Zieke invloed op de universiteit

Columns van de week

Teun van de Keuken en Amber Wiznitzer

Ruben Leter

Gesprek met de maker: Kelli van der Waals over tieners en hun smartphones

<p>Zodra de zon schijnt is de toch al geringe afstandelijkheid tussen de hofjesbewoners helemaal weg. Buren zitten samen buiten aan tafel. Ze lopen bij elkaar naar binnen, want de deur staat open. ‘Het is een kleine grote familie,’ zegt bewoner Rob (hij en de meeste andere bewoners vertellen liever niet hun achternaam). ‘Je zit onwijs op elkaars lip. Maar zodra iemand te veel in je ruimte komt, zeg je: ik heb nu even geen zin in jou. Lekker Haags weetjewel. We begrijpen elkaar.’</p>
<p>Zo gaat dat in de Van Ostadewoningen, een unieke plek met een voelbare cohesie. ‘Als je daar lukraak nieuwe bewoners plaatst, hoe lang gaat het dan goed? Totdat die mensen daar niet meer met plezier kunnen wonen,’ zegt beherend makelaar Jeroen Janmaat. Uit naam van een stichting is hij verantwoordelijk voor het toelaten van nieuwe huurders.</p>
<h5><strong>Buurtvader</strong></h5>
<p>De Van Ostadewoningen werden in 1886 gebouwd, oorspronkelijk voor arme joden. In de gevels van een aantal huizen is een davidster verwerkt: een van de weinige restanten van de joodse historie. De bedoelde bewoners kwamen er uiteindelijk nooit terecht: de twintig minuten lopen naar de <em>sjoel</em> in het centrum was te lang. De huizen werden als gevolg betrokken door arbeidersgezinnen en kleine zelfstandigen.</p>
<p>Nog steeds worden de ruim tweehonderd sociale huurwoningen bewoond door mensen met een laag inkomen. Tot 2014 werden de huurders uit naam van een stichting uitgekozen door een buurtvader; tegenwoordig doet makelaar Jeroen Janmaat dat. Toch is er nog steeds sprake van <em>cherrypicking</em>. Er is een wachtlijst, maar die is te passeren als je door meerdere hofjesbewoners wordt aangeprezen.</p>
<blockquote><p>Er is nog steeds sprake van <em>cherrypicking</em>. De wachtlijst is te passeren als je door meerdere hofjesbewoners wordt aangeprezen.</p></blockquote>
<p>Die wachtlijst is niet zo opmerkelijk: het hofje ligt dicht bij het centrum en de huur is laag. Een bewoner omschrijft het hofje als een filmset: totaal afgesloten van de buitenwereld; een oase van rust. Dat het midden in de Schilderswijk ligt, is alleen te merken aan dagelijkse visites door jeugd uit de buurt.</p>
<figure id="attachment_391863" aria-describedby="caption-attachment-391863" style="width: 780px" class="wp-caption alignnone"><img decoding="async" class=" wp-image-391863" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/05/vrijnederland_hofje_noshipenburg-5-Rozemarijn-project-Schilderwijkse-Bloemetjes.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/05/vrijnederland_hofje_noshipenburg-5-Rozemarijn-project-Schilderwijkse-Bloemetjes-320x480.jpg 320w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/05/vrijnederland_hofje_noshipenburg-5-Rozemarijn-project-Schilderwijkse-Bloemetjes-640x960.jpg 640w" alt="schilderswijk" width="780" height="1170" /><figcaption id="caption-attachment-391863" class="wp-caption-text">Bewoner Rozemarijn verwerkt bloemen uit de buurt in verschillende producten.</figcaption></figure>
<h5>Een bankje voor de deur</h5>
<p>Rob woont aan het eind van een doodlopende weg. Op de straat voor zijn deur hangt een grote vlinderstruik boven een kleine veranda, met daaronder stoelen en een tafeltje. ‘De gemeente tolereert nu nog dat we zo op de openbare weg zitten, maar het is een kwestie van tijd voor ze hier maatregelen tegen gaan nemen.’ De ‘voortuin’ van Rob is geen uitzondering. De hofjesbewoners hebben bloempotten, stoelen en een bankje voor de deur. Het is maar moeilijk te zien dat dit de openbare weg is. Er zijn twee ingangen in het hofje en die lopen allebei dood, van doorgaand verkeer is hier geen sprake.</p>
<p>Net als veel van zijn buren kwam Rob hier terecht op een moment dat hij het nodig had. &#8216;Het was net uit met mijn vriendin. Ik zat in een kutsituatie en had een plek voor mezelf nodig. De stichting gaf mij voorrang om hier een woning te betrekken.’</p>
<p>Inmiddels woont hij er met zijn vrouw en pasgeboren dochter. Het huis begint langzaam te klein te worden voor het jonge gezin.</p>
<h5>Verborgen parel van de Schilderswijk</h5>
<p>Bewoonster Wendy heeft daar geen last van: zij deelt drie verdiepingen met haar zoon. ‘Het is een verborgen parel,’ zegt ze. ‘Vroeger hing hier op een vaste dag overal de was buiten. En dan was er een keurmeester die kwam kijken of je gordijnen schoon waren.’</p>
<div style="padding: 56.25% 0 0 0; position: relative;"><iframe style="position: absolute; top: 0; left: 0; width: 100%; height: 100%;" src="https://player.vimeo.com/video/272163739?title=0&amp;byline=0&amp;portrait=0&dnt=1" width="300" height="150" frameborder="0" allowfullscreen="allowfullscreen"></iframe></div>
<p><script src="https://player.vimeo.com/api/player.js"></script></p>
<p>Die sociale controle is niet verdwenen. Via Facebook en WhatsApp houden buurtbewoners elkaar op de hoogte. Zo waarschuwde een buurtbewoonster voor een man die zich aan het aftrekken was voor de woningen. ‘Dan is zo’n groepsapp handig. Uiteindelijk is die man gearresteerd omdat wij een oogje in het zeil houden.’</p>
<figure id="attachment_391841" aria-describedby="caption-attachment-391841" style="width: 780px" class="wp-caption alignnone"><img decoding="async" class=" wp-image-391841" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/05/vrijnederland_hofje_noshipenburg-24.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/05/vrijnederland_hofje_noshipenburg-24-320x480.jpg 320w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/05/vrijnederland_hofje_noshipenburg-24-640x959.jpg 640w" alt="schilderswijk" width="780" height="1170" /><figcaption id="caption-attachment-391841" class="wp-caption-text">De Van Ostadewoningen zijn gebouwd in neorenaissancestijl met karakteristieke trapgevels, gemetselde dakkapellen en torentjes.</figcaption></figure>
<p>Maar de groepen dienen voor meer. ‘Het is marktplaats, buurtpreventie en evenementengroep in een,’ zegt Rianne. Als beheerder van de Facebookgroep zorgt zij ervoor dat het taalgebruik niet uit de hand loopt. ‘Ik verwijder negatieve reacties. En mensen die anderen beledigen.’</p>
<p>Rianne drinkt wijn met twee andere hofjesbewoners. ‘Wil jij ook een glas?’ vraagt Inger. Ze betrekt de hoekwoning waarvoor de drie aan een klein tafeltje in de zon zitten. Ze ontmoetten elkaar via het hofje. ‘We kennen natuurlijk niet iedereen. Er zijn hier ruim tweehonderd huisjes. Maar de mensen die zo open zijn om mee te doen, die kennen we wel.’</p>
<blockquote><p>‘Je kunt hier niet verdwijnen. Als het slecht gaat met iemand, dan merken de buren dat. Er wordt hier nog voor elkaar gezorgd.’</p></blockquote>
<p>Voor een hofje is het hier relatief groot. Er zijn drie straten: de Hannemanstraat, de Jacob Catsstraat en de Van Ostadestraat. De laatste is eigenlijk maar een zijstraat, maar omdat daar vroeger de toegang tot het hofje lag, ontleent het zijn naam aan die straat. ‘Toen ik hier net kwam wonen dacht ik: <em>oh my god</em>, ik woon in een soort glazen huis,’ zegt Inger. Rianne: ‘Je kunt hier niet verdwijnen. Als het slecht gaat met iemand, dan merken de buren dat. Er wordt hier nog voor elkaar gezorgd.’</p>
<figure id="attachment_391981" aria-describedby="caption-attachment-391981" style="width: 1280px" class="wp-caption alignnone"><img decoding="async" class="size-image_1280 wp-image-391981" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/05/vrijnederland_hofje_noshipenburg-18-Rebecca-voor-haar-huis-1280x1920.jpeg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/05/vrijnederland_hofje_noshipenburg-18-Rebecca-voor-haar-huis-320x480.jpeg 320w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/05/vrijnederland_hofje_noshipenburg-18-Rebecca-voor-haar-huis-640x960.jpeg 640w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/05/vrijnederland_hofje_noshipenburg-18-Rebecca-voor-haar-huis-1280x1920.jpeg 1280w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/05/vrijnederland_hofje_noshipenburg-18-Rebecca-voor-haar-huis-1920x2880.jpeg 1920w" alt="" width="1280" height="1920" /><figcaption id="caption-attachment-391981" class="wp-caption-text">Bewoonster Rebecca voor haar woning.</figcaption></figure>
<h5>Mijn reddende engel</h5>
<p>Sjaak van Doezum was jarenlang de huismeester van het hofje. Hij nam het over van zijn vader, die het op zijn beurt overnam van de zijne. Tot zijn dood in 2014 bepaalde Sjaak wie er wel en niet in het hofje mocht wonen. Hij handelde in naam van de Stichting Woningen voor Mindervermogenden, die nog steeds eigenaar is van het hofje. Nu Sjaak er niet meer is, is de buurtzorg deels overgenomen door de bewoners. Die kijken nostalgisch terug op de buurtvader. Vooral Wendy, die jarenlang tegenover hem heeft gewoond: ‘Sjaak wilde eigenlijk dat zijn zoon het beheer overnam, maar dat is niet gebeurd. De stichting had al plannen met een makelaar.’</p>
<p>In Sjaaks tijd werd het financiële beheer ook al door een makelaar gedaan. Na zijn dood is het technische beheer eveneens overgedragen.</p>
<blockquote><p>‘Toen Sjaak nog beheerder was, rotten de huisjes onder je weg. Maar hij was wel betrokken.’</p></blockquote>
<p>Sinds de makelaar bepaalt wie er komt wonen, is er veel veranderd. De nieuwe beheerder steekt veel geld in renovatie. Het makelaarsbureau probeert langdurige bewoners een gerenoveerde hofjeswoning aan te bieden, zodat ze een hogere huurprijs kunnen vragen. ‘Er is altijd gezeur met een schimmeltje hier, een schimmeltje daar,’ zegt Wendy. ‘Wij zijn het gewend om te kamperen in ons eigen huis. In Sjaaks tijd was dat nog erger. Maar hij liet wel meteen iemand komen en deed dat met de laagst mogelijke kosten.’</p>
<p>De andere bewoners delen het sentiment. ‘Toen Sjaak nog beheerder was, rotten de huisjes onder je weg. Maar hij was wel betrokken,’ zegt een van hen.</p>
<p>De dag dat Inger haar woning betrok, gaf ze Sjaak een enorme bos zonnebloemen. ‘Ik ben hem nog steeds ontzettend dankbaar voor de woning die hij mij heeft aangeboden. Hij is mijn reddende engel geweest. Hij koesterde deze plek zo. Alles om hem heen zag hij veranderen, ik denk dat hij wilde vasthouden aan zijn jeugd. In de Schilderswijk is dit een van de weinige plekken die nog doen denken aan vroeger.’</p>
<figure id="attachment_391851" aria-describedby="caption-attachment-391851" style="width: 1000px" class="wp-caption aligncenter"><img decoding="async" class="wp-image-391851" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/05/vrijnederland_hofje_noshipenburg-26.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/05/vrijnederland_hofje_noshipenburg-26.jpg, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/05/vrijnederland_hofje_noshipenburg-26.jpg 1000w" alt="schilderswijk" width="1000" height="2000" /><figcaption id="caption-attachment-391851" class="wp-caption-text">Het hofje is zo gebouwd dat er tussen de huizen in buiten kan worden gezeten.</figcaption></figure>
<h5>Enclave</h5>
<p>Vanaf de jaren zeventig ging de Schilderswijk op de schop in het kader van stadsvernieuwing. Oude arbeiderswoningen werden gesloopt en maakten plaats voor nieuwbouw. De afbraakwoede dreigde ook de Van Ostadewoningen fataal te worden. In 1977 werd het sloopplan officieel aangenomen in de gemeenteraad. Vijf jaar later ging het plan alsnog van tafel en werd er een akkoord gesloten voor renovatie. Een klein deel van de woningen is afgebroken, maar het meeste werd behouden.</p>
<blockquote><p>De Schilderswijk werd al snel een van de meest diverse wijken van Nederland. Die diversiteit is nooit echt doorgedrongen tot het hofje.</p></blockquote>
<p>Met de stadsvernieuwing kwamen er ook nieuwe bewoners in de wijk. De buurt werd al snel een van de meest diverse wijken van Nederland en is dat nog steeds. Die diversiteit is nooit echt doorgedrongen tot het hofje. ‘We noemen het zelf weleens “het kleine dorp dat kranig weerstand biedt”,’ zegt Rob. ‘Wij zijn hier nog en we blijven. De gemeenschap die hieromheen woont, heeft daar respect voor. Elk jaar zie je een nieuwe lichting zestienjarigen die net wat langer de deur uit mag. Die vinden het hier geweldig. Je kan stiekem blowen, met je vriendje of vriendinnetje kussen. Ze komen er allemaal voor naar het doolhof.’</p>
<p>Dat er sprake is van een bepaalde afgeslotenheid tegenover de rest van de buurt vinden ook de andere bewoners. ‘Het is wel een enclave ja. Wij merkten bijvoorbeeld niks van de <a href="https://www.vn.nl/thema/onrust-in-de-schilderswijk/">rellen rondom Mitch Henriquez</a>. Dan belden mijn ouders ongerust op, terwijl er in ons hofje niks aan de hand was.’</p>
<h5>Net een fort</h5>
<p>Dat enclavegevoel heeft ook te maken met de ontstaansgeschiedenis. Hofjes worden altijd gesloten gebouwd. Na de oplevering was het hofje alleen toegankelijk via één toegangspoort. De huidige situatie, met twee open entrees en een aantal hekken, is er pas sinds de jaren tachtig. In de achttien jaar die Wendy in het hofje woont, laait de roep om het volledig af te sluiten regelmatig op. ‘Omdat er vaak wordt geklaagd over overlast door de omgeving, komt het voorstel om een hek te plaatsen af en toe ter sprake. Ik zeg dan: “Dat gaan we niet doen.”’</p>
<blockquote><p>‘Ik noem het altijd een <em>white compound</em>,’ grapt een hofjesbewoner. ‘Dat is het ook gewoon. Er hangen geen camera’s, maar iedereen houdt alles in de gaten.’</p></blockquote>
<p>Een andere bewoner noemt het een bizarre discussie. ‘Ik erger me daar kapot aan. Het hofje is een onderdeel van de Schilderswijk. Iets wat het mooi maakt. Het moet geen enclave worden.’</p>
<p>‘Ik noem het altijd een <em>white compound</em>,’ grapt een dertigjarige hofjesbewoner. ‘Dat is het ook gewoon. Er hangen geen camera’s, maar iedereen houdt alles in de gaten. Wanneer buitenstaanders ’s nachts rondlopen en er gebeurt iets verdachts, verschijnt dat meteen op onze Facebookpagina. Ik geef les op een middelbare school hier in de buurt. Vaak zie ik scholieren door het hofje lopen. Het is de perfecte plek als je stiekem een peuk wil roken. Sommige buren sturen ze weg, maar ik heb er weinig last van.’</p>
<p>Om het hofje lopen aan twee zijden hoge muren. Het zijn de achterzijden van woningen, maar van buiten lijkt het net een fort. Bovenop de muur staat nog een hek. De overige twee muren worden afgeschermd door andere huizen en hekken. Alle ramen in het hofje zijn naar binnen gericht.</p>
<p><img decoding="async" class="alignnone wp-image-391983" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/05/vrijnederland_hofje_noshipenburg-16.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/05/vrijnederland_hofje_noshipenburg-16-320x480.jpg 320w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/05/vrijnederland_hofje_noshipenburg-16-640x960.jpg 640w" alt="schilderswijk" width="780" height="1170" /></p>
<div class="mceTemp"></div>
<h5>Cultus</h5>
<p>Twee Schilderswijkse jongeren lopen even voor zonsondergang door de Jacob Catsstraat. Ze slaan een hoek om. Eenmaal uit het zicht steken ze een sigaret op. De Ramadan is net begonnen. Tegen het eind van die eerste lange dag hebben ze het wel verdiend. Zolang hun ouders het maar niet zien.</p>
<p>Zieshaan deed in zijn tienerjaren precies hetzelfde. Hij groeide op een paar honderd meter van het hofje op. Als kleine jongen liep hij er elke dag langs, op weg naar school. In zijn jeugd haalde hij kattenkwaad uit in het hofje. Stiekem sigaretjes roken, belletje trekken. ‘Omdat we wisten dat wij daar niet mochten zijn. Er zijn veel meer hofjes in de Schilderswijk, maar dit is de enige waar ik dat besloten gevoel bij heb. De rest heeft geen hekken en kan je gebruiken als looproute. Hier is alleen een in- of uitgang. Er is geen doorlooproute. Ik heb me verdiept in de geschiedenis en ik denk dat het daar wat mee te maken heeft. Niet eens omdat het een joods hofje is, maar vooral de manier waarop het is gebouwd. Aan de andere kant zou ik er zelf ook heel graag wonen. Het is midden in mijn wijk, de huizen zijn klein en knus. Precies waar ik naar opzoek ben. Toch heb ik het gevoel dat mij dat niet gaat lukken.’</p>
<p>Den Haag is de meest gesegregeerde grote stad van Nederland. In de Schilderswijk zijn meerdere hofjes te vinden die zich qua demografie totaal afscheiden van de rest van de buurt. Maar er zijn ook overeenkomsten tussen de bewoners in en buiten de hofjes. Alleen met een kleine beurs kun je terecht in de Van Ostadewoningen: dat past goed in een van de armste wijken van het land. En er zijn buurtinitiatieven die een verbinding proberen te leggen tussen alle bewoners van de wijk.</p>
<figure id="attachment_391987" aria-describedby="caption-attachment-391987" style="width: 780px" class="wp-caption alignnone"><img decoding="async" class=" wp-image-391987" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/05/vrijnederland_schilderswijk_hofje_noshipenburg-33.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/05/vrijnederland_schilderswijk_hofje_noshipenburg-33-320x480.jpg 320w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/05/vrijnederland_schilderswijk_hofje_noshipenburg-33-640x960.jpg 640w" alt="schilderswijk" width="780" height="1171" /><figcaption id="caption-attachment-391987" class="wp-caption-text">Om het hofje lopen aan twee zijden hoge muren.</figcaption></figure>
<p>Een van die initiatieven is ‘Schilderswijkse bloemetjes’. Bewoner Rozemarijn verzamelt bloemen uit de buurt, die worden geprint op behang en textiel. De verhalen van donateurs plaatst ze op haar website. ‘Ik ben trots op de wijk. Mensen voelen zich hier eerder Schilderswijker dan Hagenees. Elk stukje van de Schilderswijk heeft zijn eigen sfeer. Daar is ons hofje een voorbeeld van. Laatst heeft de kinderraad van buurthuis De Mussen mijn huis officieel geopend als showroom van Schilderwijkse bloemetjes. Ze zeiden: “Ah, jij woont in het doolhof!” De buurt heeft er een soort cultus omheen gebouwd. Je moet ook wel een beetje flexibel zijn om hier te wonen. Er zijn hier zoveel katten dat je de ammoniak ruikt als je binnen fietst. En de muren zijn zo dun dat je elkaar hoort tandenpoetsen.’</p>
<p>Bijna elke dag komen er drie meiden uit de Schilderswijk blowen op het bankje voor haar deur. Rozemarijn komt vaak een praatje maken. ‘Ze vinden het hier fijn. Ze mogen van hun ouders wel blowen, maar doen het liever buiten het zicht van de gemeenschap in de Schilderswijk. Wat mij betreft zijn ze welkom.’</p>


Het Schilderswijkse hofje waar de diversiteit nooit doordrong

<p>De 13-jarige Phoenix heeft een iPhone. Volgens zijn moeder Debbi Bonner is hij smartphoneverslaafd. ‘Hij zit op alle social mediakanalen en net als mijn man neemt hij zijn telefoon zelfs mee naar de wc.’ Phoenix zegt dat zijn moeder zelf nog veel erger is. ‘Zij is verslaafd; ik niet. Ik ben verslaafd aan mijn Playstation.’</p>
<p>De grens tussen online en offline wordt steeds vager in een wereld waarin er voor contact geen fysieke interactie meer nodig is en we allemaal met elkaar in verbinding staan. Sociaal contact via de smartphone is ook contact, maar er zijn wel regels aan verbonden. Kunnen jongeren wel omgaan met die regels?</p>
<figure>
<div class="video">
<div class="gpdr-overlay-wrapper">
    <script type="text/plain" class="gpdr-iframe gdpr-service-soundcloud">
        <iframe width="500" height="400" scrolling="no" frameborder="no" src="https://w.soundcloud.com/player/?visual=true&#038;url=https%3A%2F%2Fapi.soundcloud.com%2Ftracks%2F349249709&#038;show_artwork=true&#038;maxwidth=500&#038;maxheight=750&#038;dnt=1"></iframe>    </script></p>
<div class="row">
<div class="col-sm-12">
<div class="gdpr-content">
<h4>SoundCloud</h4>
<p>Deze dienst is alleen beschikbaar wanneer alle cookies zijn geaccepteerd</p>
<p>                <a href="javascript: Cookiebot.renew()" class="gdpr-settings btn btn--primary button--primary">Wijzig cookie voorkeur</a>
            </div>
</p></div>
</p></div>
</div>
</div>
</figure>
<p><em>Liever luisteren? Ruben Leter maakte ook een podcast, waarin hij met hoogleraar media, jeugd en samenleving Patti Valkenburg dieper op het onderwerp ingaat. </em></p>
<p>Phoenix is een kind dat houdt van thuis zijn, liever online dan offline praat, nog weinig verantwoordelijkheidsgevoel heeft en niet meer weet hoe het was toen smartphones nog niet bestonden. Hij is een typisch kind van zijn generatie, de <em>iGen</em>. Ook bekend als <em>Generation Z</em>, <em>App Gen</em> of <em>Digital Natives</em>.</p>
<p>Phoenix’ moeder probeert hem te stimuleren om vaker naar buiten te gaan, maar Phoenix vindt dat hij zijn vrienden op school en online al genoeg spreekt.</p>
<figure>
<div class="video"><iframe width="500" height="281" src="https://www.youtube-nocookie.com/embed/XB3KxpYJI3o?feature=oembed" frameborder="0" allow="autoplay; encrypted-media" allowfullscreen></iframe></div>
</figure>
<h5><strong>Fragieler dan ooit </strong></h5>
<p>Volgens het boek <a href="https://www.amazon.com/iGen-Super-Connected-Rebellious-Happy-Adulthood/dp/1501151983" target="_blank" rel="noopener"><em>iGen: Why Today’s Super-Connected Kids Are Growing Up Less Rebellious, More Tolerant, Less Happy – and Completely Unprepared for Adulthood</em></a> van psycholoog Jean Twenge zit de wereld vol met kinderen zoals Phoenix. Kinderen die volgens Twenge mentaal fragieler zijn dan ooit. De oorzaak: smartphones en sociale media.</p>
<p>Het boek van Twenge is gebaseerd op onderzoeken onder Amerikaanse tieners. Die zijn gemiddeld negen uur per dag bezig met media. In Nederland is dat zeven uur, maar het kan ook zijn dat er in Nederland anders wordt gemeten.</p>
<p>De gevolgen van smartphonegebruik onder tieners zijn volgens Twenge wereldwijd te zien, omdat de opkomst van de smartphone in alle geïndustrialiseerde landen gelijk opliep.</p>
<figure id="attachment_385542" aria-describedby="caption-attachment-385542" style="width: 1280px" class="wp-caption alignnone"><a href="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/03/RL_groep2.1.jpg"><img decoding="async" class="size-image_1280 wp-image-385542" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/03/RL_groep2.1-1280x1601.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/03/RL_groep2.1-320x400.jpg 320w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/03/RL_groep2.1-640x800.jpg 640w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/03/RL_groep2.1-1280x1601.jpg 1280w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/03/RL_groep2.1-1920x2401.jpg 1920w" alt="" width="1280" height="1601" /></a><figcaption id="caption-attachment-385542" class="wp-caption-text">‘Wat de jeugd doet, doen volwassenen net zo goed.&#8217;</figcaption></figure>
<h5>Storende factor</h5>
<p>Phoenix is niet alleen <em>digital native</em>, hij is ook <em>smartphone native</em>. Kinderen van Phoenix’ generatie weten niet meer hoe het was om te leven zonder een apparaat dat iedereen altijd met elkaar in verbinding brengt. De grens tussen sociaal contact via een telefoon en face-to-face contact is voor hen nog vager. Het leidt ertoe dat tieners de hele dag op hun mobieltje zitten. ‘Jongeren zijn daar kwetsbaarder voor,’ zegt Liesbeth Hop, directeur van de Nationale Academie voor Media en Maatschappij (NAMM). ‘Maar volwassenen geven ook niet het goede voorbeeld. Kinderen moeten vechten om aandacht omdat ouders zelf met hun smartphones aan de eettafel zitten.’</p>
<blockquote><p>‘Volwassenen geven ook niet het goede voorbeeld. Kinderen moeten vechten om aandacht omdat ouders zelf met hun smartphones aan de eettafel zitten.’</p></blockquote>
<p>Hop deed met de NAMM onderzoek naar smartphones binnen het gezin. Een van de uitkomsten: 38 procent van de kinderen ergert zich aan het smartphonegedrag van hun ouders. De smartphone wordt als een storende factor ervaren binnen het gezin.</p>
<h5>Een kwestie van beleid</h5>
<p>Patti Valkenburg, hoogleraar media, jeugd en samenleving aan de Universiteit van Amsterdam, doet al vanaf het prille begin van de sociale media in de jaren negentig onderzoek naar de effecten ervan op de jeugd. Haar publicaties geven een andere kijk op het smartphonegebruik van jongeren. ‘Wat de jeugd doet, doen volwassenen net zo goed. Sterker nog: Nederlandse volwassenen maken vaker gebruik van sociale media dan jongeren.’</p>
<p>Volgens Valkenburg is de rol van smartphones binnen een gezin een kwestie van beleid. ‘Ouders kennen hun kinderen het beste. Zij zijn de eerstverantwoordelijken voor beleid op het gebied van sociale media. Als er afspraken zijn, wees dan consequent, anders houd je het niet in de hand. Dat geldt ook voor jezelf. Als ouders de hele tijd op hun mobiel zitten, gaan kinderen dat ook doen. Zoiets blijft een grote uitdaging. We leven in een maatschappij waarin we blootstaan aan heel veel verleidingen. Het ontwikkelen van zelfcontrole is cruciaal, juist in deze tijd.’</p>
<a data-ga-category="embedded-article" data-ga-action="clicked" data-ga-label="zelfde onderwerp" href="https://www.vn.nl/nieuwe-smartphone-is-zo-2007/" class="article-embed article-embed--left"><span class="article-embed__image" style="background-image:url(https://www.vn.nl/wp-content/uploads/fly-images/370159/smartphone-520x520-cc.jpeg);"></span><span class="article-embed__content"><span class="article-embed__read-more">Lees ook</span><span class="article-embed__title">Een nieuwe smartphone is zó 2007</span><span class="article-embed__date">27 oktober 2017</span></span></a>
<p>Liesbeth Hop denkt dat het avondeten het ideale moment is om een band op te bouwen met je gezin. ‘Aan tafel kom je erachter wat er bij je kinderen speelt. Gebeurt het daar ook niet, dan blijft er weinig sociale interactie over tussen ouder en kind. Anderzijds kan je zeggen dat sociale interactie binnen een gezin misschien helemaal niet meer nodig is. Dat is een interessante kijk op de toekomst. Kinderen die elkaar opvoeden via sociale media, peers onder elkaar.’</p>
<figure id="attachment_385502" aria-describedby="caption-attachment-385502" style="width: 1280px" class="wp-caption alignnone"><a href="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/03/RL_Elisio7.jpg"><img decoding="async" class="size-image_1280 wp-image-385502" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/03/RL_Elisio7-1280x1587.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/03/RL_Elisio7-320x397.jpg 320w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/03/RL_Elisio7-640x793.jpg 640w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/03/RL_Elisio7-1280x1587.jpg 1280w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/03/RL_Elisio7-1920x2380.jpg 1920w" alt="" width="1280" height="1587" /></a><figcaption id="caption-attachment-385502" class="wp-caption-text">Elisio.</figcaption></figure>
<h5>Nuttige dingen</h5>
<p>Debbi Bonner vindt het niet erg als haar zoon Phoenix op zijn smartphone zit, maar ze wil niet dat hij zijn telefoon gebruikt aan de eettafel. Dat is een regel waar ze zichzelf ook aan moet houden – al slaagt ze daar niet altijd in. ‘Ik moet vaak bereikbaar zijn voor mijn werk. Maar ik vind het niet zo erg om nooit “offline” te zijn. Ik zou er meer moeite mee hebben als ik altijd achter zou lopen.’</p>
<p>Een beperking leggen op het smartphonegebruik van Phoenix ziet Debbi dan ook niet als de juiste oplossing. ‘Ik zal nooit de telefoon van mijn kinderen afnemen. Ze gebruiken hem voor zoveel nuttige dingen zoals huiswerk bespreken met klasgenootjes.’</p>
<p>Natuurlijk neemt ze de smartphone niet af van haar kinderen, zegt Hop. ‘Ik denk dat ze blij is dat haar zoon veel op zijn telefoon zit, want dan kan ze er zelf ook op.’</p>
<figure id="attachment_385548" aria-describedby="caption-attachment-385548" style="width: 1280px" class="wp-caption alignnone"><a href="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/03/RL_LouisBeau7.1.jpg"><img decoding="async" class="size-image_1280 wp-image-385548" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/03/RL_LouisBeau7.1-1280x1600.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/03/RL_LouisBeau7.1-320x400.jpg 320w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/03/RL_LouisBeau7.1-640x800.jpg 640w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/03/RL_LouisBeau7.1-1280x1600.jpg 1280w" alt="" width="1280" height="1600" /></a><figcaption id="caption-attachment-385548" class="wp-caption-text">Louis en Beau.</figcaption></figure>
<h5><strong>Betrapt</strong></h5>
<p>In december publiceerde onderwijsonderzoeksbureau DUO een kwantitatief onderzoek naar wat middelbare-schooldocenten vinden van het gebruik van sociale media door scholieren. Van de bevraagde docenten merkt 45% dat sociale media een negatieve invloed hebben op rapportcijfers. Telefoons zijn in de les over het algemeen niet toegestaan. Maar de klas is niet de plaats waar tieners de meeste sociale interactie hebben. ‘Als je de telefoon van leerlingen niet afneemt tijdens de pauze, doen ze dan niets anders,’ zegt Rhea Flohr, docent mediawijsheid aan een vmbo-school in Eindhoven.</p>
<p>Op de school van Rhea Flohr zijn leerlingen verplicht om hun mobiel de hele dag in hun kluisje te laten. ‘We hebben mobieltjes altijd verboden, dus gelukkig hoefden we niks terug te draaien. Je moet leerlingen leren om ermee om te gaan, ze moeten er niet continu van afhankelijk zijn. Op deze manier geef je leerlingen de kans om met elkaar te praten tijdens de pauze.’</p>
<p>Veel ouders zijn enthousiast over de methode van de school. De meeste leerlingen niet, al zijn ze het inmiddels wel gewend. ‘Dit schooljaar heb ik pas een paar leerlingen betrapt op het dragen van een mobieltje,’ zegt Flohr. ‘Ze hebben tegenwoordig zulke strakke broeken en steeds grotere telefoons. Je ziet ze zo.’</p>
<h5>In eigen hand</h5>
<p>Op de school van Phoenix zijn mobieltjes wel toegestaan. Hij spreekt zijn vrienden liever via de telefoon dan in het echt. ‘Als je aan het appen bent, kan je mensen negeren wanneer ze iets zeggen. Je ziet het bericht, maar je bent al iets anders aan het doen dus je antwoordt niet. In het echte leven kan dat niet, dan moet je hallo terugzeggen. Op WhatsApp kan je tegen vrienden vloeken, ook al zijn ze veel groter en sterker dan jij bent.’</p>
<blockquote><p> ‘Als je aan het appen bent, kan je mensen negeren wanneer ze iets zeggen.&#8217;</p></blockquote>
<p>Zijn moeder denkt dat de generaties na Phoenix nog veel erger zullen zijn. ‘Over vijftig jaar kennen we niet anders. Ze willen de controle in eigen hand houden en niemand heeft meer zin in een uitgebreid gesprek. Terwijl sociale situaties goed voor je zijn, ook al heb je er niet altijd zin in.’</p>
<figure id="attachment_385545" aria-describedby="caption-attachment-385545" style="width: 1280px" class="wp-caption alignnone"><a href="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/03/RL_Noah5.jpg"><img decoding="async" class="size-image_1280 wp-image-385545" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/03/RL_Noah5-1280x1601.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/03/RL_Noah5-320x400.jpg 320w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/03/RL_Noah5-640x800.jpg 640w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/03/RL_Noah5-1280x1601.jpg 1280w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/03/RL_Noah5-1920x2401.jpg 1920w" alt="" width="1280" height="1601" /></a><figcaption id="caption-attachment-385545" class="wp-caption-text">Noah.</figcaption></figure>
<h5>Te ongeremd</h5>
<p>Onderzoek van professor Valkenburg laat zien dat niet alle kinderen dezelfde behoefte hebben als Phoenix, al vinden jongens het wel vaker prettiger om online te communiceren dan meisjes. Ongeveer een derde van de jongens vindt het bijvoorbeeld fijner om via sociale media over verliefdheid, schaamte en trots te praten. Voor de meisjes is dat twintig procent. ‘Er wordt gedacht dat online contact van lagere kwaliteit is dan offline,’ zegt Valkenburg. ‘Dat is niet per se het geval. Brieven schrijven was vroeger het middel om een relatie te ontwikkelen, en dat vond niemand slecht. Nu kun je online heel goed emoties uiten.’</p>
<p>Dat uiten heeft natuurlijk ook negatieve kanten. ‘Een nadeel is dat online contact snel te ongeremd is. Dat kan in de liefde zijn, maar ook in agressie met als gevolg pesten. Als ik met jou in gesprek ben, kan ik het zien als je een grapje maakt. Dat is online moeilijker. Maar de sociale media ontwikkelen zich ook nog en we zien daardoor steeds meer.’</p>
<figure id="attachment_385543" aria-describedby="caption-attachment-385543" style="width: 1280px" class="wp-caption alignnone"><a href="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/03/RL_Louis1.jpg"><img decoding="async" class="size-image_1280 wp-image-385543" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/03/RL_Louis1-1280x1594.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/03/RL_Louis1-320x399.jpg 320w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/03/RL_Louis1-640x797.jpg 640w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/03/RL_Louis1-1280x1594.jpg 1280w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/03/RL_Louis1-1920x2392.jpg 1920w" alt="" width="1280" height="1594" /></a><figcaption id="caption-attachment-385543" class="wp-caption-text">Louis.</figcaption></figure>
<h5>Een collectief puberende samenleving</h5>
<p>Doordat de sociale media nog in ontwikkeling zijn, zijn de grenzen van acceptabel gebruik en goed gedrag nog niet uitgekristalliseerd. Er valt nog veel te leren. Liesbeth Hop denkt dat de omgangsproblemen op sociale media daarom van tijdelijke duur zullen zijn. ‘Het is chaos op dit moment. Ouders zitten allemaal op Facebook. Ze vertonen hetzelfde gedrag als jongeren want ook ouders zijn hartstikke verslaafd. We leven in een collectief puberende samenleving. Millennials weten eigenlijk het beste van iedereen hoe we met sociale media om moeten gaan. Ik merk dat wij ouders er ook al bijna zijn. Pas als het zover is, kunnen we het goede voorbeeld geven. Het gevaarlijke voor jongeren is dat ze door hun telefoon worden geleefd. Er is te veel risico op verslaving.’</p>
<h5>Kleine positieve effecten</h5>
<p>Compulsief socialmediagebruik komt onder jongeren in zo’n tien procent van de gevallen voor. Deze groep ondervindt er last van in het dagelijks leven. Volgens Patti Valkenburg is dat de groep waar Jean Twenge het in haar boek over heeft. De door Twenge geïdentificeerde problemen vormen dus een minder grote maatschappelijk kwestie dan in haar boek wordt gesuggereerd. Sterker nog: het gebruik van sociale media heeft volgens Valkenburg voor de meeste jongeren een positief effect op sociale vaardigheden.</p>
<figure id="attachment_385546" aria-describedby="caption-attachment-385546" style="width: 1280px" class="wp-caption alignnone"><a href="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/03/RL_Noah6.jpg"><img decoding="async" class="size-image_1280 wp-image-385546" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/03/RL_Noah6-1280x1601.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/03/RL_Noah6-320x400.jpg 320w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/03/RL_Noah6-640x800.jpg 640w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/03/RL_Noah6-1280x1601.jpg 1280w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/03/RL_Noah6-1920x2401.jpg 1920w" alt="" width="1280" height="1601" /></a><figcaption id="caption-attachment-385546" class="wp-caption-text">&#8216;We leven in een collectief puberende samenleving.&#8217;</figcaption></figure>
<p>‘Tot onze verbazing vonden wij kleine positieve effecten op sociale vaardigheden en vriendschap door het gebruik van sociale media. De kwaliteit van vriendschap en het zelfvertrouwen krijgen juist een boost. Vrienden voelen zich door sociale media dichter bij elkaar staan. Als volwassenen hebben wij vaak het idee dat tieners online in een andere wereld leven dan offline. Dat is gewoon niet het geval. Online praten ze meestal met dezelfde mensen als offline. Sociale media vormen één van de manieren om te spreken met leeftijdsgenoten. Onlinegesprekken vervangen face-to-face contact niet, ze zorgen er juist voor dat je elkaar vaker spreekt.’</p>
<blockquote><p>&#8216;Vrienden voelen zich door sociale media dichter bij elkaar staan.&#8217;</p></blockquote>
<p>In een interview met de Amerikaanse tv-zender CBS vertelt Jean Twenge dat ze de tablets van haar twee kinderen direct in een la heeft weggestopt na het bekijken van de resultaten van haar onderzoek. Dat is een vorm van verzet tegen een technologische ontwikkeling die ze zelf niet in de hand heeft. Sociale media en smartphones hebben impact op iedereen, zowel positief als negatief. Ze zijn er nu eenmaal. En jongeren zijn zeker niet de enigen die daarmee moeten leren omgaan.</p>
<div class="info-box">
<p>Ruben Leter is net klaar met zijn opleiding journalistiek en werkt als freelancer op de binnenlandredactie van RTL Nieuws.</p>
</div>


Gesprek met de maker: Kelli van der Waals over tieners en hun smartphones

Het Schilderswijkse hofje waar de diversiteit nooit doordrong

Liever online contact dan face-to-face: wat doet dat met jongeren?