Arnon Grunberg lost lezersproblemen op.

Hoe kan het dat een droom zo vaak lijkt toe te werken naar een moment in de werkelijkheid, zoals een deurbel die rinkelt of een lawaai buiten? – Simon, Amsterdam

Vermoedelijk komt dat omdat er een verschil bestaat tussen de droom zelf en uw herinnering aan die droom. U herinnert zich, vermoed ik, het laatste gedeelte van die droom het best, dus de momenten vlak voor het ontwaken. De rest van de droom wordt als het ware na het ontwaken door deze herinnering ingevuld. Iets soortgelijks kun je zeggen over bijna-doodervaringen. Ik had een gesprek met een hersenonderzoeker over hoe het komt dat mensen over de hele wereld dezelfde verschijnselen rapporteren nadat ze zijn teruggekeerd uit een bijna-doodervaring; een tunnel, licht aan het einde van de tunnel et cetera. Ik opperde het vermoeden dat deze ervaring (herinnering) niet verwijst naar de toestand van het bijna-doodzijn, maar juist naar het ontwaken uit die toestand. Het geheugen, zoals...