Een schizofrene eeuw

Het is begrijpelijk dat in de achttiende eeuw een satirisch tijdschrift werd uitgegeven onder de titel Janus. Die eeuw was in Nederland een tijd met twee gezichten, een januskop. Een schizofrene eeuw van bepoederde pruiken én revoluties, van stijf in de plooi zitten én van uitbundige ontplooiing. Joost Rosen­daal legt de nadruk op wat er allemaal begon en in beweging was in de achttiende eeuw in Uit de plooi, het boek dat verschijnt ter gelegenheid van de tentoonstelling in Museum Het Valkhof in Nijmegen.

Zeker in de eerste helft van die eeuw zit de straffe deugdzaamheid als stijfsel in ieder personage dat wordt afgebeeld. Er is een idioot groepsportret van Cornelis Troost van een medisch college in Amsterdam waarop de heren zich met regenteske tronies breeduit presenteren. Kon daar ooit het licht van de Verlichting uit voortkomen? Schilderijen van opgeprikt poserende, godsvrucht uitstralende families worden afgewisseld met gravures waarop te zien is hoe...