Hoe hoort het eigenlijk?
Vorige week dinsdagmorgen, toen minister Verdonk nog in de overtuiging verkeerde dat ze ’s avonds een motie van afkeuring aan haar broek zou krijgen omdat ze de Kamer weer eens onvolledig had geïnformeerd, nam ze in perscentrum Nieuwspoort een boekje in ontvangst met een treffende titel: Hoe hoort het eigenlijk&#8230; in Nederland? De ironie van dat gegeven ontging de minister volledig, of ze deed goed alsof: met een stralend gezicht nam ze deel aan de feestelijke vernissage. De aanjager van het verwachte spoeddebat in de Kamer, PvdA-kamerlid Jeroen Dijsselbloem, was van plan de minister ’s avonds ter verantwoording te roepen over de discrepantie tussen een vertrouwelijk rapport over verdwenen asielzoekers en de openbare brief die Verdonk over datzelfde onderwerp aan de Kamer had gestuurd. Dijsselbloem besloot het vertrouwelijke rapport te lekken, met als gedroomde uitkomst een motie van afkeuring voor Verdonk: de derde in een halfjaar. Maar ’s ochtends bij de boekpresentatie legde de minister onverstoorbaar uit hoe belangrijk het voor nieuwkomers is om te leren hoe ‘wij’ met elkaar omgaan in Nederland: geen kauwgum kauwen in gezelschap, niet smakken en slurpen aan tafel, geen obscene gebaren maken op straat. Niet liegen tegen de Kamer werd in het rijtje niet genoemd.
Wie achter de presentatie van Hoe hoort het eigenlijk&#8230;. in Nederland? een lichtbruine poging vermoedt om publicitair mee te surfen op het for­tuynistische sentiment van ‘eigen volk eerst’, vergist zich. Want van zo’n mooi, positief boekje kunnen allochtonen én autochtonen nog iets leren, hield Verdonk het gezelschap voor. Zelf beloofde ze het boekje mee te nemen op vakantie tijdens het meireces. Daarop verliet zij met ferme pas de zaal om de confrontatie met de Kamer te gaan voorbereiden. Maar het liep anders dan verwacht. Intussen had de vaste kamercommissie van Justitie namelijk bedacht dat kamerleden geen vertrouwelijke rapporten horen te lekken, zodat ondeugende Dijsselbloem kon fluiten naar zijn debat. Even later zat Verdonk dan ook tevreden op een zonnig terras, Hoe hoort het eigenlijk&#8230; diep weggestopt in haar tas.
Thijs Broer
Lost in Tirana
De jongens en meisjes in het internetcafé zijn verdiept in hun romantische onderonsjes via de webcam. Maar wat doet die Afrikaan ertussen? Zwarte gezichten zijn zeldzaam in deze witte stad. Hij studeert op de visumprocedure van de Nieuw-Zeelandse ambassade.
Even later drinken we koffie op een van de honderden terrasjes van Tirana, de schoonste en kleurigste hoofdstad van de Balkan. De macchiato is van Italiaanse kwaliteit, de garderobe van de flanerende meisjes komt in de buurt, alleen het profvoetbal blijft mijlenver achter. Ernest, zo stelt hij zich voor, is een aanvallende middenvelder uit Ghana. Hij is net 27 geworden. Met zijn vriend Harrison, een Liberiaanse doelpuntenmaker, woont hij in een driekamerflat buiten het centrum. ‘Voetballen kunnen ze hier niet,’ zegt hij sip. ‘Ze hebben geen power, geen techniek en geen gevoel voor samenspel.’
Vorig seizoen scoorde hij zeventien keer in de eredivisie van Vietnam. Daarvoor speelde hij in Dubai, Thailand en Maleisië. Aan de hand van de Australische voetbalmakelaar John Morris, die hem ooit ontdekte op de wereldkampioenschappen voor elftallen onder de 23, verkaste hij elk jaar: de tekengelden van twintig- tot veertigduizend dollar deelden ze fifty-fifty en hij verdiende nooit minder dan tweeduizend dollar per maand. ‘Dubai was geweldig,’ zegt hij. ‘Ik had een mooi appartement en een eigen auto. In Bangkok waren te veel drugs. In Maleisië had ik het goed, maar ik moest terug naar huis voor de begrafenis van mijn vader. In Vietnam was ik topscorer, maar toen overleed mijn moeder. Nu ben ik alleen op de wereld. Ik heb geen broers en zussen. Het enige wat ik kan, is voetballen.’
Hij droomt van een rijke carrière in Europa. ‘Net als Mickaël Essien van Chelsea. Hij is een wereldster, ik ben niemand, maar vroeger in Ghana speelden we samen. Of ik net zo goed ben als hij?’ Weer die splijtende lach. ‘Dat oordeel is alleen aan God.’
De volgende dag zit hij weer in het internetcafé. Dit keer is hij niet alleen. Vijf werkloze Afrikaanse voetballers grijnzen me tegemoet. Allemaal op weg naar Europa, allemaal gestrand in Tirana. Of ik geen connecties heb in de eredivisie?
‘Toen ik hier aankwam, was het fucking koud,’ vertelt Ernest even later als we in de lentezon de gaten in het trottoir omzeilen. ‘Ze hadden geen onderdak voor me. Ik moest slapen in de catacomben van het stadion. Ze boden me driehonderd euro per maand. Ik zei: dank u wel, maar dan zoek ik verder.’ Zijn vriend Harrison probeerde het nog in Macedonië, maar daar bleef het bij tweehonderd euro en waren ze nog racistischer dan hier. ‘Op de club vroeg iemand of wij in Afrika echt allemaal in kooien wonen, als apen. Ken je Kofi Annan, vroeg ik, denk dat je die in een kooi woont? Ze weten hier echt niets van de wereld.’
Bij het verweerde stadion waar John de Wolf en Uli van Gobbel in 1993 na een Europacup-wedstrijd zo van streek raakten door de armoede van de jongens tegen wie Feyenoord speelde dat ze al hun bontgekleurde overhemden achterlieten, traint Ernest dagelijks mee met een club waarvan de trainer hem goedgezind is. Hij stelt me voor aan een forse kale Albanees in glimmend streepjespak: de voorzitter. Persoonlijk zou ik geen tweedehands Ghanees van hem kopen. Ernest dacht dat Albanië de poort naar Europa was. Maar zijn visum van twee weken is allang verlopen. Een club heeft hij niet, zijn bankrekening is leeg. De huur van honderdvijftig euro kan hij niet meer betalen. Als hij een been breekt, is hij verloren. Griekenland is vlakbij, maar een vervalst Schengen-visum kost al gauw vijftienhonderd euro. Harrison zegt dat ze naar Servië moeten. Dat is écht bijna Europa, en ze mogen er al voor vijfenveertig euro naar binnen. Intussen studeren ze in het internetcafé toch ook maar op Nieuw-Zeeland. Hebben ze in Nederland ook lieve Ghanese meisjes, zodat hij de naam van zijn vader en moeder door kan geven aan zijn kinderen? Welke naam precies, dat is trouwens niet helemaal duidelijk. Op de cv die hij me geeft, staat Hamza Muhammad. Het is een dwarrelend leven, dat Ernest leidt, die eigenlijk Hamza heet, aan de rand van Europa. Dwarrelt het terug naar de andere kant van de wereld, of strandt het hier, op een gravelveldje in Tirana? De trainer geeft het startsein voor een partij op grote doelen. Bij de Albanezen springt de bal alle kanten op. De verdwaalde Argentijn draait zich dol in zijn eigen pirouettes. Ernest Hamza domineert moeiteloos. Balvast, stevig op zijn benen, doelgericht. Op het voetbalveld is hij thuis, dat ziet een kind.
Chris Keulemans
Matten met de ME
Zo’n molotovcocktail komt best hard aan. Voor je het weet, sta je in de fik. Geen paniek. Wie vaak oefent, weet zo’n vuur te doven. Leden van de mobiele eenheid offeren daar veertig uur per jaar aan op. Daartoe reizen ze onder meer naar de Politieacademie in de vroegere legerplaats Ossen-drecht, waar de oude stormbaan intensief wordt gebruikt. Het theoretische deel van de nascholingscursus informeert over achtergronden van maatschappelijke groeperingen, zoals hooligans, krakers, milieuactivisten, asielzoekers. Kunnen de agenten veel van leren. Voor het beteugelen van oproer krijgen ze, ter onderbreking van het reguliere politiewerk, een extra vergoeding van zesentwintig euro per dag. Zonder inzicht in de drijfveren van hun militante tegenvoeters dreigen ze er onbekommerd op los te meppen, vergetend dat ordehandhaving de beschaving dient.
Voor praktische oefeningen beschikt het opleidingscomplex over kopieën van pleisterplaatsen waar geweld de kop opsteekt. Er is een woonwagenkamp zonder bewoners. Een treinstation zonder reizigers, maar mét twee wagons, rails en spoorbomen. En een spookstad, een verlaten wirwar van straten en stegen met betonnen panden. Tegen de achtergrond van dit decor gaat een peloton van negentig ME’ers vanmiddag een horde van honderdtwintig raddraaiers te lijf.
De stevig ingepakte, met pepperspray, traangas, schild, witte helmen en wapenstok uitgeruste experts nemen het op tegen vrijwilligers die niet bang zijn een tik op te lopen. Er is zelfs een wachtlijst van gegadigden uit het bedrijfs- en verenigingsleven die de Ossendrechtse kloppartij als een genoeglijk uitstapje beschouwen, maar de Politieacademie werd steeds kritischer bij het rekruteren van tegenspelers. Kantoorpersoneel blijkt vaak de strijdbaarheid van de ware reltrapper te missen. Studenten die het terrein opwandelen met een pot bier in de ene hand en een joint in de andere hand voldoen evenmin aan het profiel. Maar de jongelui die vandaag fungeren als oefenmateriaal voor de ME garanderen een perfecte veldslag. Er zijn kadetten van de Koninklijke Militaire Academie, studenten van een politieschool en cursisten van een Regionaal Opleidings Centrum.
In het auditorium van de academie legt een docent de spelregels uit. Niet spugen. Geen racistische taal. Geen paarden bekogelen. Voor de rest mag bijna alles, behalve praten als de docent aan het woord is. De toehoorders knikken braaf en slenteren richting treinstation. Daar is het wachten op het ME-peloton dat met stokken en schilden in aantocht is, gevolgd door de brigade te paard. De demonstranten leggen bij de aanblik van dit machtsvertoon direct het inlevingsvermogen aan de dag dat van hen wordt verwacht. De bedeesde twintigers veranderen in supportersgajes dat zich met rode koppen de keel schor schreeuwt. Goed voorbeeld van hoe de onderdrukte burgermansziel erin slaagt zichzelf te bevrijden: tegen een agent roepen dat die een fatsoenlijk vak moet leren, dat die een fascist is, dat die te lui is om boeven te vangen. Rotzakken! De verwensingen ketsen af op het aangeleerde vermogen niks terug te zeggen en stoïcijns voor zich uit te staren. Wat niet wil zeggen dat de ME met zich laat sollen. Zodra het toverwoord ‘charge’ uit de luidspreker schalt, doen de withelmen drie stappen naar voren en deinst de menigte terug.
Dan verzamelt het morrende volk zich in de Wilgenlaan van de nagebouwde spookstad. Het rapalje torst wasmanden met houtblokken mee omdat échte straatstenen te hard aankomen. Heerlijk hoor, keilen naar de politie. Klaboem, ráts, péng, páng! Met oprukkende en terugtrekkende bewegingen slaagt de ME erin de straat schoon te vegen. Aan het eind van de middag verplaatst de actie zich naar het Raadhuisplein. Stenen van hout vliegen in het rond. Oprukken. Terugtrekken. Het commando: ‘Openen voor de papa’s’ maakt een einde aan dit kat-en-muisspel. Papa’s, dat zijn de paarden. Daar zijn rotzooitrappers benauwd voor. Ze slaan op de vlucht – en wéér heeft de ME gewonnen. Na afloop van de oefening zegt de commandant dat hij heel tevreden is. Bedankt, iedereen. De demonstranten kweten zich voortreffelijk van hun taak. Of speelden ze geen spel? Welnee, er borrelden gewoon oerdriften uit het onderbewustzijn naar boven.
Rudie Kagie
Suck it up!
Norman Mailer is in de stad voor de promotie van zijn nieuwe boek The Big Empty en dat maakt liberal New York een tikje geil. Enige bevruchting van de droogstaande liberale geest kan hier geen kwaad. Liberal zijn in Amerika, en zelfs in New York, is niet gemakkelijk. Vernederend is de nabije electorale geschiedenis (John Kerry’s mislukte presidentscampagne was in de woorden van Mailer ‘painful, stupid, slack and soft’), en op zijn minst onduidelijk is de toekomst – ondanks het geplaagde Witte Huis en de crisis in het leiderschap van de Republikeinen. ‘Where are the Democrats?’ is de meest gestelde vraag op feestjes en partijen in het private democratische fund raisers-circuit.
De New York Society for Ethical Culture (‘een humanistische religieuze gemeenschap’) bezit een prachtige zaal in de Upper West Side, waar zachtjes ‘Imagine’ van John Lennon uit de speakers galmt. Voor mij leest een jonge ‘intello’ de verantwoorde linkse Village Voice. Achter mij spreekt een stel Hebreeuws. De rest wacht en bladert in uitgedeelde exemplaren van het linkse weekblad The Nation, dat sinds kort werft onder de slogan ‘No to Empire’.
In het gangpad ruimte voor de linkse media: veel jongere types met lang haar, een rij Sony PD 150 digitale camera’s in slagorde opgesteld. De camera is hét wapen van de onafhankelijke filmmaker. En natuurlijk is er een Franse filmploeg. Mailer zal later van de Franse Ambassadeur de Légion d’honneur-onderscheiding ontvangen. (Op de receptie zal de oud-Sorbonne-student volgens de verslagen uitroepen: ‘French is wonderful, you can speak it when you’re drunk!’)
Een oude, gekrompen Mailer komt binnen met twee wandelstokken: een zwarte en een houtkleurige. Hij draagt blauwe UGG’s – de door Jennifer Lopez gepopulariseerde sneeuwlaarzen die het goed doen bij vrouwelijke New Yorkers van achttien. Bij Mailer steken ze onder zijn blauwe skibroek uit.
De bejaarde schrijver zet direct de aanval in. ‘The Big Empty refereert aan het feit dat de regering en daarmee Amerika spiritueel en moreel leeg is.’ Dumbing down is volgens hem het doel van de regering-Bush, wat aardig lukt dankzij het gebruik van grote woorden en patriottistisch vlaggengewapper. Karl Rove, Bush’ belangrijkste adviseur, bidt elke avond voor het slapen gaan op de knieën tot God, aldus Mailer, smekend om een ‘stupid majority’ in Amerika. ‘Want God, wij hebben gezondigd en zonder deze domme meerderheid zullen de Republikeinen de verkiezingen verliezen en zullen alle door ons gemaakte fouten uitkomen.’
Deze opmerking werd meteen opgepikt door immer strijdbaar en conservatief Amerika. Het leidde tot scheldpartijen op gillerige ‘nieuwsshows’ op de Amerikaanse kabeltelevisie, waar het recht van de luidste geldt.
Bush maakt volgens Mailer gebruik van de Amerikaanse domheid om zijn strijd tegen het terrorisme door te drukken. De in Brooklyn opgegroeide Mailer zet de drieduizend doden van 11 september 2001 af tegen de daaruit voortgekomen war on terror, en het verlies aan burgerlijke vrijheden. Die laatste zijn de collateral damage van deze ‘oorlog’. Angst regeert in de Verenigde Staten, zegt Mailer, en hij parafraseert een andere held van links, Noam Chomsky: ‘There is more fear in America than one can easily explain.’
Volgens Mailer wordt er niet meer geleefd naar het klassieke Amerikaanse gezegde ‘Hey, baby, suck it up!’ – de Amerikaanse versie van het polderadagium: kop in de wind en doortrappen. ‘Suck it up’: het blijft hangen in het publiek, dat even stilvalt. Vertelt hier iemand een zaal vol New Yorkers op een steenworp afstand van Ground Zero dat ze niet moeten zeuren?
Na afloop krijg ik een uitnodiging voor ‘een avond met senator George McGovern’. Die werd in 1972 als democratische presidentskandidaat zo vernietigend verslagen door Richard Nixon dat hij tegenwoordig niet eens meer wordt uitgenodigd voor de vierjaarlijkse Democratische Conventies. Bobby Kennedy noemde hem ooit ‘the only decent man in the Senate’. Een tijdje geleden zag ik hem zitten, alleen aan een tafel, slapend boven een bord soep in restaurant Nathan’s in het modieuze Georgetown in Washington. Nee, zo’n avond is ook niet echt een opbeurend vooruitzicht voor een liberal in New York.
Michiel Vos
Ondernemingslust in Sjanghai
Schoenen een maat te klein gekocht? Geen nood, je gaat naar de schoenlapper in de straat en laat ze professioneel oprekken. Als je een dag later terugkeert, zitten ze als gegoten. Je betaalt vijftig cent. Onderweg een lekke band? Je kijkt even rond. Aha!
Bij de ingang van de groentemarkt zit een mannetje met ram­melende fietsen om zich heen. Je wijst op de platte band. De fietsenmaker begint meteen de band op te pompen. Inderdaad: een klassiek gat, je hoort de lucht zachtjes fluiten. Zonder je verder een blik waardig te keuren, alsof alleen de fiets bestaat, plakt hij de band. In zeven minuten. Kosten: tachtig cent.
Je gaat naar de tandarts en je hebt je mond nog niet gespoeld of de assistente – die Engels spreekt – zegt: ‘Hé, ik heb heel leuke designhorloges. Wil je kijken?’ Prompt trekt ze een lade open en haalt een zwarte doos te voorschijn met vijf horloges, in diverse kleuren en met de cijfers in Chinese karakters. ‘Leuk? Wil je andere kleuren? Geen probleem. Bel me maar, ik verkoop aan huis.’ En ze stopt een visitekaartje in je hand.
Je gaat een avond stappen en belandt in de Dragon Bar, een relaxed sportcafé waar dames margarita’s krijgen voor de helft van de prijs. In een hoek zit een bekende: het hoofd van de school van je dochter. Je maakt een praatje en wat blijkt: ze is de eigenaresse van het café. Nu je eens goed om je heen kijkt, zie je nog meer bekenden: enkele hulpleerkrachten van de school staan achter de bar.
Je zou graag een Chinese pentekening willen, als verjaardagscadeau, met de naam van de jarige erin verwerkt? ‘Keyi’ – kan. Morgen klaar. Nee, vanavond is het feestje! ‘Mei wenti’– geen probleem. Om vijf uur dan.
Een bekende uitspraak in China luidt: ‘Ben je nooit in Peking geweest, dan weet je niet wat rangen zijn. Ben je nooit in Sjanghai geweest, dan weet je niet wat geld is!’ Daarom veracht de man uit Peking de platvloerse Sjanghainees, die op zijn beurt neerkijkt op de wereldvreemde lui uit Peking. Dat de Chinese economie onverminderd hard blijft groeien, komt voor een groot deel door de meedogenloze ondernemingslust aan de oostkust, waar Sjanghai het grootste knooppunt is.
De stad ademt de lust om geld te verdienen. Iedereen hoopt morgen rijker te zijn, al is het maar een paar yuan. Dus gaan de neringen ’s ochtends om acht uur open en ’s avonds pas tegen tienen dicht. Tussendoor maakt de koopman zijn lunch klaar met een gasbrander en een wok, en knapt hij uiltjes op de stoel of onder de tafel. Elke dag legt hij een paar yuan opzij. En op een dag koopt hij een nieuwe machine en huurt hij een grotere winkel. Sjanghainezen weten hoe het moet, groeien. Ze zien het om zich heen. In Sjanghai en omgeving zit het vol fabrikanten die vijftien jaar geleden met vier of vijf familieleden schoenen of bloezen maakten op machines in de woonkamer. Nu zijn ze de eigenaren van fabrieken met vier-, vijfduizend werknemers die wereldwijd exporteren. Dus draaien ze zoveel mogelijk uren. De groenteboer, de kapper, de kleermaker, de tandarts: ook na kantoortijd kun je er terecht. Zolang je maar betaalt, word je overal geholpen.
Ook als je niet geholpen hóéft te worden. In het ziekenhuis wil de dokter je direct onder een peperdure scanner schuiven als je met een eenvoudige hoofdpijnklacht binnenkomt. Zonder antibiotica ga je bij een arts trouwens zelden de deur uit. Soms wordt dat ook de Chinezen zelf te dol. Een tiental vrouwen heeft een Sjanghais ziekenhuis voor de rechter gesleept: ze hadden torenhoge rekeningen betaald voor vruchtbaarheidsonderzoeken en -medicijnen, maar bleken tijdens de behandeling al zwanger te zijn.
Petra Quaedvlieg

De kleine wereld