Geweigerd op de universiteit

Columns van de week

Hannah Prins en Chard van den Berg

Voorpublicatie

In het digitale tijdperk piekeren over zoiets eenvoudigs als voedsel is raar. 
 – Rob Rhinehart
De Griekse filosoof Epicurus zocht zijn geluk in niet-materiële zaken. Hij bracht zijn maaltijden niet op smaak met kruiderijen, maar met gesprekken; een aanpak die ook door de moderne neurowetenschap wordt aanbevolen. Door moderne scanners weten we dat praten, een spelletje doen en een boek lezen ons brein net zo gemakkelijk doen oplichten als het eten van een cupcake.
Ook fysieke activiteit is een betrouwbare manier om ervoor te zorgen dat er op alle gewenste plaatsen dopamine wordt afgeleverd. Een stevige wandeling verbetert onze stemming en de meeste marathonlopers ervaren een natuurlijke roes als ze na ongeveer dertig kilometer rennen ‘de man met de hamer’ tegenkomen.
Beide voorbeelden illustreren de complexe relatie tussen genot en pijn. Op zo’n manier je dagelijkse dosis genot zoeken, heeft als voordeel dat dit vrijwel onbeperkt kan. Anders dan eten, dat snel een gevoel van verzadiging oplevert, kunnen we van de vroege ochtend tot de late avond rennen, springen, dansen, peinzen en puzzelen, mochten we dat willen.
<h5>De basis van een goed leven</h5>
Goed eten is de basis van goed leven, maar je moet ook weten wanneer je moet stoppen. Wereldwijd vinden we dit principe terug in de vastenperioden die we in traditionele voedselculturen aantreffen. In naties waar industrieel voedsel de bovenhand voert, moet het individu echter zelf besluiten wanner hij niet wil eten; een keuze waarvoor maar weinigen echt goed zijn toegerust. Niet iedereen worstelt echter met verleiding. Voor sommige kinderen van het digitale tijdperk is eten slechts tijdverspilling, een bijkomstigheid die ten koste gaat van belangrijker zaken.
<blockquote>‘Ik beredeneerde dat het lichaam voedsel an sich niet nodig heeft, maar alleen de scheikundige stoffen en elementen waaruit het bestaat.’</blockquote>
In 2012 werkte de vierentwintigjarige technicus Rob Rhinehart bij een start-up in San Francisco die zendmasten voor mobiele telefonie ontwierp. Omdat hij zich slecht voelde over zijn fastfooddieet en gefrustreerd was over alle tijd en geld die hij eraan besteedde, besloot hij zijn technisch inzicht toe te passen op de kwestie hoe je het best kunt eten. In een blog die hij de humoristische titel ‘Mostly Harmless’ gaf, schreef hij: ‘Alles bestaat uit deeltjes; alles kan worden opgedeeld. Ik beredeneerde dat het lichaam voedsel an sich niet nodig heeft, maar alleen de scheikundige stoffen en elementen waaruit het bestaat. En dus besloot ik een experiment te doen. Wat zou er gebeuren als ik enkel en alleen de onbewerkte ingrediënten eet die het lichaam als energiebron gebruikt?’
<h5>Beige brij</h5>
In januari 2013 had Rhinehart nauwkeurig vastgesteld welke voedingsstoffen essentieel waren voor het gezond functioneren van het lichaam. Hij kwam op ongeveer vijfendertig ingrediënten uit, die hij via internet bestelde. Boven aan zijn lijst stonden koolhydraten (gewonnen uit havermeel en maltodextrine), lipiden (uit koolzaadolie en visolie) en eiwitten (uit rijst), plus een cocktail van mineralen en vitamines.
Toen Rhinehart de ingrediënten met een scheut water in een blender had vermalen, bleef er een beige brij over. Het goedje smaakte redelijk aangenaam en deed hem denken aan pannenkoekenmix. Hij noemde zijn creatie Soylent, een verwijzing naar Harry Harrisons sciencefictionroman Make Room! Make Room! (1966), waarin de bevolking van een post-apocalyptisch New York moet overleven op overheidsrantsoenen van ‘Soylent steaks’. In het boek zijn de steaks samengesteld uit sojabonen (soy beans) en linzen (lentils), maar in de verfilming Soylent Green (1973) blijkt dat als hoofdingrediënt de stoffelijke resten van overleden New Yorkers zijn gebruikt.
<h5>How I Stopped Eating Food</h5>
Rhinehart hield zich aan een dieet van alleen Soylent en legde zijn ervaringen vast in een dagboek. Niet alles verliep meteen volgens plan. Op de derde dag merkte Rhinehart dat zijn hart op hol sloeg, en hij besefte dat hij geen ijzer aan de mix had toegevoegd. Een tekort aan zwavel bezorgde hem gewrichtspijnen en nadat hij opzettelijk extra kalium en magnesium had toegevoegd, kreeg hij hartritmestoornissen en ervoer hij een brandend gevoel. ‘Ik wilde dat alles wat met Soylent verkeerd kon gaan eerst mij zou overkomen,’ legde hij in 2013 uit in een interview.
<blockquote>‘Ik heb al dertig dagen geen hap voedsel doorgeslikt en dat heeft mijn leven veranderd. Ik voel me als de man van zes miljoen.’</blockquote>
Na een maand was hij ervan overtuigd dat hij zijn ervaring met de rest van de wereld kon delen. Op zijn blog plaatste hij een post, getiteld ‘How I Stopped Eating Food’: ‘Ik heb al dertig dagen geen hap voedsel doorgeslikt en dat heeft mijn leven veranderd. Ik voel me als de man van zes miljoen. Fysiek ben ik er merkbaar op vooruitgegaan: mijn huid is schoner, mijn tanden zijn witter, mijn haar zit steviger en ik heb geen roos meer. Ik slaap beter, ontwaak uitgeruster en alerter en overdag voel ik me nooit meer slaperig. Ik drink nog een enkele keer koffie, maar ik heb er niet langer meer behoefte aan en dat bevalt me wel.’
<h5>Brownies, pap en ijsjes</h5>
Zijn post ging viraal. Binnen een paar dagen kon Rhinehart zijn baan als zendmastontwerper opzeggen en zich volledig aan voedsel wijden. Zijn schertsende techno-scifi-benadering sprak de groep wetenschapsnerds aan voor wie life hacking (inkorten van karweitjes, zodat je meer tijd overhoudt waarin je je kunt concentreren op leuke dingen) een levenswijze is.
Rhinehart hield het recept van Soylent niet voor zichzelf en al snel ontstond er een levendige doe-het-zelfgemeenschap die enthousiast eigen recepten ontwikkelde en het resultaat online zette. In 2014 stonden er op de Soylent-website ruim tweeduizend recepten afkomstig uit eenenvijftig verschillende landen. De recepten hadden namen als People Chow, Hungry Hobo – I can’t believe it is not food! en Grey Goo. Onvermijdelijk verpersoonlijkten volgers hun recepten en voegden smaken als vanille en chocolade toe voor de bereiding van brownies, pap en ijsjes. Met andere woorden, ze maakten van Soylent weer een voedingsmiddel. 
<blockquote>Voor de talrijke fans van het product is Soylent de gastronomische steen der wijzen.</blockquote>
Rhinehart omarmde zijn nieuwe status als beroemdheid en gebruikte zijn blog om zijn levensfilosofie uit te dragen: ‘De wereld is veranderd. De manier waarop wij leven, lijkt absoluut niet op hoe onze voorouders leefden. We werken niet zoals zij deden en evenmin praten, denken, reizen of vechten we zoals zij. Waarom in hemelsnaam zouden we dan nog eten zoals zij? Vroeger ging voedsel over overleven. Nu hebben we de kans dat we iets ideaals kunnen creëren.’
In 2015 had Rhinehart een geschat vermogen van 100 miljoen dollar. Hij werd benaderd door NASA en de Amerikaanse strijdkrachten. In 2017 lag Soylent in de schappen van de 7-Eleven-supermarkten.
Voor de talrijke fans van het product is Soylent de gastronomische steen der wijzen. Als de ultieme life hack is Soylent de volgende stap in wat Rhineharts held de engineer Richard Buckminster Fuller ‘efemalisatie’ noemde: het idee dat door technologische vooruitgang de mens steeds meer met steeds minder kan doen, tot hij uiteindelijk bijna alles kan doen met vrijwel niets.
<h5>Betrouwbaarste bron van genot</h5>
Toch blijft een belangrijke vraag knagen: willen we werkelijk volledig afstand doen van voedsel, onze grootste werkverschaffer en betrouwbaarste bron van genot? Je kunt je afvragen wat Epicurus had gevonden van Soylent. Zou hij het hebben gebruikt vanaf het eerste moment dat het beschikbaar was? Zou ook hij met plezier een persoonlijk recept hebben bedacht en online geplaatst?
Het lijkt onwaarschijnlijk, maar zijn filosofie en die van Rhinehart vertonen op sommige vlakken een overeenkomst. Beiden richten zich op een eenvoudig leven. Beiden zijn atomisten die geloven dat alles kan worden opgedeeld en gereduceerd tot de delen waaruit dingen zijn samengesteld. Beiden propageren zelfbeheersing en doen een beroep op de rede voor het uitbannen van irrationele angsten; het kostte Rhinehart veel moeite om zijn fundamentalistisch christelijke opvoeding te overwinnen.
<blockquote>Voor Rhinehart staan voedsel en eten voor een vervelend karweitje waarvan hij met plezier afscheid neemt.</blockquote>
Maar hun grootste onderlinge verschil ligt op het vlak van wat hen juist verbindt: voedsel. Voor Rhinehart staan voedsel en eten voor een vervelend karweitje waarvan hij met plezier afscheid neemt. Voor Epicurus vertegenwoordigen ze juist de essentie van een goed leven. Epicurus en Rhinehart hebben een totaal verschillende achtergrond, maar hun zienswijze overstijgt de tijd. Had Epicurus vandaag geleefd, dan had hij misschien minder tijd aan eten besteed en meer tijd aan twitteren. Maar het is zeer aannemelijk dat hij altijd voor een praatje zou hebben opengestaan en misschien ook zijn eigen brood had gebakken.
Goed leven kun je op verschillende manieren invullen. Voor iedereen geldt dat je zelf moet vaststellen wat jou het meeste genot oplevert. In dit opzicht zijn Rhinehart en Epicurus elkaars tegenpolen. Niet alleen wat hun zienswijze op eten en voedsel betreft, maar ook hun attitude tegenover het leven. Terwijl Rhinehart probeert te ontkomen aan dingen die noodzakelijk zijn, zoekt Epicurus juist naar genot in de bevrediging daarvan. Ongeacht wat wij van deze twee benaderingen vinden, staat buiten kijf wiens aanpak de meest directe is.
<div class="info-box">
<a href="https://www.meulenhoff.nl/producten/wat-gaan-we-eten-9789029094535" target="_blank" rel="noopener">Wat gaan we eten? Sitopia: hoe goed eten de wereld kan redden</a> van Carolyn Steel (416pp, €24,99) verschijnt op 13 mei bij uitgeverij Meulenhoff.
</div>

We zouden nooit meer een hap vast voedsel hoeven eten. Alleen nog een beige brij