Het complot aan de macht

Columns van de week

Teun van de Keuken en Amber Wiznitzer

Voorpublicatie

We keken samen op de bank naar de documentaire Mijn stad is mijn hart toen ons lievelingsrestaurant in beeld verscheen. In de documentaire keert regisseur Halil Özpamuk terug naar Rotterdam, de stad van zijn jeugd. Hij constateert dat inmiddels twee derde van alle jongeren hier wortels heeft in een ander land. En dat die Rotterdamse jongeren gelukkig niet meer bezig zijn met ‘integreren’; ze vormen nu zelf de voorhoede. Het was nu de beurt aan witte mensen om zich aan te passen. Rotterdam, de bakermat van het rechtse populisme, was opnieuw een gidsstad, ditmaal van de ‘superdiversiteit’.
De film was grotendeels geschoten in onze wijk, Middelland in Rotterdam-West. Het Duivenpleintje kwam in beeld, het Tiendplein, de West-Kruiskade: de straten waar onze liefde voor de stad ontsproten was. Daar wandelde ook schrijver en ‘stadmaker’ Malique Mohamud het beeld in. Hij gaf een rondleiding aan een groep Amerikaanse studenten, wees ze op al die nieuwe restaurantjes die rond het Tiendplein waren verschenen. Zoals de etablissementen Ilya en Ryad. Daar aten wij nooit, mede omdat ze er geen alcohol schonken. Deze zaken liepen goed, hield Mohamud zijn Amerikaanse gehoor voor, ze pasten bij de buurt; dit in tegenstelling tot dat andere restaurant daar. Hij wees nu op ons lievelingsrestaurant Holy Smoke. ‘Klassieke gentrificatie,’ zei Mohamud misprijzend tegen de Amerikanen.
Auw. Maar wacht even, sputterde ik tegen vanaf de bank, voor bijna elke subcultuur of bubbel was er hier wel een kroeg te vinden, Irakezen, Antillianen, Eritreeërs… Wat was er eigenlijk mis met net die ene kroeg waar ze Elvis Juice schonken?
Ik googelde op de naam van mijn collega-schrijver. Er popte een opiniestuk op: ‘Help, Rotterdam wordt gekoloniseerd door yuppen’. In het stuk hekelde Mohamud de ‘rijke, witte liberalen’ die de stad koloniseerden en voor wie de oorspronkelijke bewoners slechts ‘een decorstuk’ waren. Problemen die ik zelf ook had geconstateerd – alleen gebruikte hij in zijn betoog een keer of vijf het woordje ‘wit’. En hoe vaker ik dat woordje tegenkwam, hoe roder mijn witte wangen werden. Wat gaan we nou krijgen, dacht ik. Hoe kon ik nu kolonist zijn van de stad waar ik vandaan kwam? En ik was toch juist naar deze stad verhuisd omdat ik me thuis voelde in de mengelmoes? Heus niet alleen om olijfolie te halen bij de Marokkaanse buurtsuper. Onze oudste ging inmiddels naar een basisschool waar hij op één klasgenootje na de enige witte was. De jongste verbleef bij een Palestijnse gastouder. Onze huisarts was Afghaan. We mengden best lekker mee, gun me toch mijn biertje met tinten van grapefruit. En hoezo zouden yuppen altijd wit zijn? Ik zag ook best veel zwarte mensen op die stormrammen van elektrische bakfietsen. En het koffietentje om de hoek, waar je lavendelsap kon bestellen, trok ook Marokkaanse en Surinaamse levensgenieters.
Het verhaal van de veranderende stad leek me ingewikkelder dan ‘rijk wit’ versus ‘arm zwart’. En als we dan toch in kleurenschema’s gingen denken: in de jaren zeventig waren juist de witte Rotterdammers uit Rotterdam-West verdreven. Zij hadden die bruine kroegen achtergelaten, die winkeltjes, zoals dat van mijn opa. En verder terug, voor de oorlog, kende onze wijk nog een levendige Joodse gemeenschap, maar Joden zag je nauwelijks nog op straat. Ja, mijn vrouw. Haar opa was in deze stad door Rotterdamse politieagenten opgepakt en later gedeporteerd naar het concentratiekamp, het huis waar hij opgegroeid was geconfisqueerd. Kolonisten, wij? Hoe dan?
<h5>Verongelijkt geborrel</h5>
Enfin, zo liet ik me op stang jagen. Ik voelde me in een hokje geplaatst. Misschien zou ik me minder hebben opgewonden als de lofzang op diversiteit niet zo vaak klonk – zo vaak, en vaak zo eendimensionaal, dat ik een afkeer had ontwikkeld van woorden als ‘diversiteit’ en ‘inclusiviteit’, omdat ze juist iedereen uitsloten die niet met het liedje mee wilde zingen.
Op een keer keek ik een gelikt reclamefilmpje, Rotterdam For Real heette het. De stad presenteerde zich als kandidaat om het Eurovisie Songfestival 2020 te organiseren. Tientallen jonge, hippe creatievelingen maakten muziek, fietsten door de stad, waren aan het barbecueën. Bijna niemand in het filmpje was wit. ‘Welkom in het nieuwe Nederland’, zei een vrouwenstem. Opnieuw dat verongelijkte geborrel in mijn bloed. Welkom? Op mij kwam dit Nederland eerder over als een exclusief feestje in een te hippe club. Ik voelde me oud en wit en uit de mode. En hoe divers was dat filmpje eigenlijk, als je verder keek dan de visuele, makkelijk te turven verschillen als huidskleur? Als je keek voorbij die groepsfotodiversiteit?
<blockquote>Rotterdam had een ommezwaai gemaakt die ik toejuichte; maar sloeg de balans niet door naar de andere kant: diversiteit die juist groepen uitsloot?</blockquote>
Ik begon te googelen: de helft van de Rotterdammers had Nederlandse wortels, maar die taartpunt – de halve taart dus – was nauwelijks op het feestje terug te zien. En waar waren de honderdduizenden Rotterdammers van 40+? Waar was de ruime meerderheid van Rotterdammers die niet in de creatieve sector werkte, de zeventig procent die niet hoog opgeleid was, maar buffelde als wijkagent, kraamhulp, leerkracht? Rotterdam had een ommezwaai gemaakt die ik toejuichte; maar sloeg de balans niet door naar de andere kant: diversiteit die juist groepen uitsloot?
Ik appte het filmpje naar een goede vriend, zelf van Turkse komaf, opgegroeid in Rotterdam. Ik wist dat hij ook een hekel had aan diversiteit voor de bühne, hengelde om bevestiging. ‘Ik vind dit echt een beangstigend filmpje,’ schreef ik erbij. ‘Ik ben vreemde geworden in mijn eigen stad. Vergeef me.’ Het was maar half als grap gevoeld.
Typing&#8230; ‘Racist,’ schreef hij terug. ‘Tien jaar geleden maakte Rotterdam ook dit soort filmpjes maar dan alleen met witneuzen.’
Oké, oké, goed punt. Vroeger zouden in zo’n clip bonkige, witte havenarbeiders figureren. En die vriend werd vroeger bij het uitgaan vaak geweigerd op feestjes. Nu werd ik eens ‘geweigerd’. Ik moest me niet zo vreselijk aanstellen, niet zo kleingeestig zijn. En nee, mijn witte mannenlijf was hier niet langer de vanzelfsprekende maat der dingen. Wat had ik dan gedacht: dat ik een beetje beschouwend door deze stad kon slenteren, met mijn lichaam als sensor, en zo de ziel van de plaats kon vangen? Dat lijf van mij leek als meetinstrument even hopeloos subjectief als die Leefbaarometer.
<h5>Wittemannensap</h5>
Misschien hadden mijn oprispingen met statusangst te maken, dacht ik eerst. In het huis waar onze dealende achterbuurman had gewoond, nam een jonge fotograaf zijn intrek. Hij was een jongen van de straat geweest, vaderloos opgegroeid, met Tunesische roots; een autodidact die inmiddels furore maakte met een serie portretten van jonge vaders met een migratie-achtergrond. Liefdevolle portretten van zorgzame papa’s. Hij was ook in dat filmpje Rotterdam For Real te zien, tussen alle creatievelingen (waar dus wel degelijk sociale klimmers bij zaten). De fotograaf won prijs na prijs. Maar nog zonder hem of zijn werk goed te kennen, was mijn eerste reflex bij het zien van succes: ja, ja, vast vanwege zijn kleur.
Die dealer was eigenlijk minder eng geweest. Die had geen bedreiging gevormd voor mijn status, die fungeerde – hier had stadmaker Mohamud een punt – eerder als rauw decorstuk bij mijn burgermansbestaan. Ik kon hem verachten, ik kon medelijden voor hem koesteren, ik kon hem gebruiken als detail in een reportage: allemaal variaties van neerkijken.
In het Rotterdam waarin ik was opgegroeide was bijna negentig procent van de bewoners wit. Veel gastarbeiders hoorden tot de lagere klasse: ze stonden achter de lopende band, maakten nog geen documentaires. Maar hun kinderen en kleinkinderen hadden tegen een xenofobe stroom in zelf de microfoon gepakt. Ze deden precies wat de samenleving van hen vroeg – ‘kansen pakken’, ‘invechten’ – en toch bleef die weerstand bestaan.
In de gidsstad van de superdiversiteit was Leefbaar Rotterdam, erflater van Pim Fortuyn, nog steeds de grootste partij. Die paradox zag je vaker in de geschiedenis: de dominante cultuur vond nieuwkomers juist intimiderend als ze goed meedraaiden. In mij zat kennelijk nog een restje Overschie, de wijk waar Pim Fortuyn de meeste stemmen kreeg. Ook mij was zulke statusangst kennelijk niet vreemd, ik beschouwde mijzelf als progressief, maar er vloeide nog veel Elvis Juice in mijn aderen. Wittemannensap. Niets om je voor te schamen, dacht ik, ieder mens is een mengvat vol tegenstrijdigheden en navenante stemmingswisselingen. Maar misschien moest ik eens wat aan mijn zelfbeeld sleutelen.
<h5>Anachronisten</h5>
Arie Willem, zo heet ik volgens mijn paspoort. Elke schooldag fietsten mijn broers en ik vanuit Overschie dwars door Rotterdam naar de gereformeerde basisschool, een tocht die op een kinderfiets drie kwartier duurde. We fietsen door het ‘Wilde Westen,’ waar straatprostitutie en heroïnegebruikers bij het straatbeeld hoorden. We trapten door, als pelgrims op doorreis door een heidense stad, de ogen gericht op het hemels Jeruzalem. Ik was een jaar of negen toen ik met de fiets terug van school stond te wachten op het stoplicht bij het Kleinpolderplein. ‘Ben jij ook Turks,’ vroeg een jongen. Toen ik dat thuis vertelde, moest iedereen hard lachen. Als enige van de kinderen had ik donker haar en donkere ogen. En Turkse Rotterdammers waren paupers over wie we flauwe grappen maakten. Hassan hep een nieu-we jas an, net gejat bij Zeeman, oh watistie blij.
<blockquote>We waren geen allochtonen, maar als gelovige in een goddeloze wereldstad voelde ik me wel uitheems. We waren anachronisten, tijdsvreemdelingen.</blockquote>
Maar grappen verklappen je angsten. Misschien maakten we die grappen wel omdat we best veel gemeen hadden met de Turkse migranten van toen. We woonden zelf met een groot gezin in een kleine woning. We hingen een orthodoxe religie aan, net als veel migranten. Mijn vader had in een fabriek gewerkt (oké, oké, niet aan de lopende band, ik moet niet overdrijven). We droegen zelden nieuwe kleding. We hadden thuis geen televisie. Iedere zomer gingen we in een volgepropte, roestende Datsun stationwagen naar het zuiden, drie kinderen op de achterbank, de rest in de achterbak, als sardientjes ingeklemd tussen kratten met elleboogmacaroni. Passeerde er politie, dan riep mijn vader dat we moesten bukken. Op zondag bezochten we geen museum of restaurant, maar reden we met die Datsun tweemaal naar de kerk in het centrum, nette kleren aan. Stonden we stil bij het Kleinpolderplein, dan staarden de kinderen in andere auto’s ons soms aan alsof we Amish waren in een houten koets. Wilde ik ook bukken.
We waren geen allochtonen, nee, maar als gelovige in een goddeloze wereldstad voelde ik me wel uitheems. We waren anachronisten, tijdsvreemdelingen.
<h5>Gevoel van vervreemding</h5>
Die specifieke orthodoxe God van toen zou ik later niet meer lankmoedig en barmhartig vinden; eerder streng, patriarchaal, koloniaal, misogyn, homofoob, benauwend – noem maar op. Ik had me om die redenen met bloed, zweet (en ja, ook tranen) losgemaakt van die religieuze wortels. Het was een pijnlijk proces geweest. Ik had er een afkeer van hokjes en bubbels aan overgehouden en tegelijk een gevoel van ontheemding. Ik woonde op een kwartier fietsen van de plek waar ik was geboren, maar ik kwam evengoed van ver, vond ik. En nog steeds voelde ik me niet helemaal senang als ik de tempels van de culturele elite betrad. Zoals krantenredacties. Of musea met hun zuiver witte muren met hun bordjes vol museumlatijn.
Mijn gevoel van vervreemding op zulke plekken was geen kwestie van ‘witte fragiliteit’, of in ieder geval niet alleen: de klasse waar ik vandaan kwam, speelde evengoed een rol, net als de religieuze gemeenschap, het wantrouwen van die heilige muren – eigenlijk alles dat in dat mengvat zat dat mijn mensenlijf was.
En ieder mensenlijf leek me zo’n uniek mengvat, dat niet te vatten viel met welk hokje of afkorting dan ook.

<h5>Bezig met elkaar</h5>
Op een dag bezocht ik mijn oude basisschool in de Tarwewijk. Juf Wimmenhove, die me vijfendertig jaar eerder had leren lezen en schrijven aan de hand van Boom, roos, vis, gaf er nog steeds les. Ik had mijn laatste boek meegenomen als bedankje. We hadden het over hoe haar werk veranderd was. Lesgeven was veel intensiever geworden, kreeg ik de indruk. Ouders verwachtten meer van docenten; lesmethoden wisselden vaak, de klassen bestond niet langer uit witte kinderen, ze kwamen nu van overal, van China tot Bulgarije. Het maakte het lesgeven er niet simpeler op, maar ze juichte de ontwikkelingen op zich toe.
We hadden het ook even over de sloop van Tweebosbuurt, iets verderop, ze zag het met lede ogen aan. De conciërge, hij was in de buurt opgegroeid, luisterde mee. Hij begon spontaan een tirade tegen de mannen met baarden die je overal zag opduiken. ‘Rotterdam wil zijn eigen inwoners niet meer. Het is begonnen met de Kop van Zuid en nu trekken ze dat door!’ Mannen met baarden: hij had het over hipsters. ‘Ze willen Zuid helemaal pimpen. Ik heb helemaal niks tegen yuppen maar hier word ik een beetje eng van. Weet je wat het is, het draait gewoon om de knaken.’
Zijn woorden waren een echo van wat ik had gehoord in een andere volksbuurt, de Wielewaal, een hecht, dorps wijkje met schattige laagbouwwoningen. Anders dan in de Tweebosbuurt woonden hier vooral witte Rotterdammers, vaak praktisch geschoold. Maar verder was het verhaal hetzelfde: ook hun huizen werden gesloopt, ook zij moesten plaatsmaken voor rijkere mensen. Ik sprak er een oudere, witte vrouw die er was opgegroeid. Ze vatte de toestand voor me samen: ‘Het draait allemaal om dat vervloekte rotgeld.’
<blockquote>De lift naar boven – waar ik zelf nog van had geprofiteerd – haperde. In plaats van die lift als de wiedeweerga te repareren – studeren weer betaalbaar maken, wonen weer een recht, het volk verheffen – leek de culturele elite bezig met elkaar.</blockquote>
Als ik me al stoorde aan de diversiteitsjubel (‘In Rotterdam is plek voor iedereen!), hoe wrang moest dat dan klinken voor mensen die sociaal of economisch buiten de boot vielen, voor wie letterlijk geen plek was, die hun huizen uit werden geschopt, of ze nu wit of zwart waren? Dat kon toch niet anders zijn dan een recept voor onvrede? Diploma’s en geld waren nu de belangrijkste toegangsticket tot de stad.
De lift naar boven – waar ik zelf nog van had geprofiteerd – haperde. In plaats van die lift als de wiedeweerga te repareren – studeren weer betaalbaar maken, wonen weer een recht, het volk verheffen – leek de culturele elite bezig met elkaar. Ook ik. Als anderen in hokjes denken, ga je dat vanzelf ook doen. Je gaat er alleen zo slecht van kijken.
Toen ik wat meer artikelen van Malique Mohamud las, bleek hij namelijk niet heel anders over de dingen te denken dan ik.
Nadat Trump de verkiezingen in de VS had gewonen, gaf hij in een stuk niet de rechtse Amerikanen de schuld – de makkelijke reflex – maar juist de progressieve liberalen, die de geldzorgen van witte mensen niet serieus hadden genomen, waardoor de rassenhaat weer was opgebloeid. Hij had gelijk, leek me. Ook over Holy Smoke trouwens: dat zou een paar jaar na die documentaire sluiten bij gebrek aan klanten.
<div class="info-box">
Dit is een bekorte voorpublicatie uit <a href="http://www.decorrespondent.nl/rotterdam">Rotterdam – Een ode aan inefficiëntie</a> van Arjen van Veelen, dat 1 november verschijnt bij De Correspondent.
</div>

Arjen van Veelen

Hoe Rotterdam een metafoor werd voor een wereld waarin alles in hokjes wordt gestopt

Ons wijkje Vinita Terrace, leren we, is een zelfstandige gemeente. Het hoort bij de eerste suburbs van St. Louis, gebouwd voor mensen die begin vorige eeuw de drukke stad wilden ontvluchten. Het telt maar drie straten en er wonen volgens de laatste volkstelling 277 mensen.
Om de hoek van ons huis, aan de doorgaande weg, staat een gebouwtje, niet veel groter dan de minikerken of het drankzaakje verderop. Het herbergt zowel het stadhuis als de rechtbank van de Village of Vinita Terrace.
Als ik er voor het eerst van dichtbij langsloop, valt mijn oog pas op een vergeeld A4&#8217;tje achter het raam. In verschillende lettertypen en kleuren staat er aangegeven wat er niet is toegestaan in de rechtbank:
Korte broeken 
Tanktops 
Naveltruitjes 
Mouwloze T-shirts 
Blote voeten 
Petjes 
Hoofdbedekking 
Vuurwapens, messen, mobiele telefoons 
Geen kauwgom kauwen voor rechter 
Alle broeken worden boven de billen gedragen 
‘Op last van de rechter van de Village of Vinita Terrace’, staat eronder. Kennelijk wordt deze rechter ziedend als hij mensen kauwgom ziet kauwen voor zijn neus, want dat heeft hij laten onderstrepen.
Aandoenlijk knullig, inderdaad. Het verhaal erachter is minder schattig. De lijst met kledingvoorschriften vertelt je met wat voor mensen deze rechter soms te maken heeft. Arme mensen. Zwarte mensen. Mensen op blote voeten, zonder schoenen, bijvoorbeeld. En mensen die hun broek op de billen dragen.
Waar een heel verhaal achter zit. Die ‘sagging pants’ komen uit de gevangenis. Gevangenen mochten geen riem dragen, dus zakte hun broek af. Eenmaal buiten bleven de ex-gedetineerden hun broek zo dragen, als statement.
De afgezakte broek is nu ook codetaal: voor jonge, zwarte mannen. Voor tuig dat in de gevangenis hoort.
En de kans dat je inderdaad in de gevangenis komt als je in dit gebouwtje moet zijn, is best groot. Meestal als ik er langskom is het gesloten, maar eens in de zoveel tijd is het er court day, de dag dat burgers die een kleine overtreding hebben begaan zich moeten melden bij de lokale rechter.
Verwacht geen Law and Order-achtige scènes, met vurige pleidooien van advocaten en twijfelende jury’s. En lang niet alle mensen die zich hier moeten melden zijn straatarm of dragen saggy pants. De meeste wachtenden hebben gewoon een kleine verkeersovertreding begaan. Hun knipperlicht was stuk. Ze reden te hard. Gingen door rood. Het gaat hier vaak om tientjes. En toch kan het oordeel van de rechter voor enkelingen enorme consequenties hebben.
<figure id="attachment_392317" aria-describedby="caption-attachment-392317" style="width: 506px" class="wp-caption alignnone"><img decoding="async" class=" wp-image-392317" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/05/571e04c628dbe7403054550_preview.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/05/571e04c628dbe7403054550_preview-320x214.jpg 320w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/05/571e04c628dbe7403054550_preview-640x428.jpg 640w" alt="racisme" width="506" height="339" /><figcaption id="caption-attachment-392317" class="wp-caption-text">‘Om de hoek van ons huis, aan de doorgaande weg, staat een gebouwtje, niet veel groter dan de minikerken of het drankzaakje verderop. Het herbergt zowel het stadhuis als de rechtbank van de Village of Vinita Terrace.’ Foto: Arjen van Veelen</figcaption></figure>
<h5>Een bekeuring aan je afgezakte broek</h5>
Langs Page Boulevard, de doorgaande weg, staan, een paar honderd meter uit elkaar, bordjes met ‘gemeentegrens van Vinita Terrace’. In een paar seconden ben je er voorbij, maar als je te snel rijdt, heb je zo een bekeuring aan je al dan niet afgezakte broek.
In Nederland krijg je die binnen een paar weken op de mat. Je kunt doorgaans gewoon online betalen. Hier krijg je een oproep om je te melden bij het lokale gerechtsgebouwtje, waar je hoort wat je boete is. Want die is onderhandelbaar.
Nu hebben de meeste mensen helemaal geen zin om voor de rechter te verschijnen.
Daar is een oplossing voor, leerde ik van een kennis uit St. Louis: je schakelt een verkeersadvocaat in. Zo hoef je zelf niet voor de rechter te verschijnen. Ook handig: die verkeersadvocaat kan je snelheidsovertreding laten omzetten in een iets hogere boete voor een ander vergrijp, bijvoorbeeld voor het maken van te veel lawaai, zodat je geen strafpunten krijgt op je rijbewijs en de premie voor je autoverzekering laag blijft. De gemeente vindt het prima: er komt meer geld binnen. Iedereen blij.
<h5>Veel meer zwarte dan witte</h5>
Nou ja, niet iedereen. Veel mensen kunnen de boete niet zomaar betalen, laat staan de extra kosten van zo’n advocaat. Meer dan de helft van de Amerikanen kan een onverwachte uitgave van 400 dollar niet opbrengen. En dan beginnen de problemen pas. Aanmaningen stapelen zich op. En als je die niet betaalt, volgt een arrestatiebevel.
Bedenk ondertussen dat er rondom St. Louis tientallen van dit soort stadjes bestaan. Deze metropool is extreem versplinterd. St. Louis County, de ring van oudere suburbs, bestaat uit liefst negentig ministadjes. Bijna allemaal hebben die hun eigen politie. Als je vanuit het centrum over de snelweg naar de suburbs rijdt, dan kom je dus om de haverklap gemeentegrensborden tegen. Als je de ene verkeersfuik ongeschonden passeert, dient de volgende zich al aan.
Bedenk vervolgens dat de politie hier verhoudingsgewijs veel meer zwarte automobilisten aanhoudt dan witte, hoewel blijkt dat die niet vaker in overtreding zijn – juist minder vaak.
Het gaat deze politie niet om het beschermen van de burgers.
<h5>Vriendenclub</h5>
Nu kun je je afvragen waarom er hier dan zoveel stadjes als Vinita Terrace bestaan. Dat is natuurlijk verre van efficiënt. Belangenverstrengeling ligt bovendien op de loer. De neef van de burgemeester is bijvoorbeeld de sheriff en zijn vrouw is de rechter. Of de parttime rechter van het ene stadje is parttime officier van justitie of parttime advocaat in een naburig stadje.
Maar het gaat die gemeentebesturen niet om efficiëntie. En die ons-kent-ons-mentaliteit biedt ook allerlei voordelen. Als je je eigen koninkrijkje hebt, dan kun je allerlei regels bedenken. Bijvoorbeeld: een verordening dat het gras van je voortuin gemaaid moet zijn. Doe je dat niet, krijg je een boete.
Maar wat nu als de gemeente de boete alleen handhaaft bij mensen die ze niet mag? Controle van de macht is er nauwelijks. De politiechef is namelijk de zwager van de burgemeester. In de gemeenteraad zit een vriendenclub. En die mini-steden hebben geen kritische pers, hooguit een wijkkrantje volgeschreven door de vrouw van de politiechef, tevens gemeentesecretaris, die A4’tjes ophangt voor het raam van de rechtbank. Zo kun je mensen weren die je niet in je stadje wilt.
In een gemeente naast Vinita Terrace, Pagedale, delen ze zelfs boetes uit aan mensen die geen gordijnen voor hun ramen hebben hangen. En er is een verordening die verbiedt om met sagging pants rond te lopen. Die ‘gevangeniskleding’ zou je daar inderdaad zomaar in de gevangenis kunnen doen belanden.
<blockquote>Wie hier in de cel komt, al is het voor een paar weken vanwege een boete die je niet kunt betalen, heeft al snel ‘levenslang’.</blockquote>
In de wijk Ferguson zijn er per huishouden drie openstaande bevelschriften, grotendeels vanwege verkeersovertredingen en niet betaalde boetes. En wie te lang zijn boetes niet betaalt, krijgt een arrestatiebevel op de mat. Wie dan bij een normale verkeerscontrole tegen de lamp loopt, wordt opgepakt en gaat de cel in.
En wie hier in de cel komt, al is het voor een paar weken vanwege een boete die je niet kunt betalen, heeft al snel ‘levenslang’. Je baas ontslaat je bijvoorbeeld, omdat je niet op je werk kwam. Zo raak je je auto kwijt, want zonder je baan is die niet te betalen. En zonder auto kun je nauwelijks een baan vinden, want de banen hier zijn vaak nauwelijks te bereiken met het openbaar vervoer.
<h5>Afgehandeld als vee</h5>
In het verbijsterende boek <a href="http://newjimcrow.com/" target="_blank" rel="noopener">The New Jim Crow. Mass Incarceration in the Age of Colorblindness </a>(2010) beschrijft Michelle Alexander hoe de slavernijgeschiedenis van Amerika doorwerkt in het heden. En dan niet op een of andere symbolische manier, maar heel fysiek, met lichamen die nog steeds vast worden gehouden. Er belandden de laatste decennia steeds meer zwarte mannen in de cel, terwijl de misdaad, ook in die groep, flink daalde. En ruim 40 procent van de Amerikaanse gevangenen bestaat uit zwarte mannen, terwijl die maar 6,5 procent van de bevolking uitmaken. Alexander noemt deze praktijken een voortzetting van de beruchte Jim Crow-wetten – die rassenscheiding mogelijk maakten – maar dan met andere middelen. En misschien is dat nog mild uitgedrukt. Alexander constateert ook dat er momenteel meer zwarte mannen in de gevangenis zitten dan er in 1850 tot slaaf gemaakt waren.
<blockquote>Niet zo gek dat veel zwarte Amerikanen wegvluchten als ze aangehouden worden door een agent, ook als het om iets kleins gaat als te hard rijden. Er staat veel meer op het spel.</blockquote>
Niet zo gek dus, dat veel zwarte Amerikanen wegvluchten als ze aangehouden worden door een agent, ook als het om iets kleins gaat als te hard rijden. Er staat veel meer op het spel.
In Ferguson zijn het gemeentebestuur en de politie nog steeds grotendeels wit, terwijl de bevolking inmiddels voor twee derde zwart is. De oude elite heeft nog de touwtjes in handen. De gemeente zegt dat ze die boete-inkomsten nodig heeft om Ferguson in stand te houden. Dat kan zo zijn, maar wat is dan nog het bestaansrecht? En waarom moeten juist de armsten de zwaarste lasten dragen?
In Ferguson bevindt zich ook het hoofdkantoor van energiereus Emerson Electric, een bedrijf uit de Fortune 500, met een jaaromzet van bijna 25 miljard dollar. De belasting die het bedrijf betaalt aan de gemeente: 65.000 dollar.
Maar in plaats daarvan plukken ze van kale kippen.
‘De mensen die voor de rechter verschijnen, moeten uren wachten in de rij en worden afgehandeld als vee,’ vertelt Blake Strode, een pro-deoadvocaat, me later. Strode, zelf opgegroeid nabij Ferguson, studeerde rechten aan Harvard en keerde terug naar zijn geboorteplaats om daar voor ArchCity Defenders te werken, een advocatenkantoor voor de allerarmsten. ‘De een na de ander krijgt de vraag: “Hoeveel kun je betalen?” Kun je je voorstellen hoe stressvol dat is? Voor mensen die drie banen hebben om rond te komen? Die geen opvang voor hun kinderen kunnen betalen? Het is een enorme inbreuk op hun leven vanwege heel, heel kleine kwesties.’
<h5>Koninkrijkje</h5>
Dan valt er een krant door onze brievenbus. De twee gevouwen A4’tjes zijn de wijkbode van Vinita Terrace. Er staat een financieel overzicht in. De grootste kostenpost op de gemeentebegroting? ‘Law enforcement.’ De grootste inkomstenbron? Boetes.
<blockquote>Ik woon in een politiefuik die geld genereert om de politiefuik te kunnen betalen.</blockquote>
Ik woon in een politiefuik die geld genereert om de politiefuik te kunnen betalen. Zodat het stadje zelfstandig kan blijven, met eigen regels: ‘Gelieve niet in sagging pants te verschijnen als je de boete te horen krijgt waarvan we ons koninkrijkje betalen.’
Toen in de jaren zestig de segregatiewetten werden afgeschaft, verdween het racisme zelf nog niet; het is alleen gewiekster geworden.
<div class="info-box">
Dit een bewerkte versie van een hoofdstuk uit Arjen van Veelens boek Amerikanen lopen niet &#8211; Leven in het hart van de VS, dat op 5 juni verschijnt bij uitgeverij <a href="https://decorrespondent.nl/amerika" target="_blank" rel="noopener">De Correspondent BV</a>, 216 pagina’s, € 18,00.
</div>

Hoe Rotterdam een metafoor werd voor een wereld waarin alles in hokjes wordt gestopt

‘Geen afgezakte broeken!’ Racisme in de rechtszaal