Het complot aan de macht

Columns van de week

Teun van de Keuken en Amber Wiznitzer

Thomas Piketty

Piketty: ‘Gooi alle schulden uit de Eurozone op één hoop’

<div class="lead">De Franse econoom Thomas Piketty deed met zijn boek &#8216;Capital in the Twenty-First Century&#8217; wereldwijd veel stof opwaaien. In een manifest roept hij op tot versterking van de politieke en budgettaire unie van de landen van de Eurozone. Hieronder zijn pleidooi.</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>&#8216;De Europese Unie gaat door een existentiële crisis heen, zoals ons binnenkort de Europese verkiezingen zullen tonen. Dit betreft in de eerste plaats de landen van de Eurozone, waarin een stemming van algemene onvrede overheerst en waar aan de schuldencrisis nog lang geen einde is gekomen. En dit alles terwijl de werkloosheid aanhoudt en een deflatie dreigt. Niets zo voorbarig als zich te verbeelden dat het ergste achter de rug is.</p>
<p>Om deze reden nemen wij met veel belangstelling kennis van de voorstellen die einde 2013 door onze Duitse vrienden van de Glienicke-groep zijn gedaan met het oog op een versterking van de politieke en budgettaire unie van de landen van de Eurozone. Op zichzelf genomen leggen onze beide landen binnen de wereldeconomie binnenkort weinig gewicht meer in de schaal. Wanneer we ons niet bijtijds verenigen teneinde ons maatschappijmodel in de mondialisering in te brengen, zal de verleiding tot het voeren van benepen nationalistische politiek de overhand nemen, wat frustraties en spanningen in de hand zal werken, waarbij zal blijken dat hiermee vergeleken de problemen van de Unie in het niet vallen. In zekere opzichten is in Duitsland het Europese denken verder gevoerd dan in Frankrijk. Wij, economen, politici, journalisten en boven alles Franse en Europese burgers, weigeren het defaitisme te aanvaarden dat op het moment ons land verlamt. Met deze verklaring willen wij bijdragen tot het debat aangaande de democratische toekomst van Europa en verder gaan dan de voorstellen van de Glienicke-groep.</p>
<p><b>Eurozone: een onhoudbare tussenfase</b></p>
<p>Het wordt tijd om het toe te geven: de huidige Europese instituties functioneren slecht en zijn aan herziening toe. De inzet is simpel: de democratie en de publieke overheid moeten weer de overhand krijgen zodat ze enerzijds op efficiënte wijze het financiële gemondialiseerde kapitalisme van de 21e eeuw kunnen reguleren en anderzijds een politiek van sociale vooruitgang kunnen voeren – politiek die op het moment ontbreekt. Een munteenheid met 18 verschillende publieke schulden waarop ze op de markt onbelemmerd kunnen speculeren, en met 18 verschillende belasting- en sociale systemen die met elkaar in een concurrentiestrijd zijn verwikkeld, werkt niet, en zal nooit kunnen werken. De landen van de Eurozone hebben ervoor gekozen hun monetaire soevereiniteit te delen en daarmee zich te ontdoen van het wapen van de unilaterale devaluatie, maar zonder daarbij zich van nieuwe gemeenschappelijke economische, sociale, fiscale en budgettaire werktuigen te voorzien. Deze &#8216;tussenfase&#8217; vormt een onhoudbare toestand.</p>
</p></div>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
<p>Een munteenheid met 18 verschillende publieke schulden werkt niet, en zal nooit kunnen werken</p>
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Het gaat er niet om de totaliteit van onze belastingen en onze publieke uitgaven in een gemeenschappelijke pot onder te brengen. Het huidige Europa toont zich te vaak op domme wijze intrusief wat onderwerpen van secundair belang betreft (Btw-tarieven op kapsalons en paardrijclubs) en volkomen onmachtig wat werkelijk belangrijke issues betreft (zoals die van de belastingparadijzen en de regulering van het financiële circuit). Het wordt tijd de prioriteiten om te draaien: minder Europa waar het gaat om aangelegenheden die de lidstaten heel goed zelf kunnen afhandelen, meer Europa wanneer de eenheid onmisbaar is.</p>
<p><b>Een gemeenschappelijke belasting op de maatschappijen</b></p>
<p>Ons eerste concrete voorstel is dat de landen van de Eurozone, te beginnen met Frankrijk en Duitsland, gemeenschappelijk belasting heffen op de winsten van de maatschappijen. Wanneer een land alleen staat, wordt het bedrogen door de multinationals, die gebruik maken van de verschillen tussen nationale wetgevingen om nergens belasting te hoeven betalen. De nationale soevereiniteit is wat dit betreft een mythe geworden. Om deze fiscale tactiek tegen te gaan, is het nodig om aan een soevereine Europese instantie de taak over te dragen die eruit bestaat een zo breed mogelijke gemeenschappelijke schaal vast te stellen, en dat onderhevig aan een strikte controle. We zouden ons kunnen voorstellen dat elk land ermee doorgaat zijn eigen percentage vennootschapsbelasting te bepalen uitgaande van deze schaal, met een minimum-percentage van 20%, en dat op federaal niveau een toegevoegd percentage wordt geheven, bijvoorbeeld 10%. Dit zou een eigen budget van de Eurozone kunnen voeden, ter hoogte van 0,5% tot 1% van het BBP.</p>
<p>De Glienicke-groep heeft gelijk wanneer zij erop wijst dat een dergelijke budgettaire draagkracht de Europese zone in staat stelt om door investeringen groei en werkgelegenheid te stimuleren, met name op het gebied van milieuvriendelijke industrie, de infrastructuur en de scholing. In tegenstelling tot onze Duitse vrienden lijkt het ons echter essentieel dat dit budget door een Europese belastingheffing wordt gevoed en niet door de contributies van de lidstaten. De Eurozone moet bewijzen dat zij in staat is op billijker en meer efficiënte wijze belasting te heffen dan de lidstaten, omdat anders de volken haar niet het recht toekennen uitgaven te doen. Ook is het van belang zo snel mogelijk in de Eurozone de automatische uitwisseling van bankinformatie te veralgemenen en om een gemeenschappelijke politiek te starten met het oog op het versterken van het fenomeen progressieve belasting op inkomens en kapitaal. Dit naast een actieve gemeenschappelijk politiek van strijd tegen de fiscale paradijzen buiten Europa. Europa moet het mogelijk maken om fiscale rechtvaardigheid en politieke wilskracht in te brengen binnen de mondialisering: hier gaat het ons bij dit eerste voorstel om.</p>
<p><b>Een parlement voor de Eurozone</b></p>
<p>Ons tweede, belangrijkste voorstel vloeit voort uit het eerste. Om door stemming de schaal van de belasting op de maatschappijen te kunnen bepalen, en meer in het algemeen om na debat op democratische en soevereine wijze de besluiten op fiscaal, financieel en politiek terrein aan te kunnen nemen, is het nodig een parlementaire kamer van de Eurozone in het leven te roepen. Ook in deze voegen wij ons bij onze Duitse vrienden van de Glienicke-groep, al zitten zij met de vraag welke van de twee volgende formules het meest adequaat is: hetzij een parlement van de Eurozone die Europese parlementsleden van de betreffende landen groepeert (een onderafdeling van het Europese parlement met alleen de landen van de Eurozone), hetzij een nieuwe kamer, die bestaat uit de vereniging van een deel van de nationale parlementsleden (bijvoorbeeld, 30 Franse gedeputeerden, afkomstig uit de Assemblée nationale, 40 Duitse gedeputeerden, afkomstig uit de Bundestag, 30 Italiaanse gedeputeerden, enzovoort, in verhouding tot de bevolkingsgrootte van elk land volgens het beginsel: één burger, één stem). Deze tweede oplossing, die overeenkomt met het idee van een &#8216;Europese kamer&#8217; zoals die in 2011 door Joschka Fisher is geformuleerd, is is onze ogen de enige weg om tot een politieke unie te komen. Het is namelijk ondenkbaar om de nationale parlementen volledig van hun stembevoegdheid waar het gaat om de belastingpolitiek te ontheffen. Alleen door op de nationale parlementaire soevereiniteit te leunen, kunnen we een gedeelde Europese parlementaire soevereiniteit tot stand brengen.</p>
</p></div>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
<p>Een &#8216;Europese kamer&#8217; waar de landen worden vertegenwoordigd door gedeputeerden die alle politieke stromingen representeren, en niet enkel door hun staatshoofd, is een vereiste</p>
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p><b>Een werkelijk democratische architectuur</b></p>
<p>Binnen dit schema zou de Europese Unie twee kamers hebben: het huidige Europese parlement, direct door de burgers van de 28 lidstaten gekozen, en de Europese kamer, die de staten door middel van hun nationale parlementen vertegenwoordigt. De Europese kamer zou om te beginnen enkel de landen van de Eurozone betreffen die verder wensen te gaan op de weg naar meer politieke, fiscale en budgettaire eenheid. Maar zijn doelstelling zou zijn om alle landen van de Europese Unie voor zover ze ook deze koers willen volgen te integreren. Een minister van Financiën van de Eurozone, en op den duur een Europese regering, zouden verantwoordelijkheid moeten afleggen aan de Europese kamer.</p>
<p>Deze nieuwe democratische architectuur van Europa zou ons in staat stellen ons eindelijk van de huidige inertie te bevrijden en van de mythe volgens welke de raad van staatshoofden de plaats zou kunnen innemen van tweede kamer die de staten vertegenwoordigt. Deze onzinnige fabel kenmerkt de politieke onmacht van ons continent: het is onmogelijk een land door een enkel persoon te laten vertegenwoordigen, behalve wanneer we ons berusten in de permanente impasse die de eis tot unanimiteit met zich meebrengt. Om eindelijk over te kunnen gaan tot de regel die zegt dat de meerderheid beslissend is bij de fiscale en budgettaire besluiten die de landen van de Eurozone gemeenschappelijk willen nemen, is de oprichting van een Europese kamer een vereiste – een Europese kamer waar de landen worden vertegenwoordigd door gedeputeerden die alle politieke stromingen representeren, en niet enkel door hun staatshoofd.</p>
<p><b>Gedeeltelijke spreiding van de schulden</b></p>
<p>Ons derde voorstel heeft direct betrekking tot de schuldencrisis. Volgens onze overtuiging is de enige manier om er definitief uit te komen een samenvoeging van de schulden van de landen van de Eurozone. Gebeurt dit niet, dan zal aan het speculeren op rentestandaarden nooit een einde komen. Het is ook de enige manier die ervoor kan zorgen dat de Centrale Europese bank een efficiënte en reactieve monetaire politiek kan voeren, naar het voorbeeld van de Amerikaanse Federal reserve (die ook moeite zou hebben naar behoren te functioneren wanneer hij elke morgen zou moeten arbitreren tussen de schulden van Texas, Wyoming en Californië). De spreiding van de schulden is de facto begonnen met het het Europese stabiliteitsmechanisme, met de bancaire unie in wording, of de <i>outright monetary transactions</i> van de Centrale bank, die op de een of ander manier de belastingbetalers van de Eurozone betreffen. De democratische legitimiteit van deze mechanismen moet zo snel mogelijk worden opgehelderd.</p>
</p></div>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
<p>De initiatieven van het duo Frankrijk-Duitsland of de versterkte samenwerking zijn ontoereikend om de samensmelting van de fiscale systemen te leiden in de richting van een groeiende investering op sociaal gebied</p>
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Het is zaak een stap verder te gaan en daarbij uit te gaan van het voorstel betreffende een <i>redemption fund</i> van de Europese schulden dat einde 2011 is gedaan door de raad van economen die de Duitse regering met adviezen ter zijde staat, en dat de spreiding van alle schulden die 60% van het BBP van elk land overstijgen, beoogt &#8211; in een politiek kader. Men kan twintig jaar van te voren niet het ritme bepalen dat nodig is om dit fonds terug te brengen tot nul. Alleen een democratische instantie, te weten de Europese kamer voortkomend uit de nationale parlementen, zal in staat zijn elk jaar opnieuw het niveau van het gemeenschappelijke tekort te bepalen, daarbij rekening houdend met de conjunctuur.</p>
<p>De keuzes die door deze instantie zullen worden gemaakt, zullen soms conservatiever of liberaler zijn dan we dat zelf zouden wensen. Maar ze zullen worden gemaakt volgens de democratische regel van &#8216;de meerderheid wint&#8217;, en dat in volledige openbaarheid. Aan de rechterzijde zullen er zijn die vinden dat de budgettaire besluiten binnen het kader van post-democratische instanties moeten worden genomen, of anders binnen het kader van een star constitutionalisme. Aan de linkerzijde zullen er zijn die van Europa eerst het progressieve beleid eisen waar ze altijd van hebben gedroomd, voordat ze bereid zijn met een versterking van de politieke unie in te stemmen. Deze twee extremen moeten worden vermeden willen we uit de huidige crisis komen.</p>
<p><b>Een manier om nog verder te gaan</b></p>
<p>Het debat over de politieke Europese instituties wordt te vaak afgedaan als technisch of van secundair belang. Maar weigering om over de organisatie van de democratie te debatteren wil zeggen aanvaarding van de almacht van markt en concurrentie. Het komt neer op een opgeven van de hoop op een hernieuwde controle door de democratie op het kapitalisme van de 21e eeuw. Deze nieuwe ruimte voor beslissingen is van overheersend belang voor de toekomst van de Eurozone. Afgezien van vragen betreffende macro-economie en budget, moeten we bedenken dat onze sociale modellen een algemeen goed zijn dat we niet alleen hebben te bewaren en aan te passen maar dat we ook hebben aan te wenden om ons met succes in de dynamiek van de mondialisering te plaatsen. De initiatieven van het duo Frankrijk-Duitsland of de versterkte samenwerking zijn ontoereikend om de samensmelting van de fiscale systemen te leiden in de richting van een groeiende investering op sociaal gebied. Op dit punt toont het Europa van de 28 zich traag, en wanneer het gaat om het mobiliseren van de nodige middelen geeft het blijk van tegenstrijdigheden. Een Europese kamer zou de plek zijn waar besluiten worden genomen &#8211; besluiten waarvan de consequenties met betrekking tot het overheidstekort of de transfer tussen staten zonder meer geaccepteerd zouden worden omdat de rechten en plichten die de samenvoeging veronderstellen duidelijk zijn. Het gaat hier om een breed veld en we kunnen ons verbeelden dat over onderwerpen die vandaag problemen opleveren, na discussie, stevige beslissingen zullen vallen: medezeggenschap naar het voorbeeld van Duitsland waar een productief en coherent maatschappelijk weefsel te danken is aan het feit dat gesalarieerden bij de strategische besluitvorming binnen de bedrijven betrokken worden, adequate opvang van kinderen, en dat voor iedereen, levenslange scholing en vorming voor iedereen, harmonisatie van de verschillende sociale wetgevingen, strijd tegen klimaatverandering door een aanzienlijke vermindering van de uitlaat van CO2…</p>
<p><b>De verdragen kunnen veranderd worden</b></p>
<p>Velen zullen zich tegen onze voorstellen keren met als argument dat het onmogelijk is de verdragen te veranderen en dat het Franse volk van een versterking van de Europese integratie hoe dan ook niets moet hebben. Deze argumenten zijn vals en gevaarlijk. De verdragen worden continu veranderd, zoals kort geleden nog, in de zomer van 2012: in nauwelijks 6 minuten was de zaak geregeld. Het ging helaas om een herziening die niets anders dan een inefficiënte en technocratische versterking van het federalisme heeft bewerkstelligd. Wie hoog van de toren blaast dat de publieke opinie weinig met het huidige Europa op heeft en daaruit het gevolg trekt dat we vooral niets essentieels moeten veranderen waar het gaat om het functioneren van Europa en om zijn instituties, geeft blijk van een een verwerpelijke inconsequentie. Niets duidt erop dat wanneer binnen de komende maanden de Duitse regering met nieuwe voorstellen komt tot herziening van de verdragen, deze voorstellen meer zullen bevredigen dan die van 2012. Het is zaak hier niet lijdelijk op te wachten, het is integendeel hoog nodig om in Frankrijk een constructief debat aan te zwengelen, opdat Europa eindelijk een sociaal en democratisch Europa wordt.&#8217;</p>
</p></div>
<div class="wpg-element kader">
<p>Dit manifest is oorspronkelijk in het Frans opgesteld en <a href="https://www.pouruneunionpolitiquedeleuro.eu/" class="normal" title="https://www.pouruneunionpolitiquedeleuro.eu/">hier</a> verschenen (u kunt hier ook het manifest ondertekenen). Met goedkeuring van Thomas Piketty is de Nederlandse vertaling beschikbaar ter publicatie voor Vrij Nederland.</p>
<p>De nieuwe Vrij Nederland ligt 8 mei 2014 in de winkel. Hierin vindt u een uitgebreid interview met Piketty door Frank Renout. Meer over Piketty en zijn &#8216;Capital in the Twenty-First Century&#8217; leest u alvast in ons artikel &#8216;<a href="https://www.vn.nl/Literaire-kroniek-2/Literaire-kroniek/In-de-greep-van-de-Dagobert-Ducks.htm" class="normal" title="https://www.vn.nl/Literaire-kroniek-2/Literaire-kroniek/In-de-greep-van-de-Dagobert-Ducks.htm">In de greep van de Dagobert Ducks</a>&#8216;. </p>
</p></div>


Piketty: ‘Gooi alle schulden uit de Eurozone op één hoop’

Thomas Piketty’s manifest voor een politieke unie van de Euro