Ook meiden radicaliseren

Columns van de week

Hannah Prins en Chard van den Berg

<div class="lead">Er zijn drie planeten ontdekt waar leven mogelijk zou kunnen zijn. Leuk nieuws, maar: als we dat buitenaards leven ontdekken, bestaan we dan nog lang genoeg voor een ontmoeting?</div>
<div class="info-box-shadow">
<p><strong>Keerpunten, de wereld in 2018</strong>: Ieder jaar vraagt <em>The</em> <em>New York Times</em> een keur aan denkers, schrijvers, wetenschappers en wereldleiders wat de keerpunten zijn van deze tijd en waar we met de wereld naartoe gaan. <em>Vrij Nederland</em> selecteerde de beste bijdragen.</p>
</div>
<p class="tekst">Hoe langer we naar het heelal turen, hoe sterker het vermoeden dat er misschien wel iemand terugkijkt. Begin 2017 werd die mogelijkheid nog intrigerender toen een internationaal team astronomen tenminste drie planeten ontdekte waar leven mogelijk zou kunnen zijn in het nabijgelegen Trappist-1 sterrenstelsel.</p>
<p class="tekst">De ontdekking van leven op een andere planeet zou de onze op zijn kop zetten. We zouden ons bestaan als levende wezens in het heelal met andere ogen bekijken. Het zou ook een gevoel van nederigheid oproepen, zoals altijd lijkt te gebeuren bij sterrenkundige ontdekkingen. Er zijn een paar beroemde voorbeelden: Copernicus toonde aan dat de aarde en andere waarneembare planeten om de zon draaien en de zon niet om de aarde. Galileo liet zien dat de maan bedekt is met steile bergtoppen en ruige valleien. Sterrenkundigen hebben aangetoond dat onze zon, onze levengevende ster, in feite niet zoveel voorstelt: er zijn er miljarden van. Zelfs ons sterrenstelsel is niets bijzonders: daar zijn er óók miljarden van.</p>
<h3 class="tekst">Hoe moeten we dat buitenaards leven zoeken?</h3>
<p>Stel je voor dat je een planeet ontdekt met een aangename oppervlaktetemperatuur en een atmosfeer met grote hoeveelheden waterdamp maar ook methaan, het hoofdbestanddeel van aardgas. Meestal worden nieuw aardgas en organische moleculen verkregen door natuurlijke processen in organismen, in dit geval microben die in oceanen en moerassen voorkomen of die leven in schepsels als wijzelf.</p>
<p>Waar moeten we die microben, dat buitenaards leven, dan zoeken? Beter gezegd: <span class="Cursief">hoe</span> moeten we zoeken? Het is een logische zet om een planeet te zoeken die op de onze lijkt. Wat de aarde onderscheidt van alle andere ons bekende planeten – Mercurius, Venus, Mars, Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus – is haar afstand tot de zon, waardoor water vloeibaar kan zijn. De aarde heeft de juiste atmosferische druk, en een oppervlaktetemperatuur tussen het vries- en kookpunt, variërend van 0 tot 100 graden Celsius. Dit was precies wat de ontdekkers van het Trappist-1 systeem zochten, en ze vonden niet één, maar zeven zogeheten exoplaneten – planeten buiten ons sterrenstelsel – die om een ster draaiden. Drie ervan leken goed uitgerust om vloeibaar water op hun oppervlaktes te hebben.</p>
<p>De komende maanden en jaren zullen astronomen hun zoektocht naar buitenaards leven verfijnen, met als doel het ontrafelen van spectrale gegevens die kunnen uitwijzen of er in die verafgelegen atmosferen zoiets als waterdamp en vloeibaar zeewater bestaat. Dan nog is het hoogst onwaarschijnlijk dat we ooit ergens op buitenaards bezoek zullen gaan. Volgens alle natuurkundige wetten is het praktisch gezien onmogelijk om per raket naar een ander sterrenstelsel te reizen. De ruimte bevat simpelweg te veel ruimte. Het zou een ruimteschip tienduizenden jaren kosten om Proxima Centauri, de dichtstbijzijnde ster vanaf de aarde, te bereiken, en nog eens een veelvoud van die tijd tot Trappist-1, wat 40 lichtjaren ver weg ligt. En decennialang luisteren en turen ten spijt, is er nog nooit enig begrijpelijk signaal vanuit de kosmos opgevangen.</p>
<figure id="post-381524 media-381524" class="align-left"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/01/BC-TP-NYE-2018-2_1607893_preview.jpg" alt="" /><figcaption>In het nabijgelegen TRAPPIST-1 sterrenstelsel zijn drie planeten waar leven mogelijk zou kunnen zijn. Foto: NASA/Getty Images/NYT</figcaption></figure>
<h5>Doen ze aan seks?</h5>
<p class="tekst">Enig signaal, enige fonkeling of lichtstraal vanuit een ver zonnestelsel zou een lawine aan vragen over buitenaards leven teweegbrengen. Hebben ze geschreven tekst? Zijn er boerderijen? Doen ze aan seks? Hebben ze dat allemaal wel nodig? Komen ze hierheen? En wat doen we als ze al onderweg zijn? Wat zouden ze van ons vinden? Zijn we waardige gesprekspartners in ons uitgestrekte heelal? Of zijn mensenzaken te pietluttig en onbelangrijk om andere wezens te boeien?</p>
<p>Als die buitenaardse wezens hierheen konden reizen, zouden ze ons waarschijnlijk zien als ongedierte: ‘Die mens-wezens zijn fascinerend, zeg. Ze ontwikkelen (iets wat lijkt op) complexe woonstructuren (terpen) aan de hand van eenvoudige instructies (rechtsstaten, oligarchieën, technocratieën).’ Maar dat zou het wel zo’n beetje zijn. Per slot van rekening zijn we hard op weg onze thuisplaneet onbewoonbaar te maken voor onze eigen soort, om maar te zwijgen van de talloze bedreigde diersoorten. Zou een signaal van buitenaards leven iets veranderen aan onze houding?</p>
<p>De onderzoekers binnen het <a href="http://www.trappist.one/">Transiting Planets- en Planetesimals Small Telescope (TRAPPIST)</a>-programma heten vredelievende overpeinzers te zijn, net als de Trappisten-monniken, de naamgenoten van hun programma. We kunnen nog iets van ze leren.<br />
Het wereldwijde militaire budget bedraagt ongeveer 1,7 biljoen dollar. Met de juiste instelling – bijvoorbeeld de planeet lang genoeg behouden om nog te kunnen zien wat er aan de andere kant van het hypothetische buitenaardse signaal ligt – zouden we dat budget kunnen halveren en één helft inzetten om eenheid, bescherming en versterking voor onze noodlijdende aarde te bewerkstelligen in plaats van haar te vernietigen.</p>
<div class="info-box-shadow">
<p>Meer lezen uit <strong>Keerpunten</strong>? Lees hier ‘<a href="https://www.vn.nl/?p=381017" target="_blank">Het klimaat en de mens in 2018’</a>: hoe kunnen we klimaatverandering vertragen en terugdraaien, of is er nog tijd om ons aan te passen?</p>
</div>
<div class="info-box-shadow">
<p class="tekst">De Amerikaanse wetenschapper en komiek <strong>Bill Nye</strong> is CEO van de Planetary Society, een nonprofit-organisatie die zich wijdt aan de verkenning van het zonnestelsel.</p>
</div>


Op drie planeten is leven mogelijk, maar zouden we dat buitenaards leven ooit kunnen ontmoeten?