Ook meiden radicaliseren

Columns van de week

Hannah Prins en Chard van den Berg

Robert Vuijsje

Memphis blues

Non-fictie
Dave Eggers heeft geluk gehad. Met Zeitoun (vertaald door Maaike Bijnsdorp en Lucie Schaap) vond hij een waargebeurd verhaal waarin een selectie van de grootste misstanden onder het bewind van George W. Bush elkaar ontmoetten. De onverschillige reactie van de regering na de orkaan Katrina, gecombineerd met het negeren van burgerrechten wanneer dat de overheid zo uitkwam en de oorlogsverklaring aan moslims, buiten en binnen de Verenigde Staten &#8211; mooier kon het bijna niet. Uiteraard kun je ook betogen dat het geen geluk was van Eggers, maar kunde.
Zeitoun is Abdulrahman Zeitoun, een zevenenveertigjarige aannemer en huisbaas uit New Orleans. Oorspronkelijk komt Zeitoun uit een gegoede familie in Syrië. In de scheepvaart reisde hij de hele wereld rond, tot hij in 1988 in Texas terechtkwam. In Baton Rouge, Louisiana, ontmoette hij zijn latere echtgenote Kathy, een blanke Amerikaanse vrouw die zich had bekeerd tot de islam. Ze gingen in New Orleans wonen en kregen drie kinderen. Kathy had al een zoon.
Zeitoun speelt zich af tussen 26 augustus en 29 september 2005. In die maand gebeurt zo veel dat het onwaarschijnlijk lijkt dat dit allemaal zo kort op elkaar heeft plaatsgevonden. Het soms horrorachtige scenario wordt zo koel en nuchter en met oog voor detail beschreven dat je geen moment twijfelt. Dit is echt gebeurd.
Eggers bouwt de spanning op. In de aanloop naar de orkaan van 29 augustus worden hier en daar al wat voorbeelden gegeven van antimoslimreacties die Zeitoun en zijn vrouw na 9/11 hebben moeten ondergaan; de meeste betreffen Kathy, die met een hoofddoek door het leven gaat. Dan komt de waarschuwing van de orkaan, maar in New Orleans komen elke zomer wel een paar stormen en orkanen voorbij. Als je bij elke waarschuwing de stad moet verlaten, kun je wel bezig blijven. Uiteindelijk gaan Kathy en de kinderen naar haar familie in Baton Rouge. Zeitoun blijft in New Orleans. Hij wil zijn huizen en bouwprojecten niet achterlaten.
Wanneer Zeitoun op 30 augustus wakker wordt, ziet hij uit het raam dat alles onder water staat. Zijn eigen huis, de andere huizen die hij in de buurt verhuurt, zo ver als hij kan zien: overal water. Nu heeft Zeitoun natuurlijk ervaring met water; nadat hij alle huisraad naar boven heeft gebracht, gaat hij in zijn kano rondvaren. In een van de mooiste scènes uit het boek verkent Zeitoun voor het eerst zijn verlaten stad in de kano. Het is zijn stad, hij kent alle straten en huizen waar hij langs vaart, maar ineens zijn ze volkomen anders geworden dan een paar dagen eerder. Tijdens die kanotocht komt Zeitoun ook voor het eerst in aanraking met hoe de autoriteiten te werk gaan bij deze ramp. Hij komt een politieboot tegen en roept om hulp, contact, overleg, wat dan ook. De vijf politieagenten op de boot negeren hem en varen zo snel voorbij dat de kano bijna omslaat.
Een van Zeitouns huizen blijkt een telefoonlijn te hebben die het nog doet. Inmiddels zijn Kathy en de kinderen weg uit Baton Rouge, omdat haar familie het niet zo heeft op blanke Amerikaanse vrouwen die zich hebben bekeerd tot de islam en met een doek op hun hoofd rondlopen. Kathy zegt dat Zeitoun naar zijn familie moet komen, in Arizona, omdat hij daar nodig is. Zeitoun vindt dat hij in New Orleans nodig is. Hij zorgt dat honden te eten krijgen, hij helpt oude vrouwtjes en haalt eten en schoon water voor mensen die hun huis niet uit kunnen. Ook ziet hij hoe andere mensen winkels plunderen.
Een week na de orkaan wordt Zeitoun gearresteerd door vijf politieagenten die een van zijn huizen zijn binnengevallen. Op dat moment zijn daar nog drie mannen aanwezig, een moslim en twee blanke Amerikanen. Ze worden gearresteerd en vastgezet zonder beschuldiging, zonder berechting, zonder bewijs, zonder advocaat, zonder dat iemand weet waar ze zijn. Ze zitten ook dagenlang zonder eten, want in al het verstrekte voedsel zit varken en dat mogen Zeitoun en zijn vriend Nasser niet hebben. De enige verwijzing die een van de politieagenten een keer maakt naar de reden van hun gevangenschap luidt: &#8216;You guys are Al Qaida.&#8217;
Het knappe van Eggers is dat hij de uitzichtloze en onrechtvaardige nachtmerrie die daarop volgt voelbaar maakt, zonder dat het pathetisch of melodramatisch wordt. Ook al is het personage Zeitoun een zo eenzijdige good guy dat je bijna niet gelooft dat iemand zo consequent altruïstisch en lief is, zonder ook maar één minder sympathiek trekje te hebben.
Verhalen waarin een van de partijen voor honderd procent een held is en &#8216;de tegenpartij&#8217; voor honderd procent bestaat uit kwade boeven, zijn meestal niet de interessantste verhalen. Maar in dit geval past het bij het verhaal dat Eggers wil vertellen. De lezer voelt: het klopt. Het zou kunnen dat dit komt doordat je aan alles merkt dat het waargebeurd is. In het laatste deel van het boek gebeuren dingen die zo puur slecht zijn, dat je denkt dat ze alleen kunnen plaatsvinden tijdens gruwelijke oorlogen. Maar het overkwam een Amerikaans staatsburger in zijn eigen oorlogvrije land, terwijl hij zijn buren probeerde te helpen.
Dave Eggers
Zeitoun
Lebowski
400 p., € 22,50

Katrina en de moslim

Afro-Amerikaanse literatuur
Het blijft een vreemd fenomeen in Amerikaanse boekwinkels: de aparte kast voor &#8216;African American Literature&#8217;. Alsof de segregatie ook voor boeken gehandhaafd moet blijven. Onder African American Literature worden in dit geval overigens niet alle boeken geschaard die door zwarte Amerikanen zijn geschreven. Toni Morrison en James Baldwin zijn gewoon te vinden bij de &#8216;algemene&#8217; literatuur. Ook Iceberg Slim, die als de voorganger van dit relatief nieuwe, maar daarom niet minder succesvolle genre kan worden gezien, zal niet tussen deze boeken staan. Daarvoor zijn ze te nauw verweven met de hiphop-cultuur die nog niet bestond toen Pimp verscheen, het debuut van Iceberg Slim.
Niet zelden speelt de African American Literature, om die naam maar even aan te houden, zich af in de muziekindustrie of in het &#8216;leven van de straat&#8217; dat in de hiphop dikwijls wordt beschreven. In Amerika is hiphop, anders dan in Nederland, een markt waarin vele miljoenen worden verdiend. Ook in de literatuur.
Naughty, door Rochelle Alers, valt in de eerste categorie: het speelt zich af in de muziekindustrie. Breanna Parker, ook wel Bree genaamd, heeft een moeder die een beroemde R&#038;B-zangeres is en een vader die miljonair is geworden met zijn werk als muziekproducer. Zelf doet Bree niet veel, behalve als een soort zwarte Paris Hilton in haar Porsche door Los Angeles rijden, van het ene feest naar het andere menage à trois. Bree staat wel eens op een rode loper, wordt weleens achtervolgd door een paparazzo en laat weleens een sekstape uitlekken waar ze zelf op staat. Dan beseft Bree dat dit niet is hoe ze haar leven wil leiden. Ze gaat op reis naar Italië. Zodra ze in Rome arriveert, ontmoet ze een Afro-Amerikaanse/Italiaanse muzikant die Reuben heet. Ze beginnen een romance en later een lingeriebedrijf: Naughty. Eindelijk doet Bree iets met haar leven, maar ze twijfelt of ze in Rome moet blijven of terug moet gaan naar Los Angeles.
The Hood Life, door Meesha Mink en De&#8217;Nesha Diamond, die eerder onder dezelfde pseudoniemen de bestseller Desperate Hoodwives schreven, valt in de tweede categorie. Vier mannen op de straten van Atlanta, Georgia, krijgen om de beurt een eigen hoofdstuk, in de ik-vorm geschreven. De hoofdstukken zijn gecategoriseerd onder de titels &#8216;The Pimp&#8217;, &#8216;The Dealer&#8217;, &#8216;The Playa&#8217; en &#8216;The Killer&#8217;.
Tavon, die de bijnaam Sweet Diamondtrim heeft, is een zogeheten pimp die zo gewetenloos is dat hij zijn eigen moeder nog als prostituee te werk zou stellen. O ja, dat doet hij dan ook. De bijnaam Diamondtrim dankt hij aan zijn voorliefde voor diamanten. Alle voor hem werkzame vrouwen hebben een tatoeage van een diamant boven hun geslachtsorgaan, zodat de klanten weten dat de hoogste kwaliteit is gegarandeerd. Sweet komt voor een morele keuze te staan tussen zijn werk en zijn dochter.
Kaseem is de grootste drugsdealer uit de wijde omtrek. Hij heeft een crew die op nogal hardhandige wijze voor hem werkt. Ook heeft hij een baby momma, de moeder van zijn zoon die, ironisch genoeg, aan de crack is. Kaseem wil stoppen met drugs dealen, maar zal zijn crew dat wel toelaten?
Demarcus komt na tien jaar uit de gevangenis en wil, met hulp van Allah, zijn leven beteren. Maar niemand wil hem werk geven. Dan krijgt hij de kans om in één keer veel geld te verdienen &#8211; al is dat uiteraard niet op legale wijze.
Rhakmon ziet er zo mooi uit dat er geen betere playa bestaat dan hij. Van al zijn vriendinnen staat Shaterica het dichtst bij hem. Zij heeft het voorrecht dat Rhakmon de hele dag rondrijdt in de zwarte Honda Accord waarvoor zij de rekeningen betaalt. Hij bedriegt haar zo veelvuldig dat het een kwestie van tijd is tot ze haar wraakzuchtige plan zal uitvoeren.
Naughty is een romantisch verhaal dat eerder onder valt te brengen bij de reguliere literatuur dan bij de in rauwe straattaal geschreven doldwaze avonturen uit The Hood Life. In beide boeken worden verhalen verteld over liefde, familie en ambities in het leven die al dan niet worden waargemaakt. De onderwerpen zijn niet nieuw, het decor waarin ze zich afspelen is dat wel. Als lezer bekruipt je alleen steeds het gevoel: dit is allemaal zo ver over de top, hier moet wel ironie in het spel zijn.
Maar ook wanneer dat niet het geval is, blijven het opwindende en spannende verhalen uit een literaire wereld die tot een paar jaar geleden nauwelijks bestond.
Rochelle Alers, ‘Naughty’, Harlequin Books, 315 pag., € 13,–.
Meesha Mink &#038; De’Nesha Diamond, ‘The Hood Life’, Simon &#038; Schuster, 308 pag., € 14,–

Oud liedje, nieuw decor

Autobiografie van Larry King
Op Nederland 3 werd het afscheidsconcert voor Michael Jackson geanalyseerd door wat kennelijk de grootste vaderlandse kenners zijn van zwarte muziek: Leo Blokhuis, Gerard Ekdom en zanger Boris. Op CNN werd begin juli direct na de ceremonie overgeschakeld naar een andere, blanke, man die ter plekke was: Larry King. Hij had het evenement meegemaakt als genodigde, op de derde rij, &#8216;recht achter de familie&#8217;. Tijdens het concert smoesde King met Motown-oprichter Berry Gordy, onthulde hij.
Larry King is, kortom, een ster onder de sterren. In zijn autobiografie My Remarkable Journey, opgeschreven door de Amerikaanse Esquire-journalist Cal Fussman, reist King als een Forrest Gump, maar dan intelligent en succesvol, door de Amerikaanse geschiedenis van de laatste vijfenzeventig jaar. Geen ster zo groot of King kruist wel zijn of in sommige gevallen, haar pad. (Zoals dat van actrice Angie Dickinson, met wie de CNN-interviewer een korte relatie onderhield.) King was als jongetje aanwezig bij de Dodgers-debuutwedstrijd van de eerste professionele zwarte honkballer Jackie Robinson. Voor hij beroemd werd had King in de auto een aanrijding met John F. Kennedy, voordat die president werd. Hij had, jaren voor de affaire met Bill Clinton, een verhouding met de tante van Monica Lewinsky. En tijdens &#8216;de rechtszaak van de eeuw&#8217;, tegen O.J. Simpson, had King, los van zijn vriendschap met de verdachte, twee simultane verkeringen in Los Angeles, een die gelieerd was aan de aanklagers, de andere aan de verdediging. Maar waar het King in zijn autobiografie om gaat: hij is altijd dat eenvoudige jongetje gebleven uit Bensonhurst in Brooklyn. Een jongetje dat werd geboren als Larry Zeiger en van wie de vader overleed toen hij negen jaar oud was, waarna zijn moeder in de bijstand terecht kwam. Een universiteit bezocht hij niet, King wilde bij de radio. Alleen wist hij niet hoe je daar bij moest komen. Op zijn vierentwintigste zei iemand: ga naar Miami, daar hebben ze mensen nodig.
Voorafgaand aan zijn eerste uitzending deelde de baas van het radiostation hem mee: Zeiger is een te etnische naam, daar blijft niemand naar luisteren. Op een opengeslagen pagina van de krant stond een advertentie van de firma King&#8217;s Wholesale Liquors. Binnen een paar minuten was een nieuwe artiestennaam geboren. Enkele jaren later was King, naar eigen zeggen, Mr. Miami. In weer een Forrest Gumpmoment regelde zijn vriend Jackie Gleason dat Frank Sinatra, die normaal gesproken nooit interviews gaf, drie uur lang te gast was in zijn lokale radioprogramma.
Na Miami belandde King in Washington DC, van waaruit hij terecht kwam bij een kleine beginnende tv-zender: CNN. Ted Turner was een kennis en King had vertrouwen in zijn grote plannen. Binnen een paar jaar veranderde CNN de manier waarop wij naar de televisie kijken. Als presentator van de eerste talkshow die live over de hele wereld werd uitgezonden, leerde hij ze allemaal kennen: Al Pacino die hem hielp bij het veroveren van zijn huidige echtgenote (de zevende). Michail Gorbatsjov die hem verraste door tijdens een diner met bretels aan te verschijnen (het karakteristieke kledingaccessoire van King). Colin Powell die hem ook weer advies gaf toen hij in de penarie zat over een vrouw. Alle Amerikaanse presidenten sinds Richard Nixon, en hun echtgenotes, werden door King geïnterviewd.
Over zijn tactiek bij die interviews doet King niet hoogdravend. Het geheim luidt als volgt: het jongetje uit Brooklyn is nog steeds nieuwsgierig naar de wereld. Aan voorbereiding doet hij niet. Hij stelt de vragen die in hem opkomen en naar aanleiding van het antwoord stelt hij de volgende vraag. Zijn nieuwsgierigheid naar de president van de Verenigde Staten is even groot als die naar de loodgieter. Dezelfde onbevangenheid lijkt King aan de dag te leggen tijdens zijn acht huwelijken met zeven vrouwen. We maken kennis met zijn kinderen die inmiddels de middelbare leeftijd hebben bereikt, met een zoon die na drieëndertig jaar plotseling opduikt en met twee zoons uit de laatste worp (acht en negen jaar oud; King is vijfenzeventig).
My Remarkable Journey is een autobiografie waarin de hoofdrolspeler vertelt hoe gezellig het is om met George W. Bush naar een honkbalwedstrijd te kijken en in de volgende alinea uiteenzet hoe de president verantwoordelijk is voor fatale inschattingsfouten bij de orkaan Katrina, een onvergeeflijke oorlog in Irak en de grootste economische crisis sinds de jaren &#8217;30.
Is dat correct volgens de strengste regels van de onafhankelijke journalistiek? Misschien niet. Vermakelijk is het wel.
Larry King, ‘My Remarkable Journey’, Weinstein Books, 304 pag., € 27,95

Memphis blues

Katrina en de moslim

Oud liedje, nieuw decor

De Forrest Gump van CNN