Beeldend kunstenaar
Mijn werk is een spiegel van mijn dagelijks leven. Zo werkt het nou eenmaal bij mij, en volgens mij geldt dat voor de meeste kunstenaars. Als er iets gebeurt in mijn leven, dan wordt dat het onderwerp. Toen na zeventien jaar de scheiding van mijn ouders eindelijk rond kwam, in 2003, was ik ook toe aan een ander thema. Dacht ik. De tentoonstelling Krijnen vs. Rembrandt bijvoorbeeld – tja, was niet mijn idee hoor, die titel ging over ouderdom, verval en de schoonheid daarvan. Een ander project was de theatervoorstelling Hamlet, waarin de moeder-zoonrelatie centraal stond. Heel leuk was dat, samen met mijn moeder op tournee door Nederland.
Op een avond speelden we in het Witte Theater in IJmuiden, mijn geboorteplaats. Na afloop rende ik gauw de kleedkamer uit omdat ik mijn vrienden wilde zien. En wie zie ik als eerste zitten? De vrouw van mijn vader! De boze stiefmoeder! Wij hadden elkaar nooit ontmoet, maar ik herkende haar omdat de VPRO ooit een documentaire over mij heeft gemaakt, waarin zij allemaal hele akelige dingen zegt over mij en mijn moeder. Ik dacht meteen: oeps, straks komt mijn moeder ook uit de kleedkamer. En wat heb je aan zo’n confrontatie? Dus ik riep: wegwezen jij! Ze reageerde niet. Tja, ze kwam helemaal uit het hoge Noorden hiervoor, dus ze ging zich niet meteen gewonnen geven.
Nou, toen ben ik heel ordinair gaan schelden. De theaterdirecteur moest erbij komen om de zaak te sussen. Die zei: mevrouw, volgens mij kunt u beter gaan. En dat deed ze.
Mijn moeder heeft er niks van meegekregen. Naderhand zei ze: wat fijn voor je dat je eindelijk die vrouw eens kon zeggen wat je van haar vindt. De volgende dag werd ik met een brede glimlach wakker, helemaal opgelucht. Maar ja, het zou geen boze stiefmoeder zijn als ze het hierbij zou laten zitten. Twee weken later ligt er een brief van de politie. De aanklacht: verbale bedreiging. Ik denk: oei.
De stiefmoeder heeft de hele toestand weer tot leven gewekt. En als je dat met mij doet, weet je zeker dat het meteen behandeld wordt. Het geval wilde dat ik net was uitgenodigd door de stichting Fundament in Tilburg om daar, geïnspireerd door die stad, een kunstwerk in de openbare ruimte te maken. Het viel me meteen op dat het levenslied daar enorm speelt. Ze draaien het in heel veel kroegen, Corry Konings woont in Tilburg. En omdat ik weer midden in de toestanden zat, kwam ik op het idee zo’n soort lied te maken over mijn leven.
Tegen die stichting heb ik gezegd dat de ether toch een soort ultieme openbare ruimte is. En zo zagen zij dat gelukkig ook. Ik heb Gerardjan Rijnders gevraagd de tekst te schrijven, en een ontmoeting geregeld met Frédérique Spigt. Zelf kan ik niet zingen, en ik ben al langer fan van haar.
Zij had aan een half woord genoeg: Fré was in.
Het plaatje heet ‘De Verstekeling’; Fré zingt het alsof ze elk moment in huilen uit kan barsten. “Hij was pas vijftien jaren oud&#8230;’ Nou, ik had allang seks gehad, en zat al aan de zware shag. Heel geestig, vind ik zelf. Ze zingt ook: “Het is een loeder, Cees, jouw moeder&#8230;” Want dat blért die stiefmoeder in de VPRO-documentaire. Op het hoesje zijn haar boze juridische brieven afgedrukt. En een oude familiefoto van ons waarop mijn vaders gezicht is doorgekrast.
Vind je dat heftig? Nou, ik vind het ook heel grappig. En het is de realiteit. Mijn vader is niet meer in ons leven. Ik ken hem eigenlijk niet zo goed. Hij was zeekapitein, en vrijwel nooit thuis. Toen ik eenmaal de leeftijd had dat ik een vaderfiguur goed had kunnen gebruiken, was het scheidingsgedoe al aan de gang. Een hele conservatieve man is het. In de documentaire krijg ik nog een veeg uit de pan omdat ik homoseksueel ben. Hij was boos dat mijn moeder hem dat nooit had verteld. Mán, denk ik dan, had eens naar me gekeken. Toen ik acht was, vroeg ik een kinderwagen voor mijn verjaardag. Weet je nog?
Met het thema scheiding ben ik al bezig sinds 1999, toen ik genomineerd was voor de Prix de Rome. Ik zat drie maanden in een atelier, en zou met een projectvoorstel komen. In diezelfde periode zag ik dat mijn moeder begon weg te kwijnen door al die scheidingsperikelen. Ze had me daar nooit mee lastiggevallen, zei altijd: jij doet je studie en ik de scheiding. Maar na een tijdje was ze emotiedood, en was haar portemonnee ook dood. Ik zag dat ze het niet meer aankon. De vuiligheid, de onwaarheden.
Als ik jurist was geweest, had ik haar bij kunnen staan, maar ja: ik ben kunstenaar. Heel plat gezegd ben ik toen vol voor het prijzengeld gegaan. Veertigduizend gulden, dat be­tekende dat ze haar huis niet uit hoefde en de rekeningen van de advocaten kon betalen.
Vanaf toen ging ik vaker met mijn moeder mee. Een bezoek aan het Paleis van Justitie werd voor ons net zo normaal als winkelen bij de Albert Heijn. Mijn vader was al gepensioneerd. Je zou zeggen: ga lekker golfen en van je pensioen genieten. Maar hij wilde procederen. Ook al was de boedel eenvoudig te scheiden, hij nam er geen genoegen mee. En mijn moeder was telkens bij wet verplicht om te reageren. De rechters hadden moeten zien dat het uit de hand liep. Iemand had moeten zeggen: nu is het schluss. Het was van de gekke. Dus heb ik het zelf maar naar buiten gegooid. Een kunstenaar heeft een maatschappelijke functie, toch? Ik heb een wereldtournee georganiseerd rond mijn moeder – Woman in Divorce Battle on Tour. Had ze ook nog wat leuke afleiding.
Ik zie het zelf als een modern sprookje. Het “gescheiden vrouwtje”, wat toch nog steeds een stigma is, hebben we om weten te toveren in een internationale glamour puss, zoals The Guardian schreef. Mijn moeder heeft genoten. En het werd steeds breder. Ik kreeg brieven van vrouwen die steun putten uit wat ik deed. Een museumdirecteur grapte dat hij nog nooit zoveel vrouwen van middelbare leeftijd over de vloer had gehad als tijdens mijn tentoonstelling.
“De Verstekeling” is het centerpiece van een tentoonstelling die momenteel in Slot Zeist te zien is. Het is een destillaat van mijn werk van de laatste jaren. Een soort greatest hits, kun je zeggen. Mijn oude wiegje en mijn box zijn er ook te zien. Mijn moeder was altijd mijn muze én onderwerp, maar eigenlijk ben ik dat nu voor het eerst zelf. Want ditmaal ben ík de pisang, met al die rechtszaken.
Het akkefietje met de stiefmoeder is nu ruim een jaar geleden, en het sleept zich maar voort. Vorige week ben ik weer gehoord. Ik ben het echt zat, al dat gebakke­lei om niks. Binnenkort is de uitspraak, maar als ik een boete krijg, accepteer ik die niet. Ze heeft mij doelbewust opgezocht, en dan weet je dat je je wat op de hals haalt. Ik snap ook niet wat haar drijft. Zij is nooit het onderwerp geweest in mijn werk. Toch stuurt ze almaar belastende brieven, naar museumdirecteuren en naar de pers, dat ik een oplichter ben, een nietsnut en zeker geen kunstenaar. De hele wereld is gek, inclusief de jury van de Prix de Rome, behalve zij.
Cees krijnen
1969 Geboren in Velsen
1990-1995 Opleiding Rietveld Academie
1996-1998 Opleiding DasArts
1999 Winnaar Prix de Rome
2000 Woman in Divorce Battle on Tour
2001 project Dressing the Albanians
2003 Glossy tijdschrift G/Blok
2004 Theaterstuk Galleryplay
2005 -2006 Krijnen vs. Rembrandt, Deux mères, deux modèles

Sander Donkers

Gerelateerd