagen. Ferian ontsnapte op het nippertje aan twee bomaanslagen bij het stadion van de voetbalclub Besiktas. Kort nadat ze het stadion had verlaten, volgde de eerste bomexplosie. ‘Ik had het zo vaak gezien op televisie, angstige mensen die rennen voor hun leven. Nu zag ik het van dichtbij. Heel eng.’ Iedereen sprong op de laatste veerboot naar de Aziatische kant van de stad, waar Ferian woont. ‘Het was alsof we op de Titanic stonden. Ik kon alleen maar aan mama denken, aan hoe ongerust ze moest zijn. Ik was onbereikbaar, mijn telefoon was uitgevallen.’</p>
<h5>Oppassen met kritiek</h5>
<p class="tekst">Tijdens de mislukte coup afgelopen zomer dacht mijn zus er voor het eerst over om definitief terug te keren naar Nederland. ‘Ik ben niet bang uitgevallen, maar toen was ik echt doodsbang. Mijn huisgenote belde en zei dat ik snel extra inkopen moest doen: “Er wordt een staatsgreep gepleegd!” Eerst dacht ik dat ze een grap maakte. Even later hoorde ik de buurman roepen dat we het gebouw moesten verlaten: “We worden gebombardeerd!” Het waren geluidsbommen, maar het huis schudde op zijn grondvesten. Buiten vormden zich meterslange rijen voor de bank. Mensen sloegen aan het hamsteren. Vanuit mijn raam zag ik woedende mannen, met stokken en lange messen richting de Bosporusbrug gaan. Intussen bleven F16’s overvliegen. Op advies van mijn huisgenote heb ik alle gevoelige boeken over Erdogan verstopt. Ik bleef maar naar mijn Nederlandse paspoort staren. Ik moest weg, maar hoe. Vlak achter mijn huis staat het gebouw van de Turkse staatsomroep waar coupplegers live binnenvielen en een verklaring lieten voorlezen. Het was de langste nacht van mijn leven. Dit is het dan dacht ik, vanavond ga ik dood.’</p>
<p class="tekst"><q class="pull-left">Ik bleef maar naar mijn Nederlandse paspoort staren. Ik moest weg.</q>Sinds de mislukte staatsgreep is in Turkije de noodtoestand van kracht en zijn tienduizenden mensen opgepakt op verdenking van betrokkenheid bij de couppoging. Meer dan honderdduizend mensen zijn op non-actief gezet. ‘Mijn vrienden vinden me soms te naïef,’ zegt mijn zus. ‘Ze zeggen dat ik moet oppassen met kritiek op de macht. Ik let nu wel iets meer op wat ik schrijf op sociale media, maar dat valt me zwaar, want er zitten zoveel onschuldig mensen vast die ik wil steunen. Wij horen en lezen over die arrestaties. Maar het gebeurt allemaal buiten ons zicht. Wat je wel ziet, is hoe religie steeds meer in de samenleving sluipt. De afkeurende blikken wanneer je in een korte rok loopt; de beperkingen in het uitgaansleven; het verbod op alcoholverkoop na tienen. Stilletjes groeit de invloed van de islam.’</p>
<p class="tekst">Binnenkort gaat mijn zusje terug naar Istanboel. Ik ga mee voor een paar dagen. Sinds de couppoging ben ik niet meer in Turkije geweest. Dat is me afgeraden, omdat ik werd bedreigd nadat ik mij kritisch had uitgelaten over president Erdogan, de mislukte coup en de nasleep daarvan op Nederlandse bodem. Ik besloot toen om mijn dubbele nationaliteit op te geven zodat ik niet onder de Turkse (straf-)wetgeving val als ik daar zou worden opgepakt. Al sinds enige tijd probeer ik mijn Turkse paspoort in te leveren, maar dat wil nog niet zo vlotten. Ferian komt voorlopig niet terug naar Nederland, ondanks de heimwee.</p>


Gerelateerd