Een van de meest voorkomende slogans na de Fluwelen Revolutie die in 1989 een einde maakte aan het communisme in Tsjechië, was ‘Terug naar Europa’. Hoewel het vijftien jaar duurde om dat te verwezenlijken, waren de Tsjechen, toen de dag in 2004 eindelijk aanbrak, klaar om deel uit te maken van Europa, met een klinkende meerderheid. Bijna vier van de vijf kiezers die aan het referendum deelnamen, spraken hun wens uit om lid te worden van de EU.
Twintig jaar later zien we een heel ander beeld, van een land dat totaal ongeïnteresseerd is in Europese aangelegenheden, met een van de laagste opkomsten bij de Europese verkiezingen. Een land dat diep verdeeld is tussen de verdedigers van de worstelende, ondermaats presterende centrumrechtse regering en de aanhangers van haar groeiende nationalistische, populistische, autoritaire oppositie. Een land met misschien wel de meest inspirerende democratisch-linkse traditie in het hele voormalige Oostblok, waar geen significante linkse partijen meer over zijn. Een diep gedesillusioneerd land met een kwetsbare democratie op haar laatste benen.
We zijn in Tsjechië getuige van de voorspelde dood van een democratie. De Europese verkiezingen zullen slechts een klein incident zijn op deze fatale reis. Niettemin zou je kunnen zeggen dat er een Europese vraag opdoemt: hoe komt het dat de Tsjechen niet meer van Europa dromen?
Jakub Patočka is oprichter en hoofdredacteur van het Tsjechische online dagblad Deník Referendum. Zijn commentaren verschenen onder meer in The Guardian, Kultura Liberalna en Voxeurop.