<div class="lead">De weerstand tegen het herboren EPD groeit. De initiatiefnemers hebben zich te snel rijk gerekend.</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Het venijn zat in de staart van de discussie. Op 27 november vroeg Matthijs van Nieuwkerk in De Wereld Draait Door aan zijn publiek wie er ‘ja’ gaat zeggen tegen het elektronisch patiëntendossier (EPD). Niet één hand ging omhoog. ‘Ik wens u veel sterkte,’ zei de tv-presentator met een vilein lachje tegen Wilna Wind, directeur van Neder landse Patiënten Consumen ten Federatie.</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>In de voorgaande minuten had Wind als pleitbezorger van het EPD voor de camera’s fel gedebatteerd met tegenstander Alexander Klöpping. De invloedrijke internetjournalist Klöpping ziet niets in het systeem dat gegevens van patiënten landelijk moet ontsluiten. Het is volgens hem onveilig en tast de privacy van deelnemers aan. Wind deed de waarschuwingen van Klöpping af als stemmingmakerij en noemde zijn verhaal ‘onzin’. Haar poging leek weinig vruchtbaar, gezien de uitkomst van de spontane steekproef door Van Nieuwkerk. </p>
<p>Kort daarvoor had NRC Handelsblad in zijn hoofdredactionele commentaar lezers opgeroepen om ‘nee’ te zeggen tegen deelname aan het Landelijk Schakelpunt (LSP), zoals het ‘EPD nieuwe stijl’ moet gaan heten. Vrij Nederland schreef begin november al dat er nog steeds allerlei bezwaren kleven aan de opzet van het systeem. ‘Je kunt vanuit een willekeurige plek in Nederland, in ieder geval vanuit ziekenhuizen, gegevens opvragen van patiënten die zich hebben aangemeld,’ waarschuwde ICT-onderzoeker Guido van ’t Noordende van de Universiteit van Amsterdam. ‘En als ziekenhuizen dat kunnen, dan kan een hacker dat ook.’</p>
<p>Per 1 januari 2013 zou Nederland een landelijk werkend EPD hebben. Eindelijk, na vijftien jaar duwen en trekken, hadden betrokkenen het voor elkaar. Zorgverzekeraars en koepelorganisaties van artsen, apothekers en patiënten sloegen vorig jaar de handen ineen om het systeem te redden. De Eerste Kamer had in 2011 geen fiducie in de veiligheid- en privacygaranties en gebood de minister van Volksgezondheid haar handen er vanaf te trekken. Dan maar zonder Den Haag, meende de medische wereld. Speciaal voor de EPD-missie richtten belanghebbende partijen de Vereniging van Zorgaan­bieders voor Zorg com mu nicatie (VZVZ) op. Er kwam nieuwe, veiliger computersoft- en hardware, en met privacywaakhond het College bescherming persoons gege vens werden duidelijke afspraken gemaakt. Zo werd het vermaledijde opt-out systeem (de patiënt moet zelf aangeven als hij niet wil) een opt-in systeem (iedere deelnemer moet toestemming geven). <br />Niets leek een succesvolle doorstart in de weg te staan. Weliswaar moest aan de ruim acht miljoen Nederlanders die via de opt-out al in het systeem zitten, opnieuw toestemming worden gevraagd, maar daar zou een actieve voorlichtingscampagne aan bijdragen. ‘Het elektronisch patiën ten dossier betekent vooruitgang in de gezondheidszorg. Dat werd tijd,’ schreef een verheugde redacteur van de Volkskrant eind oktober. </p>
<p>En toen kwamen de kanttekeningen. Eerst voorzichtig, daarna aanzwellend en luider. Het leidde de afgelopen weken tot emotionele discussies waarin voor- en tegenstanders grote woorden  gebruikten. Volgens EPD-adepten worden jaarlijks ‘honderden mensenlevens’ gered en ‘duizenden medische missers voorkomen’ door het systeem. Ergo: wie tegen is, heeft bloed aan zijn handen. Tegenstanders voorzien ‘een catastrofe’, waarbij hackers binnen een handomdraai de beveiliging van het EPD hebben getorpedeerd en waarbij onverlaten aan de haal gaan met uiterst delicate medische geheimen. </p>
</p></div>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
<p>‘Als ziekenhuizen gegevens kunnen opvragen, dan kan een hacker dat ook’</p>
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>De media citeerden de critici, volksvertegenwoordigers stelden vragen, de minister zegde strengere regelgeving toe. ‘Elke dag komen er nieuwe vragen bij. Ik heb er nu voor gepleit om eerst alles te bundelen en dan met de minister in debat te gaan,’ zegt Lea Bouwmeester, Tweede Kamerlid voor de PvdA. ‘Het is bijvoorbeeld nog steeds niet helder of de VS kan meekijken in het dossier. En vorige week kwam het nieuws naar buiten dat huisartsen worden gedwongen door de zorgverzekeraars om mee te doen. Mijn standpunt is: het is een systeem voor de patiënt, dus ook ván de patiënt. De patiënt bepaalt wat er in komt en wie er inzage krijgt. Ik ben niet tegen een elektronisch patiëntendossier, maar het moet wel aan die garanties voldoen.’ </p>
<p>Ondertussen liet VZVZ-baas Edwin Velzel vorige week weten dat wat hem betreft het opt-in systeem niet per 1 januari maar per 1 juni 2013 wordt ingevoerd. Ook komen er zogenaamde ‘regionale schotten’: de huisarts uit Venray kan dan geen gegevens inzien van een patiënt uit Dokkum. Van de ruim acht miljoen mensen die in het oude systeem zitten, is volgens Velzel aan ‘twee- à driehonderdduizend’ patiënten gevraagd of ze in de nieuwe opzet ook meedoen. ‘Maar dat alles heeft niets te maken met de discussie in de media,’ benadrukt de VZVZ-bestuurder. ‘We hebben pas in oktober een akkoord bereikt met de zorgverzekeraars. We hadden gehoopt om heel 2012 patiënten te benaderen. Daar hebben we nu een half jaar langer voor nodig.’</p>
<p>En dat ze eerst met ‘regionale schotten’ beginnen, heeft ook niets van doen met de recente kritiek van tegenstanders, beweert Velzel: ‘Dat plan ligt er al sinds het begin van de doorstart in 2011.’ Verder werkt het VZVZ aan een website waarop patiënten zelf kunnen aangeven wie er wel en niet in hun medische dossier mag kijken en welke informatie wel of niet zichtbaar wordt. </p>
<p>Maar maakt de VZVZ zich geen zorgen dat door de negatieve berichtgeving niemand straks ‘zijn’ EPD nog wil? Velzel: ‘Wat we ook hadden gedaan, het elektronisch patiënten dossier heeft een historie van een flink maatschappelijk debat, daar waren we niet aan ontkomen. Maar ik vind wel dat er een eenzijdig, vertekend beeld wordt gegeven door de zogenaamde experts. Alsof er alleen maar tegenstanders zijn. Terwijl in de praktijk het gros van de patiënten, huisartsen en apothekers het een heel verstandig idee vindt.’ </p>
</p></div>
<figure id="post-44983 media-44983" class="align-none"><img decoding="async" src=""-1" alt="&#039;De patiënt bepaalt wat er in komt en wie er inzage krijgt.&#039; Foto: Gerhard van Roon / HH" /><figcaption>&#8216;De patiënt bepaalt wat er in komt en wie er inzage krijgt.&#8217; Foto: Gerhard van Roon / HH</figcaption></figure>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Ad-interimdirecteur Velzel is zelfstandig consultant en heeft een verleden als bestuurder bij verschillende zorgverzekeraars. Hij prijst online zijn expertise aan als ‘bestrijder van Babyloni sche spraakverwarring’. ‘Mijn filosofie is dat als je iedereen dezelfde taal laat praten, er veel tot stand kan komen. En er is veel tot stand gekomen tussen de betrokken partijen bij het EPD.’ Maar had hij het EPD bij het grote publiek dan niet wat beter aan de man moeten brengen? ‘In het publieke debat krijgt het EPD dimensies die zwaar zijn opgeblazen en angst oproepen. Ik heb veel vragen gehad van onder meer politici waarbij ik dacht: heb je de folder niet gelezen? Die hadden we toch voorgelegd aan de Tweede Kamer? Nou ja, dat moeten wij ons misschien aantrekken.’</p>
<p>Juist die houding schiet PvdA-Kamerlid Lea Bouwmeester in het verkeerde keelgat. ‘We hebben vorige week een bijeenkomst gehad met mensen van VZVZ. Dat was een arrogante club. De boodschap was duidelijk: “Dit systeem is nodig om medische missers te voorkomen. Jullie snappen het niet, dus wat zeuren jullie nou?” Ze willen hun goddelijke gang gaan en niet dat de Tweede Kamer moeilijk doet. Als je vraagt naar veiligheid doet men lacherig. Maar ondertussen kan niemand me precies zeggen hoe het zit. “Niets is helemaal veilig. Honderd procent veiligheid bestaat niet,” klinkt het dan met een dooddoener.’</p>
<p>Volgens VZVZ-bestuurder Edwin Velzel is het nieuwe EPD vele malen veiliger dan het huidige systeem. ‘Nu zijn veel systemen aan internet gekoppeld. Straks niet. Verder werken we met versleutelde gegevens, wordt alles vastgelegd via logs en in de toekomst krijgt de patiënt daarvan een berichtje als hij of zij dat wil.’ En waarop baseert de VZVZ de stelling dat er straks jaarlijks honderden levens worden gered en duizenden medische missers worden voorkomen? Velzel: ‘Wat precies de opbrengsten zijn weten we niet, maar er zijn serieuze kwaliteitsverbeteringen te bereiken in de zorg. Steeds meer zorgaanbieders zijn betrokken bij een patiënt. Bij een chronisch patiënt wel zes of zeven. Daarom is een voor iedereen te raadplegen overzicht zo belangrijk.’</p>
<p>Misschien worden er levens gered, is de beveiliging state of the art, zijn er allerlei beperkingen ingebouwd die misbruik ontmoedigen en is het beter dan de systemen die nu worden gebruikt. Dat moet de patiënt dan maar voor waar aannemen. Maar tegelijkertijd lijkt het EPD ook de ‘onomkeerbare mammoettanker’ waar internetdeskundige Alexander Klöpping het over heeft. Soft ware bedrijven hebben geïnvesteerd in EPD-toepassingen en zorgverzekeraars hebben zich financieel verbonden aan het lot van het landelijk schakelpunt. Er staat flink wat op het spel. Wat als door alle kritische berichtgeving de Nederlander straks denkt: dat moet  ik niet? Velzel heeft het volste vertrouwen: ‘In de spreekkamer  wordt er een heel ander debat gevoerd. Daar hebben de meeste mensen vertrouwen in hun zorgaanbieder.’</p>
</p></div>


Gerelateerd