Wie is er nog vruchtbaar?

Columns van de week

Teun van de Keuken en Amber Wiznitzer

<div class="lead">
Nasrdin Dchar, acteur en een van de oprichters van Ieder1, hield op 4 april de Martin Luther King-lezing. Hier is de uitgesproken tekst. &#8216;Mijn droom is er een voor iedereen. Ik droom dat we wakker worden in een land zonder angst om de ander te leren kennen.&#8217;
</div>
&#8216;Ik doe mijn spreekbeurt vandaag over Rassenhaat. Ik begin met iets over hoe de rassenhaat is begonnen. Daarna iets over Hitler en Mussolini. Dan vertel ik iets over Martin Luther King, die de meesten van jullie wel zullen kennen, en als laatste iets over rechts-extremisme dat vooral in deze tijd afspeelt.&#8217;
Meer dan 24 jaar geleden sprak ik deze woorden uit. In mijn 2HAVO klas op het Moller-lyceum in Bergen op Zoom. Mijn introductie tot Martin Luther King gebeurde toen en daar. Aan de beurt om mijn spreekbeurt te houden, koos ik ervoor die van mij over de struggles in het verre Amerika te houden. Doodeng, zo voor je hele klas. Op kinderlijke wijze stipte ik het ontstaan van de Klu Klux Klan aan, de rol van Mussolini en Hitler, de betekenis van fascisme. En, dat allemaal binnen een bredere wereldcontext met op elkaar inspelende belangen en bewegingen. Best knap, zo even in tien minuten. Half niet begrijpende wat ik precies aan het zeggen was.
Cijfer? Een 9.
Het jaar daarop was het weer spreekbeurt-tijd. Een nieuwe groep. En daarmee een nieuwe leraar. Ik had kunnen besluiten het deze keer over een luchtiger onderwerp te houden. Voetbal of koalaberen. Maar nee. Mijn solo-brainstorm-sessie leidde me opnieuw naar: rassenhaat. Inmiddels 15 en nog steeds vond ik dit grote thema het belangrijkste. En, ik kende het verhaal nog steeds helemaal uit mijn hoofd… Het zal meegespeeld hebben in mijn afwegingen….
Cijfer? Een 6.
De leraar had er lucht van gekregen dat ik de spreekbeurt vorig jaar op identieke wijze al had gehouden, inclusief overtuigingskracht en groot enthousiasme. Hij kon het niet waarderen. Ik had er lak aan. Delivery vond ik belangrijk. Toen, en nog steeds. Als je iets belangrijk vindt, dan moet je de woorden brengen met passie en overtuiging. Diezelfde overtuiging maakte dat ik later alles op alles zette om van mijn passie mijn werk te maken. Acteur worden. Geld verdienen met teksten uit mijn hoofd leren. Dat zag ik wel zitten. Maar ook, en belangrijker, als acteur mag je verhalen vertellen, vanuit urgentie. En. Als je dat goed genoeg doet, zullen mensen vanzelf naar je luisteren.
<h4><q class="pull-left">Delivery vond ik belangrijk. Toen, en nog steeds. Als je iets belangrijk vindt, dan moet je de woorden brengen met passie en overtuiging.</q>Een authentiek leider</h4>
De reden dat we stilstaan bij Martin Luther King, is omdat hij het, in een complexe tijd, voor elkaar wist te krijgen dat mensen naar hem luisterden. Een authentieke leider, sensitief, gevoelig voor wat er in de samenleving speelde, geïnspireerd vanuit zijn christelijke geloof, een prediker, een activist, een vrijheidsstrijder. Bij het nadenken over deze lezing, over wat zijn legacy en boodschap voor mij betekenen, realiseerde ik me op wat een vroege leeftijd ik al bezig was met identiteit. Met activistische bewegingen, helden, rechtvaardigheid, botsingen en impact.
Als klein tweede-generatie-Marokkaans-Nederlands jongetje kon ik me identificeren met de strijd. Een strijd waar ik feitelijk gezien niet vanzelfsprekend iets mee zou moeten hebben. Met een slavernijverleden, vechten voor je rechten en bekend zijn met het idee dat rassen gerangschikt kunnen worden in superieur en inferieur. Maar dat had ik wel. Ik had er een gevoel bij. Als kleine jongen al. En nog steeds. Vandaag misschien wel meer dan ooit. Want ik werd ouder…
<q class="pull-left">Als klein tweede-generatie-Marokkaans-Nederlands jongetje kon ik me identificeren met de strijd.</q>Het is een eer om als volwassen man de MLK-lezing te mogen uitspreken. Mijn spreekbeurt te verruilen voor de MLK-lezing. Om op dit podium de lijn van grote thema’s door te trekken, en mijn puberende 2HAVO-klas te verruilen voor jullie. Studenten, jonge leiders, potentiële helden van de toekomst. MLK ging de geschiedenis in als iemand die jong van zijn leven werd beroofd. 39 jaar was hij. Vandaag precies 49 jaar geleden. Op 5 november van dit jaar wordt ik 39. Hoeveel had deze man op die leeftijd al gedaan, al voor elkaar gekregen? Indrukwekkend.
Niet de lessen trekken uit zijn woorden en zijn daden, dat zou pas een echte beroving zijn. Onszelf beroven van een waardevolle boodschap, die zich richt tot een mensheid die nog elke dag aan het leren is.
Zijn nalatenschap levend houden doe ik door deze lezing te gebruiken om door zijn ogen naar het Nederland van vandaag te kijken. Het is wat mij betreft de beste manier om Martin Luther King, één van de belangrijkste stemmen van de Amerikaanse burgenrechtenbeweging, te eren: stilstaan bij zijn woorden, als een herinnering aan toen, en als een leidraad voor nu.
<h4>Angst</h4>
We leven, in een tijd van overload. Een overload aan meningen over ‘de ander’. De ander zijnde de zwarte, de vluchteling, de pvv’er, de moslim, de journalist, de fundamentalist, de rechtsextremist, de ander-ist. Wanneer ik met dit Nederland in mijn achterhoofd luister naar de woorden van MLK, zie ik één kristalheldere les: het gaat niet om die ander.
Er is een angst vanuit het idee dat het de ander is die de onrust in je leven veroorzaakt. Terwijl het in werkelijkheid juist de blik is, waarmee jij zelf de ander wilt zien, die onrust en stress met zich meebrengt.
Een stress die zegt: 
die ander moet veranderen, 
de ander moet zich aanpassen, 
die ander moet zich net als mij gedragen, 
die ander moet normaal doen, 
en dan pas zal het land zich herpakken en wéér een geweldig en groots land zijn. Met de nadruk op wéér. Waar refereren we precies aan, op nostalgische wijze?
In het Amerika van vandaag betekenen deze woorden het strooien van zout in een wonde die nooit echt helemaal geheeld is. In welk tijdperk hadden we het toen zo voor elkaar, vraag ik me af. Daar, en hier.
De cocktail aan emoties, gevoelens, belangen en onderbuikgevoelens zijn voor mij niet gelinkt aan &#8216;onze&#8217; identiteit kwijtraken, &#8216;onze&#8217; vrijheid, &#8216;onze&#8217; tradities, &#8216;ons&#8217; Nederland. Nee, het gaat om ons-zelf. Het gaat om hoe we zelf, één voor één in dingen zijn gaan geloven. Geloven dat we iets kunnen kwijtraken, door DE ANDER.
<h4><q class="pull-left">De cocktail aan emoties, gevoelens, belangen en onderbuikgevoelens zijn voor mij niet gelinkt aan &#8216;onze&#8217; identiteit kwijtraken, &#8216;onze&#8217; vrijheid, &#8216;onze&#8217; tradities, &#8216;ons&#8217; Nederland.</q>Ongrijpbare ketens</h4>
Martin Luther Kings rol in de wereldgeschiedenis begon zo&#8217;n 100 jaar nadat de slavernij officieel was afgeschaft. De letterlijke slavernij. De slavernij die afro-Amerikanen letterlijk ketende. Hun lichaam in bezit van de witte Amerikaan die hun arbeid gebruikte om wit Amerika te verrijken.
De strijd van Martin Luther King ging over de volgende fase. De fase die zei: jullie hebben ons vrijheid beloofd, maar jullie komen die belofte niet na. De belofte? Jullie zijn volwaardig Amerikaan. In het Amerika van MLK was wit Amerika superieur, wat zich uitte in allerlei legale vormen van raciale segregatie en discriminatie. Gescheiden scholen, wijken en restaurants, aparte openbare toiletten en plekken in het openbaar vervoer, racistische wetten. Het zijn maar een paar voorbeelden.
Vandaag worden de kinderen van voormalig slaven niet wakker in een Amerika dat zwart Amerika letterlijk geketend houdt op plantages. Nee, vandaag wordt Amerika wakker in een land met veel subtielere, ongrijpbare ketens. Gebonden aan regels die meten met twee maten.
<q class="pull-left">Vandaag wordt Amerika wakker in een land met veel subtielere, ongrijpbare ketens.</q>Politiegeweld waarbij één onschuldige beweging tot een gunshot kan leiden, gevangenissen die bomvol zitten met zwarte Amerikanen door mazen in de wetgeving, en institutioneel racisme die hele communities mentaal ketent.
<h4>Minder van jullie</h4>
Maar MLK zijn boodschap gaat niet alleen over Amerika. Juist niet.
Vandaag worden vluchtelingen wakker in tenten in Griekenland, omdat wij als Europa hun bestaan labelen als ons grootste probleem, onze grootste bedreiging.
Vandaag worden Surinaamse, Antilliaanse, Turkse, Marokkaanse kinderen wakker in een Nederland waarvan een deel zegt: &#8216;Minder van jullie, minder van dat alles. Omdat alles wat jullie anders maakt, uniek, authentiek, speciaal… verkeerd is, teveel, niet normaal.&#8217;
<q class="pull-left">Vandaag worden Surinaamse, Antilliaanse, Turkse, Marokkaanse kinderen wakker in een Nederland waarvan een deel zegt: &#8216;Minder van jullie.</q>En. Vandaag worden veel Nederlanders wakker, geïnjecteerd met angst, voor de ander.
MLK zei, in een van zijn meest geroemde speeches:
&#8216;I have a dream that one day this nation will rise up and live out the true meaning of its creed: &#8220;We hold these truths to be self-evident: that all men are created equal.&#8221;&#8216; 
Het uitgangspunt: gelijkheid. Kinderen van voormalig slaven, vluchtelingen, migrantenkinderen, Nederlanders. Allemaal gelijken. Gelijk betekent niet: migrant, vluchteling, statushouder, bezorgde burger, autochtone Nederlander, allochtoon. Zo is niemand geboren.
Jij en ik worden vrij geboren. Het is de mens die de mens ketent, labelt, en mentaal kaapt.
&#8216;I have a dream that one day on the red hills of Georgia the sons of former slaves and the sons of former slave owners will be able to sit down together at a table of brotherhood.&#8217; 
De hoop voor de wereld, voor verbetering, voor vooruitgang, voor een betere versie van de mens, die hoop, zit altijd in de volgende generatie:
&#8216;I have a dream that my four little children will one day live in a nation where they will not be judged by the color of their skin but by the content of their character.&#8217; 
Ooit op hun karakter en gedrag en niet op hun huidskleur beoordeeld zullen worden. Dat is: een Nederland zonder de noodzaak voor het invoeren van anoniem solliciteren, zonder een subtiele vorm van uitsluiting waardoor nog niet IEDER1 volwaardig kan gewoon lekker kan &#8216;meedoen&#8217;, dat is een Nederland zonder etnisch profileren en werkwoorden als ‘invechten’.
Omdat invechten impliceert dat de &#8216;invechter&#8217; alleen staat in zijn strijd. Het werk alleen moet doen. Nee. Deze strijd gaat ons allemaal aan. In MLK&#8217;s woorden: as a brotherhood.
&#8216;And those who hope that the Negro needed to blow off steam and will now be contént will have a rude awakening if the nation returns to business as usual. And there will be neither rest nor tranquility in America until the Negro is granted his citizenship rights.&#8217;
<h4>De rust is niet teruggekeerd</h4>
Voor mij, is na de verkiezingen de rust en kalmte niet teruggekeerd. Ik laat me – nu we weten dat Wilders niet onze premier gaat worden – niet in slaap wiegen met sussende woorden van Rutte als: het foute soort populisme heeft geweken. Kan iemand mij hier vertellen wat ‘het goede soort populisme’ betekent?
Kan iemand me helpen begrijpen hoe VVD en CDA een stukje populisme overnamen, als legitiem middel om het land te redden van het ‘echte kwaad’? Als je dat als enig middel ziet om de macht te krijgen en te behouden, dan vraag ik me af: is dat niet het populistische kwaad in zichzelf?
Politiek is niet simpel. De wereld is niet simpel. Het is complex. En ik hoop dat jullie, jong Nederland, zoals jullie hier vandaag zitten, dit zien en de wereld helpen zien…
Mensen die zagen hoe we IEDER1 oprichtten – een apolitieke beweging, als stem voor iedereen die diversiteit ziet als een kracht – riepen: kijk ze leggen een deken van positiviteit over Nederland. Kijk hem een parade organiseren voor radicaal hoopvolle Nederlanders. Lekker naïef… Wie mij echt kent, weet dat ik af en toe gewoon boos ben. Als reactie op wat ik soms zie, lees, hoor en zelf ervaar. Het is lastig om niet bezorgd en boos te zijn. Terwijl ik er niet in geloof dat boosheid verbindend werkt. Boosheid zit vast, als een spier die losgemaakt moet worden, een liefdevolle massage nodig heeft.
<q class="pull-left">Kijk hem een parade organiseren voor radicaal hoopvolle Nederlanders. Lekker naïef… Wie mij echt kent, weet dat ik af en toe gewoon boos ben.</q>Dat is eigenlijk wat IEDER1 is. Een liefdevolle massage. Een beweging met een verbindende boodschap. Een boodschap van saamhorigheid, van maatschappelijke inclusie, van gelijkwaardigheid en van empathie.
Ons antwoord op de vraag: Wat kunnen we zelf doen? Wat kun jij doen?
De strijd die ik voer is de: niet openlijk boos zijn-strijd. Niet openlijk somber zijn. Het was een bewuste KEUZE om in alle madness de realiteit vanuit positiviteit te benaderen. Het is die positiviteit die ervoor zorgde dat 10.000 mensen meeliepen van de Bijlmer naar het Museumplein. Een wandeling die ik nooit meer ga vergeten. Een wandeling vol liefde.
Ja, een bewuste positieve benadering. Omdat boosheid geëxploiteerd wordt. Gebruikt om mensen aan zich te binden, om ze vervolgens te verdelen. Voor zetels, en voor macht: om onze zogenaamde zorgen weg te nemen. Zorgen waarvan we ons moeten afvragen waar ze in de eerste plaats vandaag komen.
<h4>Mijn kinderen</h4>
MLK liet zich op een andere manier beïnvloeden, inspireren en activeren door de pijn van zijn gemeenschap, van zijn voorouders, van het onrecht. Hij maakte een bewuste keuze: kiezen voor liefde. Hij zei: het is pas wanneer we ons grootste vijanden met liefde kunnen benaderen, dat we onszelf en onze ego’s hebben ontstegen.
En dit zei een man die de pijn van het slavernijverleden nog vers in zijn DNA had. En daarom hebben we het vandaag over MLK, en niet over de mensen waartegen hij streed. Dit vertelt ons veel. Dat we in the end altijd de mensen herinneren en eren die in het heetst van de strijd toch de liefde boven haat verkiezen. Jullie zijn in potentie die helden die zichzelf en de ander bevrijden, door inclusief boven exclusief te kiezen – waar jullie in de toekomst ook zullen werken, waar jullie ook aan zullen werken – altijd gelijkwaardigheid boven ego’s zullen verkiezen. Liefde voor de ander, liefde voor jezelf.
<q class="pull-left">Dit vertelt ons veel. Dat we in the end altijd de mensen herinneren en eren die in het heetst van de strijd toch de liefde boven haat verkiezen.</q>Als ik nadenk over liefde, dan denk ik aan: mijn kinderen. Ik plaats mijn hoop en mijn liefde in hen. Zij zijn mijn heden en mijn toekomst. Zij zijn en worden onderdeel van Nederlands heden en toekomst. Kinderen die hun plek niet meer zullen hoeven opeisen.
Volwaardige teamplayers van team Nederland en team Wereld. Met een vanzelfsprekendheid dat iedereen in team Wereld aan de bal zal komen. En mag scoren.
Nederlander zijn op je eigen authentieke manier. Dit is geen dromerige boodschap. Het is voor mij de belofte die mijn generatie komt inlossen. Nederlanders met alle achtergronden. Jonge journalisten, documentairemakers, kunstenaars, community builders, activisten. Stemmen om naar te luisteren, ruimte te geven, en een podium. Waarop wij onze dromen delen.
<q class="pull-left">Nederlander zijn op je eigen authentieke manier. Dit is geen dromerige boodschap.</q>Mijn droom is er een voor iedereen. Ik droom dat we wakker worden in een land zonder angst om de ander te leren kennen. Dat we wakker worden met vertrouwen, een open houding en nieuwsgierigheid. Ik droom over een wake up call voor iedereen, die zegt:
Vertrouwen geven betekent niet dat je jezelf zult kwijtrijken.
Het betekent slechts dat je het aandurft om je te verliezen in wat we als land kunnen worden.
Dit was het einde van mijn spreekbeurt.

De droom van Nasrdin Dchar: Nederlander zijn op je eigen authentieke manier